Strach - co sprawia, że się boimy? Rodzaje strachu i metody leczenia

Strach jest reakcją ludzkiego organizmu na zagrożenie z zewnątrz. Dowiedz się, skąd bierze się strach biologiczny, społeczny, moralny i dezintegracyjny. Jak sobie z nimi radzić i czym strach różni się od fobii?

Spis treści

1. Co sprawia, że się boimy?
2. Rodzaje strachu
3. Metody radzenia sobie ze strachem
4. Strach a fobia – czym się różnią?

Co sprawia, że się boimy?

Strach jest cechą niezbędną człowiekowi do przetrwania i właśnie z instynktu przetrwania bierze swój początek. Gdy znajdujemy się w sytuacji zagrożenia, reaguje i nasze ciało, i emocje. Strach rodzi się w mózgu – w ciele migdałowatym, które z kolei przekazuje impulsy do podwzgórza, na skutek czego organizm produkuje adrenalinę.

Wytwarzamy więc więcej "hormonu strachu", napinamy mięśnie, a serce zaczyna szybciej bić. To naturalne przygotowanie organizmu do walki lub ucieczki przed zagrożeniem wykształciło się u człowieka (oraz niektórych zwierząt) na drodze ewolucji.

Na strach reagujemy emocjonalnie, ale stopień tej reakcji zależy już od konkretnej osoby. Ci, którzy unikają sytuacji zagrożenia, gdy już się taka pojawi, zareagują na nią silniej niż ci, którzy na co dzień wykonują zawody wiążące się z wieloma niebezpieczeństwami lub uwielbiają sporty ekstremalne.

Strach bierze się również z ludzkiej zdolności do łączenia ze sobą faktów. Zdajemy sobie sprawę, że dana sytuacja może powodować zagrożenie, ponieważ sami już jej kiedyś doświadczyliśmy bądź umiejętność abstrakcyjnego myślenia podpowiada nam, że dana sytuacja lub zachowanie może spowodować zagrożenie.

Rodzaje strachu

Psychologowie i psychiatrzy dokonali wielu podziałów strachu, nie ma jednej obowiązującej typologii. Najczęściej jednak wyróżnia się cztery jego rodzaje:

• Strach biologiczny – powstaje, gdy człowiek znajduje się w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia. Do lęku biologicznego zalicza się strach przed śmiercią, gdy cierpimy na poważną chorobę lub lęk, który odczuwamy, idąc samotnie nocą przez ciemną ulicę.
• Strach społeczny – występuje, gdy dana osoba obawia się wchodzić w relacje z innymi ludźmi. Nie jest to fobia społeczna, skutkująca obawą przed wyjściem z domu, by nie spotkać kogoś innego, a strach pojawiający się np. w czasie ważnych wystąpień, podczas poznawania nowych osób, w momentach, gdy dana osoba jest poddawana ocenie przez inne osoby.
• Strach moralny – powoduje obniżoną pewność siebie, wyrzuty sumienia i poczucie bycia niewystarczająco dobrym – zgodnie z przyjętymi przez siebie bardzo wysokimi wymogami moralnymi.
• Strach dezintegracyjny – powstaje, gdy równowaga między człowiekiem a środowiskiem, w którym żyje, zostaje zaburzona. Np. sytuacja, gdy dana osoba nie może poradzić sobie z przeżytym wypadkiem, który zachwiał jej dotychczasową równowagę psychiczną.

Metody radzenia sobie ze strachem

Choć strach należy do pierwotnych ludzkich cech, można spróbować sobie z nim poradzić. Pomóc mogą:

• Oswojenie strachu – mówienie o tym, co wywołuje w nas strach i konfrontowanie się z sytuacjami go powodującymi, pomaga go oswoić i tym samym sprawić, że przestaną one być źródłem lęku.
• Aktywność fizyczna – kolejna ważna broń w walce ze strachem. Wysiłek fizyczny i późniejsze zmęczenie powodują, że przestajemy skupiać się na tym, czego się boimy, podnosimy również poziom serotoniny, czyli hormonu szczęścia, w mózgu.
• Odpoczynek – znalezienie w napiętym grafiku co najmniej pół godziny dziennie dla siebie, poświęcenie się temu, co przynosi ukojenie: kąpiel, lektura, hobby pozwala na poprawę jakości życia, zmienia sposób myślenia na bardziej pozytywny, motywuje do pracy.
• Racjonalizacja strachu – umiejętność kontroli swoich nastrojów, praca nad koncentracją oraz kreatywnością pozwalają łatwiej poradzić sobie z biologicznym źródłem lęku.
• Pomoc specjalisty – gdy czujemy, że nie możemy sobie poradzić ze strachem lub przybiera on formę fobii, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą, który doradzi właściwe postępowanie.

Strach a fobia – czym się różnią?

Strach i fobia to dwa różne pojęcia. Strach czujemy wobec konkretnego zagrożenia: osoby, sytuacji czy zdarzenia. To, czego się boimy, mieści się w granicach prawdopodobieństwa – jest możliwe, że to, czego się boimy, stanie się. Warto też dodać, że strach motywuje nas do działania: mimo że się boimy, staramy się zapobiegać zagrożeniu, unikać negatywnych sytuacji, źródła naszego niepokoju. Z fobią jest inaczej. To irracjonalny lęk, a osoba, która go odczuwa, zdaje sobie sprawę z tego, że jej przeczucia nie mają odniesienia w rzeczywistości.

O ile strach wywołują najczęściej zewnętrzne okoliczności, o tyle fobia jest bardziej związana z wewnętrznymi reakcjami. Trudno ją zdefiniować i wskazać jej źródło. Różnicę między strachem a fobią można wyjaśnić za pomocą sytuacji z pająkam

i. Strach przed tym stworzeniem polega na tym, że co prawda boimy się go, możemy nawet krzyknąć na jego widok, jednak jesteśmy w stanie przebywać z nim w jednym pomieszczeniu, potrafimy zastosować środki, które pozwolą np. przenieść pająka na zewnątrz pokoju, w którym się znajdujemy.

Natomiast lęk (arachnofobia) uniemożliwia zbliżenie się do pająka, powoduje dreszcze, wymioty, ataki paniki. Pojawiają się także urojenia z pająkami w roli głównej: dana osoba wyobraża sobie, że bezkręgowce chodzą po niej, czają się za łóżkiem, pojawiają się również koszmary senne.

Kiedy udać się do psychologa?

Zobacz galerię 10 zdjęć

O autorze

Anna Sierant

Redaktor prowadząca działy Psychologia i Uroda, a także stronę główną w serwisie Poradnikzdrowie.pl. Jako dziennikarka współpracowała m. in. z "Wysokimi Obcasami", serwisami: dwutygodnik.com i entertheroom.com, kwartalnikiem "G'RLS Room". Współtworzyła również magazyn internetowy "Pudrowy Róż". Prowadzi blog jakdziewczyna.wordpress.com.

Czytaj więcej artykułów tego autora

Anna Sierant