Bullying w szkole: jak poznać, że dziecko jest prześladowane?

Bullying to zarówno wypowiadanie obelg w stosunku co do jakiejś osoby, jak i wykluczanie kogoś z towarzystwa czy pisanie obraźliwych komentarzy na czyjś temat w Internecie. Ofiarą bullyingu może zostać tak naprawdę każdy, pewne jednak cechy są wspólne dla wielu osób mu poddawanych. Przeczytaj, jakie dokładnie zachowania można uznać za bullying, dowiedz się, po czym poznać, że bliska osoba jest ofiarą bullyingu, a także sprawdź, jak można walczyć z bullyingiem.

Spis treści

1. Bullying: rodzaje
2. Bullying w szkole
3. Bullying: kto najczęściej jest sprawcą?
4. Bullying: kto najczęściej pada jego ofiarą?
5. Bullying: po czym poznać, że dziecko jest prześladowane?
6. Bullying: jak z nim walczyć?

Bullying to pojęcie bardzo pokrewne mobbingowi. Ogólnie mianem tym określa się tyranizowanie, zastraszanie bądź napastowanie jakiejś osoby. Bullying to zachowania powtarzalne, trwające przez dłuższy czas, które mają doprowadzić do szkód psychicznych lub fizycznych u jego ofiar. Między jednak mobbingiem a bullyingiem jest pewna drobna różnica: otóż pierwszy z wymienionych poprzedzony jest zwykle jakimś konfliktem, drugi natomiast rozpoczyna się zazwyczaj bez żadnej prowokacji.

Bullying: rodzaje

Tak naprawdę różnych podziałów bullyingu jest co najmniej kilka. Najczęściej jednak wyróżnia się bullying bezpośredni oraz pośredni. Pierwszy z wymienionych polega na tym, że nacechowane agresją działania kierowane są bezpośrednio ku ofierze bullyingu – mogą nimi być przemoc fizyczna (w postaci kopania, plucia czy też zmuszania do wykonywania jakichś upokarzających czynności), jak i przemoc werbalna (w formie czy to wyzwisk, czy też gróźb lub wyśmiewania).

Bardziej zawoalowany, ale nie mniej bolesny jest bullying pośredni. W tym przypadku prowadzącymi do cierpienia ofiary zachowaniami są m.in. rozpuszczanie różnych nieprawdziwych plotek na jej temat czy też zachęcanie innych ludzi do odrzucenia ofiary z towarzystwa. Do bullyingu pośredniego należy również, coraz niestety powszechniejszy, cyberbullying. Polegać on może np. na publikowaniu w Internecie zdjęć ośmieszających ofiarę czy też pisaniu na różnych portalach społecznościowych nieprawdziwych, lecz prowadzących do cierpienia ofiary, informacji na jej na temat. Jako przykład można tutaj podać sytuację, gdzie umieszczane są w sieci informacje na temat młodej dziewczyny, które sugerują, że jest ona prostytutką. W takich sytuacjach nierzadko zdarza się tak, że poza opublikowaniem wizerunku podawane są również i dane kontaktowe do takiej osoby – do czego to może prowadzić, szerzej tłumaczyć chyba nie trzeba.

Bullying w szkole

Wspomniany wcześniej mobbing typowo powiązuje się z pracą, o bullyingu mówi się z kolei przede wszystkim w kontekście szkoły. Skala problemu w przypadku najmłodszych jest niestety wręcz przerażająca – różne są statystyki dotyczące rozpowszechnienia bullyingu w szkołach, według jednak jednych danych amerykańskich, z tym rodzajem przemocy stykać się może nawet aż 1 na 5 uczniów.

Bullying w szkole może przybierać różne formy. Zdarza się, że dziecku zabierane są różne jego przedmioty i potem celowo ukrywane – w sytuacji, gdy jest to zeszyt z pracą domową, nie tylko sam fakt kradzieży wzbudza w ofierze negatywne uczucia, ale i źródłem stresumoże być wtedy otrzymanie negatywnej oceny. Bullying w szkole to jednak i wyzwiska, odtrącenie dziecka przez rówieśników czy zaczepianie, zmuszanie ofiary do bójek czy nawet przemoc fizyczna.

Czytaj też:

Czym jest stalking i jak pomóc komuś, kto go doświadcza?

Hejt, czyli o mowie nienawiści w internecie

Gniew: co to za emocja i jak sobie z nim radzić?

Sprawcy bullyingu ogólnie na ofiary wybierają zwykle tych, których najłatwiej zranić.

Bullying: kto najczęściej jest sprawcą?

Teoretycznie każdy może być sprawcą bullyingu. Psychologowie zajmujący się tematyką zachowań agresywnych u dzieci wyróżniają jednak pewne czynniki, które sprzyjają występowaniu różnych ich form, w tym właśnie i bullyingu. W tym przypadku wspomina się przede wszystkim o takich aspektach, jak:

• brak ciepła w relacjach pomiędzy rodzicami i dzieckiem;
• negatywne nastawienie emocjonalne opiekuna (lub opiekunów) w stosunku co do dziecka;
• agresja kierowana przez rodziców ku dziecku (zarówno agresja psychiczna, jak i agresja fizyczna – to właśnie z tego powodu zwykło się mawiać, że agresja rodzi agresję);
• przyzwalanie rodziców na przejawianie przez dziecko zachowań agresywnych: jeżeli maluch, nawet we wczesnych latach życia, bezkarnie bije innych, pluje na inne dzieci czy kieruje ku nim jakikolwiek inny rodzaj agresji, to możliwość, że w przyszłości stanie się on sprawcą bullyingu, zwyczajnie narasta.

Bullying: kto najczęściej pada jego ofiarą?

Tak jak każdy może być sprawcą bullyingu, tak i zasadniczo dowolna osoba może stać się jego ofiarą. Ogólnie zauważalne jednak jest to, że wiele ofiar tej formy przemocy ma różne wspólne cechy. Są nimi:

• nieśmiałość,
• niskie poczucie własnej wartości,
• niewielka ilości więzi społecznych (np. nieposiadanie dużej liczby kolegów przez dziecko),
• lękliwość.

Jednocześnie są to zazwyczaj osoby, które z różnych powodów – np. przez niską samoocenę czy strach – nie mówią nikomu o tym, że są one prześladowane. To właśnie tutaj pojawia się rola rodziców – muszą oni obserwować swoją pociechę i wtedy, kiedy tylko wysuną oni podejrzenie, że może ona doświadczać bullyingu, muszą wtedy od razu zacząć działać.

Bullying: po czym poznać, że dziecko jest prześladowane?

Przejawy bullyingu u jego ofiary widać zarówno w szkole, jak i w domu. W przypadku szkoły dziecko, które jest ofiarą bullyingu, zazwyczaj spędza przerwy samotnie, do tego zwykle – z powodu obaw przed zachowaniami agresywnymi – stara się ono być w pobliżu dyżurującego na korytarzu nauczyciela.

Może ono w trakcie lekcji wychowania fizycznego być wybierane do drużyny zawsze jako ostatnie, oprócz tego zauważalne u dziecka mogą być także trudności z wypowiadaniem się pośród innych dzieci – zapytane o coś przez nauczyciela może ono mówić bardzo cicho, a wypowiadanym przez nie zdaniom może towarzyszyć znaczna nerwowość.

Wtedy, kiedy dziecko wraca do domu w podartych ubraniach lub ma na ciele siniaki, rodzice zwykle dość szybko orientują się, że jest ono ofiarą przemocy. O bullyingu świadczyć mogą jednak i zdecydowanie bardziej dyskretne sygnały. Jako ich przykład można podać chociażby ciągłe prośby dziecka o kupowanie mu tych samych przyborów – może ono to tłumaczyć to tym, że ciągle je gubi, a w rzeczywistości przedmioty te mogą mu być kradzione.

Niepokój rodziców powinny również wzbudzać – szczególnie nagle pojawiające się – częste próby uniknięcia pójścia do szkoły. Dziecko może każdego ranka skarżyć się na ból brzucha czy głowy, ale i może ono nawet całkowicie celowo prowokować u siebie wymioty. Nie ma czemu się dziwić – w końcu szkoła kojarzy mu się wyłącznie z nieprzyjemnymi zdarzeniami, w związku z czym dość naturalne jest to, że narażony na bullying maluch będzie próbował uniknąć uczęszczania do niej.

Uwagę rodziców wzbudzać muszą również i zmiany zachowania ich dziecka. Jeżeli malec, który dotychczas był cały czas pogodny i roześmiany, nagle staje się posępny, smutny czy rozdrażniony i stale sprawiający wrażenie zdenerwowanego, to jest to sygnał alarmowy. Bullying może mieć naprawdę poważne konsekwencje – u jego ofiary mogą rozwinąć się zaburzenia lękowe, jak i zaburzenia depresyjne, oprócz tego związane z tym rodzajem przemocy jest i ryzyko tego, że u młodego człowieka pojawiają się myśli samobójcze, które mogą skutkować nawet fatalną w skutkach próbą samobójczą. To właśnie dlatego bullying nigdy nie może być lekceważony – konieczna jest walka z nim.

Bullying: jak z nim walczyć?

Walka z bullyingiem zawsze powinna rozpoczynać się od rozmowy z jego ofiarą. Konieczne jest dowiedzenie się, kto jest sprawcą przemocy, ale i przekonanie ofiary, że absolutnie nikt nie zasługuje na kierowanie ku niemu agresji i że niezbędne jest podjęcie kroków do tego, aby przemoc przestała mieć miejsce. Dziecko, z powodu różnych obaw, może unikać rozmowy na temat bullyingu – należy je wtedy przede wszystkim uświadomić o tym, że zawsze może ono liczyć na wsparcie i pomoc rodziców.W przypadku, gdy bulliyng ma miejsce w szkole, rodzice muszą udać się właśnie do tej placówki. Konieczna jest rozmowa z wychowawcą, a czasami i z dyrektorem szkoły czy z innymi pracującymi w niej nauczycielami. Przede wszystkim trzeba wyraźnie zaznaczyć, że problem bullyingu istnieje w danej placówce.

Później rozpoczynane mogą być różne działania, których celem ma być zaprzestanie pojawiania się przemocy w szkole. Pomocne są rozmowy z pedagogiem (i to zarówno rozmowy ze sprawcami, jak i z ofiarami bullyingu), poświęcone problemowi przemocy godziny wychowawcze czy też zebrania z rodzicami wszystkich uczniów, na których poruszana jest tematyka bullyingu.Należy tutaj jednak podkreślić, że nawet wtedy, kiedy dziecko przestanie być ofiarą bullyingu, nadal może być mu potrzebna pomoc. Nieocenione bywa objęcia ofiary opieką psychologa – jest to korzystne z tego powodu, iż przemoc pozostawia w psychice pewne konflikty, które właśnie poprzez pracę z psychologiem mogą zostać rozwiązane.