Wady postawy u dzieci - przyczyny, leczenie i zapobieganie skrzywieniom kręgosłupa

Twoje dziecko pracuje na wadę postawy, jeśli godzinami siedzi przy biurku, przed telewizorem lub komputerem, jeśli spędza mało czasu na dworze i unika sportów. Obecnie wady postawy stanowią coraz poważniejszy problem dzieci w wieku szkolnym.

Spis treści

1. Przyczyny wad postawy
2. Skrzywienia kręgosłupa
3. Chcesz sprawdzić, czy twoje dziecko ma problemy z kręgosłupem?
4. Ćwiczenia korekcyjne na kręgosłup
5. Specjalistyczne leczenie wad postawy
6. Zapobieganie skrzywieniom kręgosłupa u małych dzieci
7. Zapobieganie skrzywieniom kręgosłupa u dzieci w wieku szkolnym
8. Ćwiczenia, które można wykonywać z dzieckiem

Wbrew pozorom wada postawy to nie tylko nienaturalne skrzywienia kręgosłupa. Jeżeli dziecko ma chore biodra, kolana lub stopy, wówczas chodzenie, stanie, bieganie, a nawet siedzenie może sprawiać mu ból. Żeby ten ból zmniejszyć - ustawia ono swoje ciało nienaturalnie (czyli niesymetrycznie, krzywo). Jeśli robi to stale, wówczas cały szkielet się deformuje. Pojawia się np. garb, “kurza" klatka piersiowa, brzuch zostaje wypchnięty do przodu. Takie wady postawy to nie problem estetyczny. Dziecko z dużą wadą ma też m.in. kłopoty z oddychaniem, szybciej się męczy, często miewa bóle głowy, utyka. Podczas zabaw nie nadąża za zdrowymi rówieśnikami. Bywa przez nich odtrącane, a to powód do stresu, a nawet depresji.

Przyczyny wad postawy

Po przyjściu na świat maluch najpierw wypycha plecy do tyłu (to dlatego, że w brzuchu mamy miał tzw. pozycję embrionalną, czyli jego kręgosłup swym kształtem przypominał literę “c”), a gdy uczy się chodzić - wypina brzuszek do przodu. Te zmiany sylwetki związane są z łapaniem równowagi. Około 6. roku życia kręgosłup zaczyna przyjmować prawidłowy kształt - z profilu przypomina dwie rozciągnięte, stojące na sobie litery “s” - ale tak naprawdę ostatecznie ukształtuje się około 18. roku życia. Gdy maluch idzie do szkoły, dla kręgosłupa zaczyna się trudny czas. To okres szybkiego wzrostu dziecka. Mięśnie nie nadążają za rozwojem kośćca i nie stanowią wystarczającej podpory dla kręgosłupa. A wtedy właśnie zmienia się tryb życia młodego człowieka: mniej czasu poświęca zabawom na podwórzu, bieganiu, a więcej godzin spędza w ławce lub przy komputerze, często przyjmując niewłaściwą pozycję. Dziecko siedzące przy biurku na podkulonych nogach (lub na zgiętej nodze) i podpierające przechyloną głowę na dłoni to bardzo częsty widok.Drugi krytyczny moment to okres dojrzewania. Zmiana proporcji ciała i dotychczasowego środka ciężkości powoduje, że nastolatki zaczynają wypinać brzuch. Dziewczęta garbią się, by ukryć rosnący biust, a chłopcy - by zatuszować nagły skok wzrostowy. Gdy przyzwyczają się do złej postawy, trudno będzie ich od niej odzwyczaić, poza tym utrwalą się skrzywienia kręgosłupa.

Skrzywienia kręgosłupa

• Skolioza to boczne skrzywienie kręgosłupa. Powstaje, gdy dziecko najszybciej rośnie, zwykle między 6. a 24. miesiącem życia, następnie między 5. a 8. oraz 11. a 14. rokiem życia. Objawy: gdy patrzymy na plecy dziecka z tyłu, widzimy, że kręgosłup nie tworzy linii prostej, ale wykrzywia się w łuki. Najczęściej wygięcia powstają na wysokości lędźwi, na odcinku piersiowym albo szyjnym. Najbardziej widocznym sygnałem skoliozy jest niesymetryczne ułożenie łopatek. Przyczyny: jest ich sporo - od wad wrodzonych kręgosłupa, złej budowy miednicy, nierównej długości nóg po brak ruchu, noszenie ciężkich toreb i nieprawidłową postawę podczas siedzenia.
• Lordoza – kręgosłup jest wygięty do przodu na odcinku lędźwiowym.Objawy: patrząc na profil dziecka, zauważamy, że ma ono wklęsłe plecy i wystający brzuch.Przyczyny: jest zwykle wynikiem krzywicy, gruźlicy, porażenia mięśni grzbietu, zwichnięcia biodra, ale również braku ruchu i niebezpiecznych przeciążeń kręgosłupa.
• Kifoza, czyli nadmierne wygięcie kręgosłupa w tył na odcinku piersiowym. Objawy: dostrzegamy to, obserwując plecy lub profil dziecka. Kifoza to tzw. okrągłe plecy, a nawet garb. Przyczyny: najczęściej powstaje w efekcie krzywicy lub jako następstwo zgniecenia kręgu, np. na skutek dźwignięcia zbyt dużego ciężaru przez dziecko.

Ćwiczenia korekcyjne na kręgosłup

Jeśli wada postawy jest wcześnie wykryta (odstępstwo od pionu w przypadku kręgosłupa jest mniejsze niż 10 stopni i dziecko ma 7-8 lat), często wystarczą ćwiczenia korekcyjne i zmiana nawyków malca. Opisy ćwiczeń dla dziecka dostaniemy od ortopedy. Czasem też zleca on zajęcia rehabilitacyjne. Ważna jest zmiana trybu życia: dziecko powinno jak najwięcej się ruszać, chodzi bowiem o wzmocnienie mięśni i więzadeł stabilizujących kręgosłup. Z lekarzem lub rehabilitantem ustalmy też dyscypliny sportowe wskazane dla naszej pociechy. Na przykład przy skoliozie wskazane jest pływanie, piłka wodna, kajakarstwo, siatkówka, piłka ręczna i koszykówka. Nie jest natomiast wskazane uprawianie skoków, gimnastyki przyrządowej czy dźwiganie ciężarów. Przy lordozie zalecane jest pływanie na plecach, a przy kifozie - pływanie wszystkimi stylami na brzuchu, nie wolno zaś pływać na plecach, jeździć na rowerze, dźwigać ciężarów i gimnastykować się na przyrządach.

Specjalistyczne leczenie wad postawy

Około 3 proc. przypadków skrzywień kręgosłupa wymaga specjalistycznego leczenia. Najczęściej ortopeda zleca dziecku noszenie gorsetu ortopedycznego, który naciskając na kręgosłup wymusza jego właściwe ustawienie. Wykonany na miarę gorset najpierw trzeba nosić przez 18 godzin na dobę, a potem wystarczy go zakładać na noc.Czasem potrzebna jest korekcja chirurgiczna wady postawy. Operacja polega na wstawieniu metalowej płytki, która w taki sposób przytrzymuje i stabilizuje kręgosłup w miejscu nienaturalnego wygięcia, że utrzymuje on właściwą pozycję. Zwykle takie rusztowanie obejmuje kilka sąsiadujących ze sobą kręgów.

Zapobieganie skrzywieniom kręgosłupa u małych dzieci

Do skrzywień kręgosłupa często dochodzi w pierwszych miesiącach życia. By im zapobiec:

• Nie kładź dziecka stale na plecach. Gdy kładziesz je na brzuszku - podnosi główkę i ćwiczy mięśnie grzbietu. Leżąc na plecach, nie ma takich możliwości.
• Nie noś dziecka stale na tej samej ręce. Żeby zachować równowagę, automatycznie będzie się przechylało tylko w jedną stronę i skrzywienie gotowe.
• Nie kupuj do łóżeczka zbyt miękkiego materacyka. Nie wkładaj też dziecku pod głowę wysokiej poduszki.
• Nie nakłaniaj malucha do przedwczesnego wstawania i chodzenia. Pionowa pozycja zbyt forsuje słaby jeszcze kościec i może spowodować deformacje kręgów. Zachęcaj natomiast malca do raczkowania, które wzmacnia mięśnie.
• Nie unikaj słońca. Latem, gdy doskwiera upał, ustawiaj wózek w półcieniu. Promienie ultrafioletowe sprawiają, że w skórze dziecka wytwarza się niezbędna dla kości witamina D. Brak tej witaminy sprzyja krzywicy.
• Nie woź dziecka w spacerówce typu składana parasolka. Nieusztywnione oparcie powoduje, że kręgosłup malucha stale przybiera nienaturalny kształt litery C.

Zapobieganie skrzywieniom kręgosłupa u dzieci w wieku szkolnym

• Zapisz dziecko na gimnastykę korekcyjną. Ortopeda dobierze ćwiczenia do stopnia i rodzaju wady.
• Codziennie ćwicz z dzieckiem przez ok. 20 minut. To doskonała zabawa i lepsza sprawność was obojga.
• Zapisz dziecko na basen. Pływanie to najlepsza i najbezpieczniejsza dla kręgosłupa forma zajęć sportowych.
• Zachęcaj dziecko do ruchu, np. biegania, jazdy na rowerze, rolkach czy na nartach (zwłaszcza biegowych).
• Zadbaj o właściwą dietę dziecka. Musi być w niej dużo wapnia i witaminy D. W codziennym jadłospisie powinny się więc znaleźć: mleko, biały ser, masło, jogurt, ryby, jaja, warzywa i owoce oraz chude mięso.
• Nie dopuszczaj u dziecka do nadwagi. Niech jada częściej (także drugie śniadanie w szkole oraz podwieczorek w domu lub na dodatkowych zajęciach), ale mniejsze porcje.
• Przyzwyczaj swoją pociechę do spania na płaskiej poduszce, najlepiej w pozycji embrionalnej.
• Kup biurko i krzesło o regulowanej wysokości. Blat biurka powinien być kwadratowy lub prostokątny, a nie owalny czy okrągły. Gdy dziecko siedzi, przedramiona mają leżeć na blacie, a łokcie nieco wystawać poza jego brzeg. Jeśli dziecko pracuje przy komputerze - jego monitor powinien być ustawiony na wprost twarzy, a nie bokiem. Krzesło musi mieć regulowaną wysokość, podpórki pod łokcie i oparcie wybrzuszone na odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a wklęsłe - na piersiowym. Gdy dziecko siedzi, jego nogi nie mogą dyndać w powietrzu - stopy mają być oparte o podłogę. Oprócz tradycyjnego krzesła postaw przy biurku tzw. klękosiad. Jest tak skonstruowany, by dziecko musiało balansować i dzięki temu gimnastykować plecy.
• Wybierz dobry tornister lub plecak do szkoły. Ma mieć usztywniony tył i szerokie, regulowane szelki. Po założeniu na plecy musi do nich przylegać, a nie opierać się na pupie. Zadbaj o to, żeby dziecko nosiło w tornistrze lub plecaku tylko niezbędne rzeczy.

Ćwiczenia, które można wykonywać z dzieckiem

Trudno jest namówić malca do systematycznych ćwiczeń. Na pewno chętniej będzie ćwiczył w twoim towarzystwie i w trakcie zabawy. Poza tym twojemu kręgosłupowi też przyda się trochę gimnastyki.

• Weź dwie książki w sztywnych okładkach. Jedną połóż na swojej głowie, a drugą na głowie dziecka. Wyznacz zadanie, np. kto szybciej dojdzie do drzwi wejściowych, nie gubiąc przy tym tomu. Plecy cały czas muszą być proste. Wyścig zróbcie kilka razy.
• Poproś, by dziecko usiadło na piętach i wykonało głęboki skłon w przód, nie odrywając pupy od pięt. Niech jak najdalej wyciągnie ręce przed siebie i jak najdalej położy np. długopis. Jeśli powtarzając ćwiczenie 5 razy, za każdym razem położy przedmiot dalej - dostanie nagrodę. Ty mierzysz odległość. Możesz również wykonać to ćwiczenie. Wtedy dziecko mierzy odległość, a ty dostajesz nagrodę.
• Chwyćcie kije od szczotki obiema dłońmi i przełóżcie je na plecy. U każdego kij musi leżeć na obu łopatkach. Włącz skoczną muzykę i zaproponuj wspólny taniec z kijami. Kto wymyśli najbardziej fantazyjny krok taneczny - wygrywa. Oceniacie się wzajemnie lub zapraszacie kogoś do jury.