Pamięć emocjonalna to połączenie pamięci zdarzeń z emocjami

Pamiętać możemy zarówno różne daty i zdarzenia, jak i emocje. Za możliwość przypominania sobie tych ostatnich odpowiada tzw. pamięć emocjonalna. Ten specyficzny rodzaj pamięci w pewnych aspektach ludzkiego życia może pomagać, w innych z kolei nawet szkodzić. Pamięć emocjonalna nie jest jeszcze wystarczająco dobrze poznana, znane są jednak już pewne aspekty jej dotyczące, takie jak odrębności w pamięci emocjonalnej u kobiet i mężczyzn, jak i różnice jej funkcjonowania związane z ludzkim wiekiem.

Spis treści

1. Mechanizmy związane z funkcjonowaniem pamięci emocjonalnej
2. Pamięć emocjonalna: jak emocje wpływają na zapamiętywanie?
3. Pamięć emocjonalna różni się w zależności od płci czy wieku
4. Pamięć emocjonalna: jaka może być jej rola w życiu człowieka?

Wyróżnia się kilka rodzajów pamięci, takich jak chociażby pamięć krótko- i długotrwała czy pamięć operacyjna. Część autorów do podstawowych rodzajów pamięci dołącza tzw. pamięć emocjonalną. Związek pomiędzy emocjami a procesami zapamiętywania nie jest tak do końca jasny, jednakże pewne powiązania są dość łatwe do stwierdzenia.

Jako przykład wystarczy podać możliwość wystąpienia np. znacznego smutku czy złości podczas rozpamiętywania szczegółów zakończonego już związku. Istnieje też szansa na to, że dany człowiek będzie bardzo dobrze pamiętał emocje, których doświadczał w przeszłości – można tutaj jako przykład podać uczucia związane z żałobą po stracie bardzo bliskiej osoby i wspomnienia niebywałego smutku z nią związanego.

Aspektami pamięci emocjonalnej wciąż zajmuje się wielu psychologów i naukowców – choć wiedza na temat tego rodzaju pamięci nadal jest niedostateczna, to istnieją już pewne hipotezy dotyczące funkcjonowania pamięci emocjonalnej.

Mechanizmy związane z funkcjonowaniem pamięci emocjonalnej

Główną strukturą mózgowia, która uznawana jest za nadrzędny ośrodek związany z zapamiętywaniem bodźców emocjonalnych, jest ciało migdałowate. Na skutek przeżywania bardzo silnych emocji dochodzi do zwiększonego uwalniania jednego z neuroprzekaźników – noradrenaliny – w obrębie struktur ośrodkowego układu nerwowego. Noradrenalina pobudza ciało migdałowate, a ta struktura stymuluje z kolei inne ośrodki mózgowia, w których dochodzi do utrwalania wspomnień – mowa tutaj chociażby o hipokampie.

Ciało migdałowate to główna struktura związana z pamięcią emocjonalną, z pewnością jednak niejedyna. Poszczególni badacze wspominają o udziale w zapamiętywaniu emocji takich części mózgowia, jak kora przedczołowa czy nawet móżdżek. Wspominano już o neuroprzekaźnikach zaangażowanych w zapamiętywanie emocji, wpływ na te procesy mogą jednak mieć też hormony – podać tutaj można przykład glikokortykosteroidów, których wydzielanie wzrasta na skutek przeżywania znacznych emocji. Skutkiem działania sterydów na mózg może być wzmocnione zapamiętywanie tych stanów emocjonalnych, które doprowadziły do wzmożonego uwalniania tych hormonów.

Dość interesującym mechanizmem związanym z pamięcią emocjonalną jest zależność między przypominanymi sobie stanami emocjonalnymi a aktualnym nastrojem. Okazuje się bowiem, że pozytywne emocje zdecydowanie łatwiej jest wspominać wtedy, kiedy człowiek znajduje się w dobrym nastroju. Podobnie jest w przypadku obniżonego nastroju, związanego np. z depresją – w jego przebiegu myśli pacjenta mogą skupiać się wokół nieprzyjemnych i negatywnych emocji doświadczonych w przeszłości.

Pamięć emocjonalna: jak emocje wpływają na zapamiętywanie?

Stany emocjonalne mogą być nie tylko same zapamiętywane, ale i ich doświadczanie może wpływać na to, jak zapamiętywane są różnego rodzaju inne informacje. Można tutaj podać bardzo prosty przykład: człowiek znajdujący się w znacznym wzburzeniu emocjonalnym może rozmawiać z inną osobą o jakichś ważnych aspektach (np. o terminach planowanych wyjazdów), jednakże – ze względu na odczuwane emocje – dochodzić może do sytuacji, w której informacje te w ogóle nie zostaną zapamiętane. W pamięci przechowywane mogą być jednak wtedy wspomnienia dotyczące właśnie doświadczanych w danej sytuacji silnych emocji.

To, jak długo będą przechowywane w pamięci informacje o przeżywanych emocjach, zależeć może od rodzaju doświadczanych uczuć. Zauważa się bowiem czasami, że zapamiętywane na dłużej są zwykle emocje pozytywne, z kolei negatywne uczucia znikają z pamięci szybciej.

Pamięć emocjonalna różni się w zależności od płci czy wieku

Nierzadko spotkać się można z poglądem, że kobiety są bardziej emocjonalne. Może to być związane ze zjawiskami dotyczącymi pamięci emocjonalnej – bogatsza jest ona bowiem właśnie w obrębie tej płci. Kobiety zapamiętują więcej bodźców emocjonalnych, oprócz tego u przedstawicielek tej płci wyraźniej zauważalna bywa przewaga w zapamiętywaniu emocji nad innymi możliwymi do zapamiętania informacjami.

Pamięć emocjonalna ulega pewnym zmianom podczas starzenia się. Istnieje pogląd, według którego osoby starsze lepiej pamiętają pozytywne emocje, a uczucia o odwrotnym charakterze – negatywne – są natomiast tracone z ich pamięci stosunkowo szybko. Związane to może być ze zmianami reaktywności ciała migdałowatego. U osób młodych może ono być mocniej pobudzane przez emocje negatywne, a słabiej przez pozytywne. W przypadku starszych ludzi reaktywność ciała migdałowatego na różne, nawet zupełnie skrajne emocje, może być z kolei taka sama.

Pamięć emocjonalna: jaka może być jej rola w życiu człowieka?

Zapamiętywane przez człowieka emocje pełnią niejako swoistą rolę ochronną, mogą one jednak również po prostu utrudniać życie. W obrębie pamięci emocjonalnej znajdują się np. wspomnienia dotyczące uczuć, których dany człowiek doświadczał po zakończeniu jakiegoś związku. Mogą one pomagać w funkcjonowaniu chociażby dzięki temu, że osoba będzie unikała wchodzenia w związki z ludźmi podobnymi do tych, na których już wcześniej się zawiodła. Z drugiej jednak strony pamięć emocjonalna może też szkodzić, ponieważ zapamiętane bodźce emocjonalne mogą być dla człowieka tak przykre, że może on w ogóle nie chcieć angażować się w kolejne relacje międzyludzkie.