Parasomnia - dziwaczne zachowania podczas snu

Parasomnia to grupa zaburzeń snu, które objawiają się pod postacią mimowolnych ruchów i dziwnych zachowań pojawiających się w czasie snu. Typowe przykłady parasomnii to lunatyzm, mówienie przez sen, paraliż senny, lęki nocne. Różne odmiany parasomnii dotyczą od jednego do kilkunastu procent ludzi i najczęściej występują u dzieci oraz osób po 50. roku życia.

Spis treści

1. Parasomnia w fazie NREM i REM
2. Rodzaje parasomnii: lunatyzm (somnambulizm)
3. Rodzaje parasomnii: upojenie przysenne
4. Rodzaje parasomnii: lęki nocne
5. Rodzaje parasomnii: bruksizm
6. Rodzaje parasomnii: zaburzenia zachowania w czasie snu REM
7. Rodzaje parasomnii: paraliż senny
8. Rodzaje parasomnii: koszmary senne

Parasomnia, choć może wydawać się niebezpieczna, na ogół nie stanowi zagrożenia dla postronnych osób lub samego śpiącego. U dorosłych zaburzenia snu pojawiają się epizodycznie i najczęściej spowodowane są nieregularnym trybem życia, stresem lub zbyt małą ilością snu. Łatwo zmniejszyć ryzyko ich występowania chodząc spać o stałych porach i pamiętając o wysypianiu się.

Parasomnia w fazie NREM i REM

Parasomnie mogą zachodzić w fazie głębokiego snu NREM (non-rapid eye movement, czyli o wolnych ruchach gałek ocznych) lub REM (rapid eye movement – sen o szybkich ruchach gałek ocznych).

Zaburzenia, które powstają w trakcie stadium NREM związane są z niepełnym wybudzeniem ze snu głębokiego i dotyczą od 1 do 4% dorosłych osób. Częściej obserwuje się je u dzieci do 8. roku życia, u których sen głęboki trwa dłużej.

Parasomnie zachodzące w czasie snu REM dotyczą ok. 0,5% populacji i mają związek z marzeniami sennymi. U zdrowej osoby w fazie REM łączność nerwowa między mózgiem i mięśniami zostaje odcięta, aby znieść napięcie mięśniowe. Gdy tak się nie dzieje, osoba śniąca przenosi swoje zachowania ze snu do rzeczywistości – kopie nogami, krzyczy, szarpie się. Zaburzenia tego rodzaju częściej występują u osób po 50. roku życia.

Rodzaje parasomnii: lunatyzm (somnambulizm)

Lunatyzm to zaburzenie występujące w fazie snu głębokiego. Objawia się pod postacią najbardziej złożonych, nieprzewidywalnych zachowań, takich jak siadanie na łóżku, wstawanie, chodzenie po pokoju, a w skrajnych przypadkach wychodzenie na zewnątrz. Lunatyk nie jest świadomy tego co robi, często odczuwa niepokój i lęk. Dlatego też osoby chodzącej we śnie nigdy nie należy wybudzać, ponieważ chcąc się bronić może zareagować agresywnie. Zamiast tego wskazane jest, aby delikatnie ją przytrzymać i powoli odprowadzić do łóżka.

Somnambulizm rzadko występuje u dorosłych – lżejsze przypadki lunatykowania obserwuje się u 4%, natomiast pełne ataki z wstawaniem i chodzeniem po pokoju tylko u 1%. Ta przypadłość częściej dotyczy dzieci – szacuje się, że aż 1/3 z nich miała co najmniej jeden epizod lunatyzmu w swoim życiu.

Rodzaje parasomnii: upojenie przysenne

Upojenie przysenne zachodzi po nagłym wybudzeniu ze snu głębokiego. Charakteryzuje się trwającym kilka minut okresem dezorientacji, kiedy na wpół przebudzona osoba bełkocze, nieprawidłowo reaguje na pytania i polecenia, chaotycznie się porusza. Jest to typowe zachowanie dla dzieci poniżej 5. roku życia – wówczas dziecko wierci się w łóżeczku, głośno płacze, może rzucać zabawkami. Wśród dorosłych upojenie przysenne występuje w 4% przypadków.

Rodzaje parasomnii: lęki nocne

Lęki nocne mają najbardziej burzliwy przebieg spośród wszystkich rodzajów parasomnii. Występują zazwyczaj niedługo po zaśnięciu, w fazie NREM. Osoba dotknięta tą przypadłością siada na łóżku i nagle zaczyna przeraźliwie krzyczeć, płakać, odczuwa silny strach i trudno ją uspokoić. Przy próbach wybudzania może reagować agresywnie, a nawet dążyć do ucieczki. Chory nie ma przy tym pełnej świadomości i po trwającym kilka minut ataku nie pamięta, w jakim stanie się znajdował.

Lęki nocne przytrafiają się ok. 1% dorosłych i 3% dzieci.

Rodzaje parasomnii: bruksizm

Bruksizm, czyli zgrzytanie zębami podczas snu, to zaburzenie diagnozowane u 8-10% populacji. Jeśli występuje stale, może w krótkim czasie doprowadzić do starcia koron zębowych, pękania szkliwa, rozchwiania zębów, a w skrajnych przypadkach do zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych.

Przyczyny bruksizmu nie są do końca zbadane, ale najczęściej wymienia się długotrwały stres i wady zgryzu.

Czytaj też: Zgrzytanie zębami, czyli BRUKSIZM. Przyczyny, objawy, leczenie

Rodzaje parasomnii: zaburzenia zachowania w czasie snu REM

Zaburzenia snu pojawiające się w drugiej połowie nocy mają związek z większą częstotliwością fazy REM. Jest to czas występowania marzeń sennych, a jednocześnie pełnego rozluźnienia mięśni, dzięki czemu człowiek śniący o ruchu nie porusza się. Zdarza się jednak, że mięśnie pozostają w napięciu, co skutkuje rozmaitymi zaburzeniami podczas snu – śpiący bezwiednie wymachuje nogami, rękami, kopie, próbuje łapać nieistniejące przedmioty. Wykonuje w ten sposób takie same ruchy, jak w marzeniu sennym.

Jeśli zaburzenia snu w trakcie fazy REM stale nawracają, wskazane jest leczenie farmakologiczne. Zaleca się też, aby osoba cierpiąca na podobne objawy spała sama i nie miała w swoim zasięgu żadnych przedmiotów, którymi mogłaby zrobić sobie krzywdę.

Rodzaje parasomnii: paraliż senny

Paraliż senny, zwany inaczej porażeniem przysennym, występuje w okresie wybudzania ze snu, rzadziej w trakcie zasypiania. Objawia się całkowitym lub częściowym bezwładem ciała, który powoduje silny niepokój i lęk. Osoba dotknięta paraliżem sennym jest niezdolna do wykonania jakiegokolwiek ruchu, nie może wydać z siebie dźwięku, na klatce piersiowej czuje ogromny ciężar, który utrudnia jej oddychanie.

Mimo nieprzyjemnych odczuć, jakie wywołuje, porażenie przysenne nie jest groźne i ustępuje samoistnie po kilku minutach. Jako przyczyny tego zaburzenia wymienia się nieregularność snu, silny stres, uzależnienie od alkoholu i substancji psychoaktywnych.

Rodzaje parasomnii: koszmary senne

Koszmary senne to zaburzenie podobne do lęków nocnych, jednak w przypadku koszmarów osoba śniąca przeżywa je świadomie i po przebudzeniu jeszcze przed długi czas pamięta ich treść. Jak wynika z badań, 75% osób, które w dzieciństwie miało koszmar senny pamięta go w wieku dorosłym. Przyczyną występowania tego typu snów jest najczęściej traumatyczne przeżycie lub zespół stresu pourazowego. Jeśli koszmary stale nawracają, zalecana jest psychoterapia, niekiedy w połączeniu z lekami antydepresyjnymi.