Zespół dziecka potrząsanego: czym grozi potrząsanie małym dzieckiem?

Zespół dziecka potrząsanego (SBS) jest rodzajem uszkodzenia mózgu i kręgosłupa w wyniku gwałtownego potrząsania i uderzania niemowlęcia lub małego dziecka w głowę. Jednak nawet podczas zabawy z dzieckiem: podrzucania czy intensywnego kołysania można nieświadomie wyrządzić mu krzywdę. Jakie są objawy zespołu dziecka potrząsanego i jak zapobiegać syndromowi shaken baby?

Spis treści

1. Czym jest zespół dziecka potrząsanego?
2. Zespół dziecka potrząsanego - przyczyny. Dlaczego potrząsanie dzieckiem grozi uszkodzeniem mózgu?
3. Zespół dziecka potrząsanego – objawy
4. Zespół dziecka potrząsanego - leczenie
5. Podrzucanie dziecka także grozi uszkodzeniem mózgu

Czym jest zespół dziecka potrząsanego?

Zespół dziecka potrząsanego (SBS - shaken baby syndrome) to forma przemocy wobec dziecka, która polega na  gwałtownym potrząsaniu lub/i uderzaniu niemowlęcia lub małego dziecka w głowę. Konsekwencją tego rodzaju przemocy może być znaczne uszkodzenie nie tylko mózgu, lecz także szyi i kręgosłupa, co często prowadzi do kalectwa, a nawet śmierci dziecka (szacuje się, że dzieje się tak w ok. 20% przypadków).

Urazy spowodowane potrząsaniem dziecka występują zwykle u dzieci poniżej 2. roku życia, jednak mogą pojawić się także u dzieci do 5. roku życia. Jak wynika z amerykańskich badań, ok. 60% dzieci, u których diagnozuje się zespół shaken baby, to chłopcy.

Do tego typu przemocy wobec dzieci dochodzi najczęściej w rodzinach ze złym statusem socjoekonomicznym. Szacuje się, że w większości przypadków oprawcami są mężczyźni - zazwyczaj ojciec dziecka lub partner matki. Za około 15-20% przypadków odpowiedzialne są opiekunki. Zdarza się również, że przemocy wobec dziecka dopuszczają się także matki - zwłaszcza te z depresją poporodową. Przyczyną agresji najczęściej jest płacz dziecka.

Zespół dziecka potrząsanego - przyczyny. Dlaczego potrząsanie dzieckiem grozi uszkodzeniem mózgu?

Niemowlęta i małe dzieci mają nieproporcjonalnie dużą i ciężką głowę, która stanowi 1/4 ciała (u dorosłych 1/8). Mięśnie, które są odpowiedzialne za jej stabilizację, a także odcinka szyjnego kręgosłupa, są słabo rozwinięte. Ponadto małe dzieci mają niezarośnięte ciemiączka, delikatne naczynia krwionośne w mózgu i dużą zawartość wody w strukturach mózgu, który jest bardziej miękki niż mózg dorosłych. Dlatego podczas potrząsania dzieckiem, kiedy jego głowa gwałtownie porusza się do przodu i do tyłu, dochodzi do przemieszczania się mózgu w obrębie przestrzeni wewnątrzczaszkowej, rozerwania naczyń krwionośnych i uszkodzenia lub całkowitego zniszczenia komórek mózgowych. Uszkodzeniu mogą ulec także siatkówka oka i kręgosłup szyjny. Szacuje się, że do powstania tego typu uszkodzeń wystarczy tylko 5 sekund gwałtownego potrząsania.

SPRAWDŹ >> Płacz niemowlęcia: jak dawać sobie z nim radę?

Zespół dziecka potrząsanego – objawy

Objawy zespołu dziecka potrząsanego zależą od intensywności i czasu trwania potrząsania, a także od siły uderzeń.

Klasyczną triadą objawów SBS są:

• krwiak podtwardówkowy
• obrzęk mózgu
• krwotok w siatkówce

Objawami towarzyszącymi zwykle są:

• pojedyncze siniaki w obrębie głowy, szyi i klatki piersiowej
• zadrapania
• otarcia
• pogorszenie wzroku, a nawet  ślepota (konsekwencja krwotoku w siatkówce)
• pęknięcia czaszki
• złamania żeber i w obrębie kończyn

W wyniku powtarzających się urazów mózgu dziecko jest apatyczne, drażliwe i ospałe. Mogą pojawiać się zaburzenia oddychania i problemy z układem krążenia. Apetyt jest zmniejszony, a odruch ssania i połykania zaburzony. Niekiedy objawem współtowarzyszącym są także wymioty.

Ww. symptomy świadczą o niewielkim lub umiarkowanym stopniu urazów. Do bardzo poważnych objawów SBS zalicza się napady padaczkowe, śpiączkę, stupor dysocjacyjny (jedna z reakcji na szok psychiczny, polegająca na drastycznym ograniczeniu ruchów, przy zachowanej świadomości).

Zespół dziecka potrząsanego - leczenie

Leczenie chorego dziecka zależy od stopnia urazów. W ciężkich przypadkach, gdy doszło do wytworzenia się krwiaka, konieczna jest operacja.

Syndrom dziecka potrząsanego często oznacza nieodwracalne uszkodzenia, tj. częściową lub całkowitą ślepotę, utratę słuchu, opóźnienie w rozwoju, trudności w mowie i uczeniu się czy upośledzenia umysłowe.

Monika Majewska