Rak

RAK PIERSI Ryzyko wystąpienia tej choroby piersi w kolejnych pokoleniach ocenia się na 5–10 proc. U nosicielek mutacji w genach BRCA1 i BRCA2 zagrożenie nowotworem sutka szacowane jest na 56–87 proc. Przy obciążeniu tymi genami chorują zwykle młode kobiety. U co drugiej z nich rak rozwija się w obu piersiach. CO ROBIĆ : Należy wykonać badanie w kierunku oznaczenia genów BRCA1 i 2. Ważne są też badania : co miesiąc samobadanie piersi, raz w roku USG i mammografia lub – jeśli lekarz tak zaleci – rezonans magnetyczny piersi. Dbaj o linię, bo organizm kobiety otyłej produkuje więcej estrogenów, a hormony te magazynowane w gruczołach piersiowych mogą sprzyjać powstawaniu raka. Nie pij alkoholu i nie pal, o urodzeniu dziecka pomyśl przed 30. rokiem życia.

RAK JAJNIKA Mutacje w genach BRCA1 i 2 sprzyjają także rozwojowi tego nowotworu. W rodzinach obciążonych rakiem piersi występuje on równie często. Podłoże dziedziczne ma 5–10 proc. przypadków raka jajnika. Jeżeli co najmniej dwie bliskie krewne zachorowały na niego w młodym wieku, ryzyko w kolejnych pokoleniach sięga 30 proc. Zagrożenie jest modyfikowane przez czynniki hormonalne, takie jak liczba cykli owulacyjnych, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, wiek, liczba ciąż, czas wystąpienia pierwszej i ostatniej miesiączki. CO ROBIĆ : Konieczne jest oznaczenie poziomu CA 125, czyli markera charakterystycznego dla raka jajnika, oraz regularne, np. co pół roku, zgłaszanie się na badanie ginekologiczne i przezpochwowe USG jajników. Mężczyźni obciążeni mutacją BRCA1 powinni regularnie badać poziom PSA. Dla wszystkich wskazane jest też kontrolowanie jamy brzusznej i tarczycy, bo mutacje w tych genach mogą być przyczyną także innych nowotworów.

RAK JELITA GRUBEGO  10–20 proc. przypadków raka jelita grubego ma tło genetyczne. Dominują dwa typy (zespoły) tego raka – jeden jest związany z polipowatością gruczolakowatą, drugiemu polipowatość nie towarzyszy (HNPCC). Na podłożu polipów może się po latach rozwinąć rak okrężnicy. Zagrożenie rakiem jelita grubego bez polipowatości jest uzależnione od rodzaju odziedziczonego genu, np. przy mutacji MSH1 ryzyko zachorowania sięga 60 proc., a przy MLH1 – 30 proc. U kobiet rak jelita grubego może występować samodzielnie albo w skojarzeniu z nowotworem trzonu macicy, jajnika, dróg żółciowych, a u mężczyzn – z rakiem żołądka lub skóry. CO ROBIĆ : Podstawowym badaniem kontrolnym jest kolonoskopia, która pozwala ocenić stan jelita i wyściełającej go śluzówki. Lekarz wprowadza przez odbyt kolonoskop i na ekranie obserwuje ścianki jelita. Badanie można wykonać w znieczuleniu ogólnym. Pierwszą kolonoskopię zaleca się zrobić ok. 50. roku życia, ale u osób z niekorzystnym wywiadem rodzinnym o 10 lat wcześniej, niż wystąpił rak u bliskiego genetycznie krewnego (ojca, brata, matki). U kobiet dodatkowo konieczne są regularne badania ginekologiczne i USG przezpochwowe. Rodzinom ze zwiększonym ryzykiem raka jelita grubego zaleca się dietę bogatą w błonnik i niskotłuszczową ze znacznym ograniczeniem spożywania czerwonego mięsa. Trzeba unikać mocnego alkoholu. Należy pić dużo niegazowanej wody i nie stronić od aktywności fizycznej, bo ruch sprzyja dobrej pracy jelit.

RAK PŁUC Chociaż ponad 90 proc. przypadków tego nowotworu jest następstwem palenia papierosów, może mieć on także podłoże dziedziczne. U osób, które mają jeden uszkodzony gen (wywodzący się z chromosomu 15), ryzyko zachorowania wynosi 30 proc. Gdy dwa geny ulegną mutacji, zagrożenie chorobą wzrasta do 80 proc. CO ROBIĆ : Najważniejsze: nie palić papierosów, unikać zanieczyszczonego powietrza, co 1–2 lata robić prześwietlenie klatki piersiowej (duży obrazek), starannie leczyć każdą infekcję dróg oddechowych.

RAK NERKI Rak nerki jak się szacuje, jest dziedziczony w 4 proc. przypadków i zwykle dotyczy obu nerek. Najczęstszą postacią raka nerki są guzy Wilmsa (w zależności od mutacji genów wywołujących chorobę ryzyko zachorowania sięga od 30 do 70 proc.) oraz rak jasnokomórkowy, który jest uwarunkowany dziedzicznie w 5 proc. przypadków. CO ROBIĆ : W rodzinach obciążonych guzem Wilmsa badanie USG jamy brzusznej należy robić co 3 miesiące od urodzenia do 8. roku życia, a następnie co 6 miesięcy do 12. roku życia. Później według zaleceń lekarza. U osób obciążonych rakiem jasnokomórkowym USG trzeba wykonywać co 2–3 lata. Pierwsze USG należy zrobić 15–20 lat wcześniej niż wiek (czas) najwcześniejszego zachorowania w rodzinie i nie później niż przed 40. rokiem życia. Co 3 lata można wykonywać tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.