Zapalenie płuc, niewydolność serca, choroby nerek. Na co chorowali i umierali papieże?
Papież Franciszek poważnie choruje. Niektórzy już spekulują, że powoli umiera na oczach świata. W Polsce wciąż mamy w pamięci medialne umieranie Jana Pawła II. Czy zawsze odchodzenie papieża wiąże się z wielkim zainteresowaniem? Na co chorowali i na co umierali kolejni papieże? Dlaczego w przypadku co najmniej kilku do głosu dochodziły teorie spiskowe? Jak ówczesna medycyna pomagała i szkodziła, przyczyniając się do zmian stanu zdrowia kolejnych biskupów Rzymu?
Czy papież Franciszek żyje?
Gdy papież Franciszek zaniemógł i trafił do szpitala, w chrześcijańskim świecie zawrzało. Zadawano pytania o stan zdrowia najwyższego hierarchy kościelnego, a nawet wprost pytano, czy możemy się spodziewać śmierci papieża? W mediach i social mediach toczyły się dyskusje, kto może być następcą, opisywano szczegóły spodziewanego pogrzebu papieża. Tymczasem wiele wskazuje na to, że Franciszek I jeszcze nie zakończy swej ziemskiej wędrówki, choć nie jest tajemnicą, że od lat podupada na zdrowiu.
A jednak – papież Franciszek, który jest na stanowisku od 2013 roku, należy do grona ok. 25 proc. najdłużej urzędujących papieży. Franciszek należy też do ścisłej czołówki najstarszych papieży, zarówno jeśli chodzi o wiek obecny, jak i wiek w chwili pontyfikatu.
Ile czasu żyje papież?
Statystyczny papież piastował urząd krócej od Franciszka I – średnio niespełna 7,5 roku (dokładnie ok. 7,4). Mistrzostwo w kategorii długi pontyfikat należy do Piusa IX, który sprawował pontyfikat w latach 1846-1878, a więc przez 32 lata. Mocne drugie miejsce należy do Jana Pawła II, który był papieżem przez prawie 27 lat.
Z grona 264 papieży, tylko 13 rządziło dłużej niż 20 lat, a 80 (wliczając w to Franciszka) – ponad 10 lat. Franciszek raczej nie ma dużych szans na pierwszą dziesiątkę, ale wciąż nie jest pewne, jak długo będzie trwał jego pontyfikat.
Nie zapominajmy, że Franciszek, gdy wybrano go na papieża, kiedy miał już 76 lat. W starszym wieku ten urząd obejmowało tylko 11 innych papieży.
Natomiast papieże, którzy najdłużej byli na stanowisku, zawdzięczają to nie tylko dobremu (przynajmniej do pewnego etapu) zdrowiu, ale również młodemu wiekowi w chwili elekcji: Pius IX został papieżem, mając 54 lata, Jan Paweł II liczył zaś 58 lat.
Jeśli chodzi o wiek, w chwili odejścia, to wciąż żyjący Franciszek, zajmuje obecnie (prawdopodobnie) 4 miejsce na liście najdłużej żyjących papieży. Dlaczego prawdopodobnie? Historie minionych wieków są pełne nieścisłości, dlatego nie można jednoznacznie określić, jakie były daty narodzin i zgonów niektórych poprzedników Franciszka.
W oficjalnych statystykach długości życia nie zawsze jest uwzględniany papież Benedykt XVI, który przed śmiercią abdykował, co stanowi sytuację bez precedensu. Natomiast jeśli nadal wliczać go w listę papieży, to z pewnością w chwili zgonu był najstarszy – miał 95 lat, 8 miesięcy i 15 dni, choć przestał być papieżem prawie dekadę wcześniej, argumentując to stanem zdrowia. Wróćmy więc do kwestii zdrowia papieży: na co chorowali i na co umierali?
Na co chorowali papieże?
- Lista schorzeń, które dotykały papieży, obejmuje m.in.:
- Jan Paweł I – niewydolność serca, a jego nagła śmierć po zaledwie miesiącu pontyfikatu do dziś budzi spekulacje, a niektóre źródła sugerują nawet możliwość otrucia.
- Paweł IV – choroba wątroby (marskość), obturacyjna nefropatia związana z anemią oraz zakrzepica żył głębokich. Przypuszczalne przyczyny śmierci to starość, przewlekła choroba nerek, anemia, niewydolność serca
- Innocenty XIII – cierpiał z powodu niedożywienia. Zmarł prawdopodobnie na zapalenie otrzewnej, ostre zapalenie płuc oraz udar
- Klemens VIII, Klemens X, Klemens XI i Benedykt XIV – przewlekła choroba nerek spowodowana kamieniami nerkowymi związanymi z dną moczanową.
- Innocenty XI, Benedykt XIV i Klemens XIV – obrzęk płuc przed śmiercią
- Klemens XIII – nefropatia obturacyjna spowodowana kamieniami nerkowymi pochodzenia niezwiązanego z dną moczanową, prowadząca do obrzęku.
- Klemens XIV – toksyczna nefropatia wywołana stosowaniem rtęci, skutkująca obrzękiem. Chorował też na otyłość, zmiany skórne, a podczas sekcji zwłok wykazano ostre zapalenie płuc i wodobrzusze.
Przyczyny śmierci papieży
Paweł IV rozpoczął swój pontyfikat w dobrym zdrowiu. Choć uwielbiał wystawne posiłki, pozostawał trzeźwy, regularnie pościł i unikał mięsa. Do posiłków chętnie sięgał jednak po kieliszek wina.
Z wiekiem jego stan zdrowia zaczął się pogarszać. Cierpiał na przewlekłą chorobę nerek, kamicę moczową oraz prawdopodobnie anemię, przypuszczalnie zmagał się także z chorobą wątroby o nieznanym podłożu.
Upośledzenie funkcji nerek w połączeniu z problemami wątrobowymi doprowadziło do tego, że jego nogi były obrzęknięte. Czuł ciągłe zimno – nawet latem musiał ogrzewać swoje mieszkanie, co mogło wynikać zarówno z anemii, jak i podeszłego wieku.
W leczeniu stosowano, zgodnie ze stanem ówczesnej medycznej wiedzy, środki przeczyszczające oraz syropy różane i inne proste preparaty mające na celu zmniejszenie obrzęków. Bezskutecznie.
Innocenty IX został wybrany papieżem w wieku 72 lat. Relacje świadków wskazują, że mało jadł i dużo pościł. Na śniadanie spożywał miskę zupy jęczmiennej, po czym pracował przez cały dzień, robiąc jedynie krótką przerwę na spacer po Ogrodach Watykańskich. Opisywano go jako „chudą osobę, cień mężczyzny”.
Pierwsze oznaki obrzęku nogi pojawiły się na 55 dni przed jego śmiercią. Później zachorował -z początku sądzono, że to tylko przeziębienie, ale postępujące osłabienie spowodowało, że papież musiał pozostawać w łóżku. Zmarł prawdopodobnie na ostre zapalenie płuc, sądzi się, że doszło też do rozwijającego się obrzęku płuc.
Opuchnięty papież cierpiał z bólu
Klemens VIII zapisał się w historii m.in. jako papież, który skazał Giordana Bruno na spalenie na stosie 17 lutego 1600 roku. Znany był również jako mecenas sztuki i nauki.
Jego osobistym lekarzem był botanik i filozof Andrea Cesalpino, kltóry zasłynął ze swoich dzieł, w których wykazał, że to serce jest centrum krążenia krwi (wcześniej sądzono, że to rola wątroby).
Klemens VIII był wysokim, silnym i dostojnym mężczyzną, który lubił spacery. Pierwsze objawy dny moczanowej pojawiły się u niego w kwietniu 1595 roku. Wenecki historyk Paolo Paruta (1540–1598) opisywał papieża jako „bardziej opuchniętego niż tłustego” (pare piu gonfio che grasso).
Ataki bólu i opuchlizny - pisano o „atakach podagry i chiragry” – wracały co jakiś czas, regularnie przykuwając papieża do łóżka. Nasilały się objkawy zapalenia stawów, prawdopodobnie w związku z przewlekłą chorobą nerek.
W 1604 roku papież ponownie zmagał się z podagrą, a dodatkowo stracił apetyt i cierpiał na bezsenność. Post i zwiększona aktywność fizyczna nie przynosiły większej poprawy. Papież czuł się coraz gorzej i był zauważalnie coraz bledszy, co prawdopodobnie wiązało się z anemią.
W ostatnich miesiącach życia cierpiał na kolejne ataki podagry, którym towarzyszyły bezsenność i brak apetytu. 10 lutego 1605 roku, podczas spotkania Inkwizycji, doznał łagodnego udaru, po którym wystąpiła afazja, majaczenie, senność, nadmierne pragnienie i problemy z pamięcią.
Powtarzające się łagodne udary powróciły 20 lutego, a ostateczny incydent mózgowo-naczyniowy, który doprowadził do śmierci, nastąpił 5 marca. Diagnoza brzmiała: krwotok mózgowy.
Pierwsza pomoc: masaż serca przy nagłym zatrzymaniu krążenia. Krok po kroku
Dna moczanowa, puchlina wodna - choroba kolejnych papieży
Klemens X, urodzony jako Emilio Altieri 30 lipca 1590 roku w Rzymie, został wybrany na papieża w wieku 81 lat. Od początku pontyfikatu zmagał się z dną moczanową.
W czerwcu 1676 roku, na miesiąc przed jego śmiercią, po raz pierwszy odnotowano u niego objawy puchliny wodnej. W połowie lipca pojawiła się „gorączka złośliwa”, która doprowadziła do udaru, afazji i ostatecznie śmierci 22 lipca.
Innocenty XI przez 14 lat cierpiał na nawracające ataki podagry oraz kamicę nerkową. Opisywano u niego także bliżej nieokreślone „objawy zapalenia nerek”. Przed śmiercią jego stopy stały się obrzęknięte, a przez dwa miesiące był przykuty do łóżka.
Ostatecznie wysokiej gorączce, która nad nim zapanowała, nie udało się zaradzić. Jego młody nadworny lekarz, Giovanni Maria Lancisi, podjął próbę leczenia poprzez upuszczanie krwi, jednak (co nie budzi dziś zdziwienia) nie przyniosło to poprawy.
Innocenty XIII został papieżem w wieku 66 lat. Prowadził siedziący tryb życia, co doprowadziło do przybierania na wadze. Cierpiał na nawracające epizody kamicy nerkowej. Jego ostatni atak rozpoczął się 12 lutego 1724 roku i powtarzał się codziennie. 29 lutego odnotowano puchlinę wodną, a 7 marca 1724 roku zmarł, najprawdopodobniej w wyniku niewydolności nerek spowodowanej kamieniami nerkowymi.
Ropa w moczu, krew w plwocinie
Benedykt XIV został papieżem w wieku 65 lat. Był aktywny fizycznie, unikał kolacji i spożywał niewielkie ilości wina. Przez wiele lat cieszył się dobrym zdrowiem, jednak w wieku 75 lat zaczęły się u niego nawracające ataki dny moczanowej.
W grudniu 1757 roku lekarze stwierdzili zapalenie nerek, a wkrótce potem rozwinąło się obrzęk nóg i uporczywy świszczący oddech. Konieczne było cewnikowanie pęcherza, a jego mocz stał się ropny, co sugerowało gangrenę nerek. Ostatecznie zmarł na zapalenie płuc z krwawą plwociną.
Klemens XIV objął pontyfikat w wieku 64 lat. Przez całe życie walczył z nadwagą, uprawiając m.in. jazdę konną i spacery. Cierpiał na bezsenność, bóle pęcherza i chorobę skóry, którą leczono rtęcią, powodując toksyczne skutki. W 1757 roku lekarze podejrzewali u niego puchlinę wodną.
Jego stan pogarszał się – miał epizody omdlenia, gorączkę i zatrzymanie moczu. Zmarł na ostre zapalenie płuc, co potwierdziła autopsja wykazująca obustronne zapalenie płuc oraz nagromadzenie płynu w jamie brzusznej.
Czy Jan Paweł I został otruty?
Jan Paweł I został papieżem 26 sierpnia 1978 roku. Przez lata cierpiał na problemy z krążeniem, miał opuchnięte nogi i nadciśnienie tętnicze, na które przyjmował leki. 14 września 1978 roku zauważono, że jest blady i spocony, a 26 września skarżył się na opuchliznę rąk i stóp. Odmówił wezwania lekarza.
Następnego ranka został znaleziony martwy. Oficjalnie podano, że przyczyną śmierci był zawał mięśnia sercowego, jednak nie przeprowadzono sekcji zwłok, co powoduje teorie spiskowe.
Jak umierał Jan Paweł II
Jan Paweł II obejmował urząd papieski w 1978 roku, jako młody, silny, chodzący po górach człowiek. Jednak późniejsze lata pontyfikatu spowodowały, że zapisał się w pamięci wiernych jako schorowany starzec.
Pierwsze poważne problemy ze zdrowiem pojawiły się po zamach (1981 r.), po którym papież wymagał długiej rehabilitacji i zmagał się z dolegliwościami.
W 1992 roku Jan Paweł II ponownie był operowany: przeszedł operację usunięcia gruczolaka jelita grubego oraz woreczka żółciowego. W 1993 roku zwichnął ramię. W 1994 roku złamał szyjkę kości udowej. W efekcie wszczepiono endoprotezę z tytanu. Coraz silniejsze stawały się już wówczas objawy choroby Parkinsona.
Papież zmagał sie też m.in. z artretyzmem. Do dziś trwają dysputy, na ile etyczne było organizowanie przez hierarchów kościelnych kolejnych i nader licznych spotkań czy podróży z udziałem Jana Pawła II, który wyraźnie coraz gorzej funkcjonował psycho-fizycznie. Zmarł 2 kwietnia 2005 r. wskutek sepsy, po infekcji dróg moczowych.
Czy papież Franciszek umrze?
Papież Franciszek od początku 2025 roku zmaga się z problemami ze zdrowiem, głównie jeśli chodzi o układ oddechowy - dodatkowym czynnikiem obciążającym jest astma, na którą choruje.
W przeszłości miał operację, podczas której usunięto część płuca. Wskutek zapalenia płuc wymagał wsparcia oddechu. Ale mimo to, wiadomo również, że papież nie rezygnuje z pracy - jakby nic sobie nie robiąc z medialnego szumu, w którym już obstawiane są kandydatury na kolejnych papieży.
