Zespół Sandifera - co to? Jakie są jego objawy i sposoby leczenia?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Zespół Sandifera został opisany po raz pierwszy w 1964 roku przez Kinsbourne, który to opisał trzy przypadki tego zespołu objawów u dzieci z przepukliną rozworu przełykowego. Leczenie chirurgiczne przepukliny spowodowało ustąpienie objawów zespołu. Czym jest zespół Sandifera i jak się objawia? Z jakimi jednostkami chorobowymi jest związany?

Spis treści

1. Przyczyny zespołu Sandifera
2. Zespół Sandifera - mechanizm odruchów
3. Jakie objawy mogą towarzyszyć zespołowi Sandifera?
4. Diagnostyka zespołu Sandifera
5. Leczenie zespołu Sandifera
6. Zespół Sandifera - nie lekceważ objawów!

Zespół Sandifera jest to bardziej objaw, niż choroba, której etiologia, a więc przyczyny występowania nie są do końca poznane. Zespół Sandifera dotyczy typowo niemowląt (czyli dzieci poniżej 1 roku życia) i nieco starszych, małych dzieci. Objawia się niepokojącymi, charakterystycznymi ruchami dziecka, przypominającymi kręcz karku (zwroty głowy dziecka w lewo lub prawo). Czasami napady takich ruchów mylone są z napadem padaczkowym. Co więcej, dość typowe jest wyginanie kręgosłupa w łuk, czyli pozycja nazywana w medycynie opistotonus. Objawy te występują typowo po karmieniu dziecka. Zespół Sandifera najczęściej występuje u dzieci w wieku pomiędzy 2,5 a 3,3 roku.

Przyczyny zespołu Sandifera

Jak pokazuje literatura naukowa, zespół Sandifera związany jest z drażnieniem przełyku przez kwaśną treść żołądkową. Oznacza, to że mamy w jego przebiegu zazwyczaj do czynienia z takim schorzeniem jak choroba refluksowa przełyku (GERD). Choroba ta wynika z patologicznego wypływu kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Objawy GERD u dzieci to przede wszystkim:

• stany spastyczne oskrzeli,
• uszkodzenie szkliwa zębów,
• świsty krtaniowe,
• problemy laryngologiczne,
• ból gardła.

Kolejną, możliwą przyczyną zespołu Sandifera jest przepuklina rozworu przełykowego, czyli wrodzona nieprawidłowość anatomiczna, której istotą jest zbyt duży rozwór przełykowy, co powoduje wpuklanie się żołądka do klatki piersiowej. Konsekwencją tej wady jest cofanie się treści z żołądka do przełyku, co powoduje jego drażnienie i pojawienie się ruchów odgięciowych (czyli zespołu Sandifera).

Zespół Sandifera - mechanizm odruchów

Naukowcy ciągle dywagują jaki jest mechanizm pojawiania się ruchów odgięciowych u dzieci z zespołem Sandifera. Jedna z teorii mówi o tym, że odginanie i przekręcanie głowy powoduje szybsze oczyszczenie się przełyku z drażniącej, kwaśnej treści żołądkowej, co niweluje czas trwania przykrych objawów.

Jest to tak jakby mechanizm obronny w stosunku do cofającej się treści, drażniącej śluzówkę przełyku, która nie jest dostosowana do kwaśnej treści żołądkowej (która, jak wiemy, zawiera kwas solny).

Inna, nowsza hipoteza wskazuje na udział nerwu błędnego w generowaniu opisywanych ruchów. Jak donoszą źródła medyczne, kwaśna treść żołądkowa może drażnić zakończenia nerwu błędnego, co pociąga za sobą skurcze mięśni mostkowo-sutkowo-obojczykowych, a także czworobocznego, co odpowiada za typowe dla tego zespołu ruchy wykonywane przez dziecko. Ruchom tym może towarzyszyć także zwrot gałek ocznych dziecka do góry, za co także odpowiada aktywność opisywanego nerwu błędnego.

Jakie objawy mogą towarzyszyć zespołowi Sandifera?

Zespołowi temu mogą towarzyszyć inne objawy, wynikające z podrażnienia błony śluzowej przełyku i nie tylko. Należy do nich przede wszystkim:

• masywne ulewanie, wymioty,
• nerwowość dziecka podczas karmienia, płacz, nerwowość,
• odmawianie jedzenia, prowadzące do nieprawidłowych przyrostów masy ciała i tym samym - ograniczenia rozwoju,
• nawracające infekcje górnych dróg oddechowych,
• kaszel i chrypka o niewyjaśnionej przyczynie.

Diagnostyka zespołu Sandifera

Mając podejrzenie zespołu Sandifera warto wykonać badania, które potwierdzą lub wykluczą obecność refluksu przełykowego. Często wykonywanym u dzieci badaniem diagnostycznym jest 24-godzinne badanie pH-metryczne. Wymaga ono założenia do przełyku specjalnej sondy, która umożliwia pomiar pH (mówiąc potocznie kwaśności) w obrębie przełyku.

Pozwala to na stwierdzenie, czy kwaśna treść pokarmowa z żołądka dostaje się do przełyku i co ważne - ile jest takich epizodów ciągu doby i jak długo one trwają. W trakcie całej doby, kiedy prowadzone jest badanie, rodzice powinni zapisywać kiedy dziecko jest karmione, jaki spożywa pokarm, a także czas trwania i rodzaj odczuwanych, czy też prezentowanych przez dziecko dolegliwości.

Leczenie zespołu Sandifera

Leczenie zespołu Sandifera polega na terapii tych schorzeń, które do niego prowadzą, czyli choroby refluksowej przełyku, a czasami także przepukliny rozworu przełykowego.

W leczeniu choroby refluksowej przełyku zastosowanie znajdują takie zalecenia, jak:

• stosowanie mieszanek pokarmowych przeznaczonych dla niemowląt z problemem refluksu - są one oznaczone skrótem AR - są to mieszanki zagęszczone,
• dieta bogatoresztkowa i niskotłuszczowa - dotyczy to dzieci starszych,
• stosowanie się do pewnych zasad żywieniowych: spożywanie małych porcji posiłków, unikanie jedzenia tuż przed snem i przed wysiłkiem fizycznym,
• stosowanie inhibitorów pompy protonowej - są to leki pierwszego rzutu w leczeniu choroby refluksowej. Działanie tych leków polega na hamowaniu aktywności pewnego enzymu w komórkach błony śluzowej żołądka, dzięki czemu zmniejsza się wydzielanie kwasu solnego i w konsekwencji - niwelowane są objawy choroby.

W sytuacji, gdy przyczyną zespołu Sandifera jest przepuklina rozworu przełykowego, zazwyczaj konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego, choć decyzję o tym ostatecznie podejmuje lekarz.

Zespół Sandifera - nie lekceważ objawów!

Zdiagnozowanie zespołu Sandifera i powiązanie jego objawów ze schorzeniami takimi, jak refluks przełykowy, czy przepuklina rozworu przełykowego nie jest łatwe. W wielu sytuacjach, ze względu na charakter objawów dziecko najpierw trafia do neurologa dziecięcego lub do laryngologa.

Warto mieć świadomość istnienia takiej jednostki chorobowej i przy występowaniu opisywanych w tym artykule objawów pomyśleć o refluksie przełykowym.

Jeżeli u naszych dzieci pojawiają się jakiekolwiek niepokojące objawy podczas karmienia, to zdecydowanie warto skonsultować to ze swoim pediatrą i nie bagatelizować tych symptomów.

lek. Katarzyna Banaszczyk