Lęk przed odrzuceniem (nullofobia): przyczyny i objawy. Jak sobie z nim radzić?

Lęk przed odrzuceniem (nullofobia) stoi na przeszkodzie budowania szczęśliwych relacji z innymi i czerpania radości z życia. Wiele osób cierpiących na to zaburzenie nie zdaje sobie z niego sprawy, ale bagatelizowanie problemu często skazuje na samotność i życie w stresie. Poznaj objawy świadczące o doświadczaniu lęku przed odrzuceniem.

Spis treści

1. Skąd się bierze lęk przed odrzuceniem?
2. Objawy lęku przed odrzuceniem
3. Czy z nullofobią można sobie poradzić?

Lęk przed odrzuceniem to zaburzenie psychiczne, opierające się na irracjonalnym strachu przed wchodzeniem w bliskie relacje z innymi ludźmi. Każdy związek czy przyjaźń, dla osoby zaburzonej, niesie ryzyko bycia odtrąconym i w konsekwencji – wizję samotności (która przeraża szczególnie). Ludzie cierpiący na lęk przed odrzuceniem żyją zazwyczaj zgodnie z jednym z dwóch schematów.

Pierwszy z nich, to życie w związku, ale z poczuciem ciągłej niepewności i strachu, że może się on kiedyś skończyć. Taka relacja nie daje osobie szczęścia, a nieraz - wpędza w nerwicę. Strach przed odtrąceniem jest tak wielki, że chory robi wszystko (często też wbrew sobie), by tylko nie stracić tej drugiej osoby. Stara się ciągle zapewniać o swoim uczuciu i spełniać oczekiwania drugiej strony. W końcu przybiera to formę osaczenia i natręctwa, które w konsekwencji staje się przyczyną rozstania.

Drugą drogą wybieraną przez osoby z lękiem przed odrzuceniem jest unikanie bliskich relacji z innymi. Chorzy nie chcą się angażować i starać, z góry zakładając, że związek i tak nie przetrwa. Bronią się przed samotnością, ale nie chcą ryzykować odtrącenia. Nie dają więc szans osobom, które chcą je bliżej poznać.

Szereg mechanizmów, jakie zostają uruchomione w psychice chorego, świetnie maskuje objawy zaburzenia, dlatego nie zawsze osoby cierpiące na nullofobię są świadome swojej dolegliwości.

Lęk przed odrzuceniem jest często związany z niskim poczuciem własnej wartości.

Skąd się bierze lęk przed odrzuceniem?

Większość psychologów przyczyn nullofobii upatruje w przeszłości danej osoby. Zwykle wpływ na wystąpienie tego zaburzenia mają rodzice, którzy byli zbyt nadopiekuńczy i wyręczając swoje dziecko we wszystkim, wychowali osobę, która nie jest zdolna do samodzielnego życia. Tacy ludzie boją się samodzielności i samotności, dlatego godzą się na wiele, byle nie zostać odtrąconym.

Najczęstszą jednak przyczyną lęku przed odrzuceniem jest doświadczenie odtrącenia w przeszłości. Negatywne i silne odczucia z tamtego okresu mają realny wpływ na późniejsze życie. Odtrącenie w przeszłości mogło wiązać się np. z porzuceniem przez rodziców lub utratą jednego z nich. Mogło być również doświadczeniem bolesnego rozpadu związku.

Lęk przed odrzuceniem może być również uwarunkowany czynnikami niezależnymi i np. być wrodzoną cechą charakteru czy osobowości. Cechy samotnicze mogą być wrodzone i np. odziedziczone po rodzicach.

Objawy lęku przed odrzuceniem

Lęk przed odrzuceniem może wynikać z zaburzeń osobowości, dlatego objawy tego rodzaju lęku w każdym przypadku mogą być nieco inne.

Osoby o charakterze narcystycznym zwykle maskują swoje obawy wyniosłością, wysoką samooceną, idealizowaniem siebie, brakiem empatii i wygórowanymi wymaganiami wobec innych. Takie podejście zniechęca do zacieśnienia relacji z taką osobą.

Ludzie o osobowości unikającej będą unikać sytuacji, które mogłyby budować silniejsze relacje z innymi ludźmi.

Osoby z osobowością zależną lęk przed odrzuceniem będą objawiać poczuciem bezradności, podporządkowaniem się w związku tej drugiej osobie, brakiem własnego zdania i chęcią przerzucania odpowiedzialności za swoje czyny na innych. Osoby tak podporządkowane innym nie potrafią funkcjonować samodzielnie, dlatego ich strach przed samotnością jest wyjątkowo silny.

Nullofobia pojawia się również przy osobowości typu borderline (granicznej). Wówczas objawem może być popadanie w skrajności w relacjach towarzyskich (od miłości do nienawiści) czy też emocjonalna niestabilność, zawsze stojąca na drodze do szczęśliwego związku.

Osoby z zaburzeniami paranoicznymi lęk przed odrzuceniem będą maskować podejrzliwością, nieufnością, długotrwałym chowaniem urazy.

Objawem lęku może być też postawa wycofująca z każdej relacji międzyludzkiej, skłonność do życia w pojedynkę, niska emocjonalność, uniemożliwiająca wchodzenie w bliższe relacje z innymi. To mechanizm obronny, który ma chronić przed zbyt dużą zażyłością.

Czy z nullofobią można sobie poradzić?

Lęk przed odrzuceniem nie tylko często trudno sobie uświadomić, ale również trudno uporać się z problemem bez pomocy specjalisty. Najskuteczniejszą metodą leczenia jest terapia, choć i tutaj przeszkodą może być strach pacjenta przed odrzuceniem. Tym razem przez terapeutę.

Głównym celem terapii lęku przed odrzuceniem jest pomoc pacjentowi w utrzymaniu się w relacji.

Zasady terapii:

W pierwszej kolejności pacjent musi porzucić swoje obawy i lęk przed wejściem w bliższą relację z terapeutą. To moment, w którym zapewne znów pojawi się postawa wycofująca. Zadaniem terapeuty jest tak poprowadzić leczenie, by te obawy przestały być aktualne. Pacjent musi zrozumieć, że mówienie terapeucie o trudnych przeżyciach nie zmieni jego nastawienia wobec chorego i nie wywoła odtrącenia. By nullofobia została wyeliminowana, psychoterapeuta musi utrzymać chorego w terapii i nie pozwolić mu porzucić leczenia.

To zdobycie zaufania jest największym sukcesem terapii i szansą na zrozumienie problemu przez chorego. Sama psychoterapia jest długotrwała i wymaga żelaznej konsekwencji. Należy pamiętać, że chorzy są przewrażliwieni na swoim punkcie, dlatego bardzo łatwo stracić ich uwagę i zniechęcić do terapii. Jeśli jednak zrozumieją swój problem, szanse na wyeliminowanie strachu przed odrzuceniem są bardzo duże. Po udanej i skończonej terapii lęku przed odrzuceniem, pacjenci powinni bez obaw nawiązywać bliskie relacje z innymi ludźmi, zapominając o swoich wcześniejszych obawach.