ZEZ u dziecka - przyczyny, leczenie

Uciekające oczko to jedno z najczęstszych schorzeń wzroku u dzieci. Ta dolegliwość nie tylko nie dodaje urody, ale też może powodować poważne kłopoty z widzeniem i utrudniać edukację. Dlatego zeza trzeba leczyć. Zaniedbany zez może się skończyć nawet niedowidzeniem. Ale jeśli leczenie zostanie podjęte w miarę wcześnie, zeza można całkowicie wyleczyć.

Górna granica wiekowa bezoperacyjnej walki z zezem to 10 lat. W tym wieku proces kształtowania się obuocznego widzenia jest już zakończony i rozpoczęcie leczenia niewiele daje. Dlatego patrz dziecku w oczy i dla całkowitej pewności idź do okulisty z kilkulatkiem, nawet jeśli nie masz zastrzeżeń do jego oczu – możesz też poprosić pediatrę o kontrolę spojrzenia podczas bilansu zdrowotnego, jaki wykonuje się co 2 lata. W większości przypadków jednak zeza łatwo zauważyć.

Zeza trudno przeoczyć

Dziecko patrzy przed siebie, ale oko zwraca się w kierunku nosa bądź policzka. Przyczyną jest najczęściej nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni odpowiedzialnych za ruchy gałek ocznych, wywołane m.in. wadą wzroku. Z tego powodu przy patrzeniu na jakiś przedmiot lub osobę tylko jedno oko ustawia się prawidłowo – drugie „odchyla się” pod kątem od osi optycznej. Obraz widziany przez dziecko jest nieostry, może być też podwójny, gdyż zezowanie utrudnia, a czasem uniemożliwia wykształcenie się tzw. fuzji, procesu, który umożliwia złączenie dwóch obrazów odbieranych przez oczy w jeden. Zez może prowadzić do niedowidzenia jednoocznego, bo obraz powstający w niewłaściwym miejscu siatkówki jest „tłumiony” w celu uniknięcia podwójnego widzenia. Istnieją trzy podstawowe rodzaje zeza: 
towarzyszący – zezujące oko ma stały kąt odchylenia, ale porusza się zgodnie z okiem zdrowym. Zależnie od kąta odchylenia, taki zez może być zbieżny, rozbieżny, skośny, ku górze albo ku dołowi. Jeśli pojawia się on raz w jednym, raz w drugim oku, nosi miano zeza naprzemiennego. Dochodzi do niego, kiedy dziecko, chcąc uniknąć podwójnego widzenia, używa na zmianę raz jednego, raz drugiego oka; 
ukryty – zezowanie pojawia się, gdy oczy są zmęczone, a w innym przypadku nie daje objawów; 
porażenny – dochodzi do niego na skutek uszkodzenia nerwu zaopatrującego mięsień okoruchowy (jego głównym objawem jest podwójne widzenie).

Zez noworodka

Choć do 2.–3. miesiąca życia jest normą, nie należy go lekceważyć, lecz przeprowadzić badanie wykluczające wady wrodzone oczu bądź choroby nabyte.

Co zrobić, gdy dziecko ma zeza?

Jest tylko jedna droga – jak najszybsza wizyta u okulisty, najlepiej w poradni leczenia zeza. Przed wizytą koniecznie przypomnij sobie, od kiedy dziecko zezuje, sprawdź, które oko mu ucieka (a jeśli oboje, to które częściej), i ustal, czy zez pojawił się nagle, czy stopniowo. Na spotkanie zabierz ze sobą zdjęcia z różnego okresu, by lekarz mógł ocenić, od kiedy zaczął się problem. Przyda się także książeczka zdrowia, bo okulista na pewno zapyta o przebieg porodu, przebyte choroby i urazy (zwłaszcza laryngologiczne i neurologiczne). Diagnozę postawi dopiero po dokładnych badaniach.

Badania konieczne do określenia rodzaju zeza

Podstawowe badania to ocena ostrości wzroku, do skontrolowania której używane są specjalne tablice (dla maluchów są takie, na których zamiast cyfr i liter są obrazki). Konieczne będzie także zbadanie dna oka – umożliwia rozpoznanie niektórych groźnych przyczyn zezowania, np. nowotworów oka. Aby przeprowadzić badanie, trzeba zakroplić atropinę, która rozszerza źrenice. Lekarz prawdopodobnie zrobi też tzw. cover test – polega on na naprzemiennym zasłanianiu oczu zasłonką lub ciemnym szkłem i pozwala ocenić, które oko zezuje. Zbada także kąt zeza i widzenie obuoczne, oceni zdolność widzenia przestrzennego. Wszystkie te badania są konieczne, by stwierdzić rodzaj zeza, jego przyczynę i dobrać odpowiednie leczenie.

Leczenie zeza

Zależy od przyczyny, która wywołała zeza, zazwyczaj trwa kilka lat. Jeśli spowodowany jest wadą wzroku, dziecko musi nosić odpowiednio dobrane szkła korekcyjne, aby zlikwidować bądź zmniejszyć wadę. Niekiedy lekarze zalecają zasłanianie zdrowego oka. Leczenie często wspomagane jest przez ćwiczenia ortoptyczne (trening mieśni oka w poradni leczenia zeza). Czasem konieczny jest zabieg operacyjny przywracający równowagę mięśniową, zaś jeśli przyczyną zezowania jest uszkodzenie nerwu, leczeniem zajmuje się nie okulista, ale neurolog.

Katarzyna Hubicz

Konsultacja: dr n. med. Piotr Fryczkowski