Szczepić się czy nie? Fakty i mity na temat szczepień

Fakty i mity na temat szczepień narosły wokół sporu o ich skuteczność i bezpieczeństwo. Zdecydowana większość lekarzy jest za stosowaniem nie tylko szczepień ochronnych obowiązkowych, ale także tych zalecanych. Przeciwnicy są natomiast zdania, że namawia się nas na zbyt wiele szczepień, a preparaty używane do ich wykonywania mogą być groźne dla zdrowia. Zgodnie z najnowszą wiedzą medyczną ci drudzy nie mają jednak racji.

Przeciwnicy szczepień, którzy w większości przypadków nie są lekarzami ani farmaceutami, podkreślają, że wobec dobrej sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych podawanie tak wielu szczepionek nie ma sensu.

Kolejnym ich argumentem jest rzekoma szkodliwość substancji znajdujących się w szczepionkach, a nawet ich przyczynianie się do wielu chorób, a także występowanie niepożądanych objawów poszczepiennych.

Szczepionki u niemowląt mogą powodować autyzm: MIT

Siła argumentów przeciwników szczepień ochronnych jest słaba. Najczęściej powołują się oni na pracę opublikowaną niegdyś w czasopiśmie „Lancet”, w której Andrew Jeremy Wakefield przedstawiał związek szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) ze schorzeniami jelit i zaburzeniami rozwoju psychicznego, przede wszystkim z autyzmem. I chociaż wnioski te nie zostały potwierdzone w żadnych innych badaniach, zaufanie do szczepionki zostało podważone.

„Lancet” przepraszał i publikował liczne sprostowania, ale nic to nie dało. W wielu krajach spadła liczba dzieci szczepionych przeciwko tym chorobom.

Nieco inny kaliber mają doniesienia Komitetu Chorób Zakaźnych Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej, w których dokonano porównania liczby zgonów spowodowanych zachorowaniami na poszczególne choroby w okresie poprzedzającym rozpoczęcie szczepień z danymi z 2007 roku. Wynika z nich, że śmiertelność zmniejszyła się od 93 proc. w przypadku krztuśca do 100 proc. w odniesieniu do ospy wietrznej, błonicy, polio i różyczki.

Co więcej, ze światowych statystyk epidemiologicznych wiadomo, że choroby zakaźne są przyczyną blisko 30 proc. zgonów, podczas gdy choroby układu krążenia – 26 proc. zgonów.

Szczepienia są przyczyną poważnych chorób: MIT

W prowadzonych na szeroką skalę badaniach epidemiologicznych, klinicznych i laboratoryjnych dowiedziono, że nie ma związku pomiędzy szczepieniami a wieloma chorobami.

● Cukrzyca insulinozależna – nie wykazano wyższego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 1 po szczepieniach przeciwko ospie prawdziwej, gruźlicy, tężcowi, różyczce, śwince oraz Haemophilus infulenzae typu b (Hib).

● Stwardnienie rozsiane – kilkanaście lat trwały badania, które wykluczyły związek między zachorowaniem na stwardnienie rozsiane a szczepieniami przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B).

● Zespół Guillaina i Barrégo (GBS) – po wieloośrodkowym badaniu stwierdzono, że ryzyko wystąpienia choroby jest 10 razy mniejsze po szczepieniu przeciwko grypie niż po infekcji grypopodobnej.

● Choroby atopowe – szczepienie dzieci pełnokomórkową szczepionką przeciwko krztuścowi i przeciwko BCG nie przyczynia się do rozwoju astmy u dzieci i młodzieży. Nie wykryto też związku między szczepieniami a atopowym zapaleniem skóry, nadwrażliwością na jakikolwiek z antygenów pokarmowych lub wziewnych. Badania prowadzone były na grupie 200 tys. osób.

W wielu badaniach udowodniono ponadto, że stan zdrowia osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne (np. toczeń czy reumatoidalne zapalenie stawów) nie pogarsza się. Przeciwnie, ze względu na wzmożoną podatność na zachorowania, osobom tym zaleca się przyjęcie szczepionki przeciwko grypie, WZW B i przeciwko pneumokokom.

Tiomersal, z etylenem rtęci, używany do konserwowania niektórych szczepionek dla dzieci, nie okazał się przyczyną zaniku nerwu wzrokowego, choroby Alzheimera, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona czy autyzmu u dzieci.

Badania prowadzone na dużych populacjach w wielu krajach nie potwierdziły związku szczepionek przeciwko odrze, śwince i różyczce z autyzmem. Tę skojarzoną szczepionkę podaje się w 13.–15. miesiącu życia. To czas, gdy w teście psychologicznym u dziecka można dostrzec pierwsze oznaki autyzmu.

Prawdopodobnie stąd te skojarzenia. Komitet doradczy WHO ds. Bezpieczeństwa Szczepionek (GACVS), podsumowując badania, nie potwierdził toksyczności tiomersalu, ale przychylił się do propozycji wytwarzania szczepionek bez związków rtęci.

Szczepienie uczy organizm zwalczania choroby: FAKT

Choroba daje odporność ale jest obarczona ryzykiem poważnych powikłań. Stosowane obecnie szczepionki zawierają znikome ilości nieżywych lub osłabionych drobnoustrojów. Nie są one groźne nawet dla bardzo małych dzieci.

Szczepionka nie spowoduje np. gruźlicy, ospy czy tężca. Jeśli natomiast bakteria czy wirus wywołujący chorobę dostanie się ze środowiska do organizmu dziecka, które nie ma jeszcze dojrzałego układu odpornościowego, zagrożenie będzie duże.

Nie powinniśmy liczyć na to, że organizm dziecka uodporni się na daną chorobę, gdy już raz ją przejdzie. Każde zachorowanie niesie z sobą możliwość groźnych powikłań. Zachorowanie „na niby”, a to właśnie powoduje szczepionka, takiej groźby nie niesie. Odporność pochorobowa i poszczepienna są równie silne. Po co więc ryzykować powikłania?

Szczepienia ochronne dzieci – przeciwwskazania

Przeciwwskazań do szczepień jest niewiele. Jednym z nich jest czynna gruźlica, zakażenie wirusem HIV, wrodzone zaburzenia odporności. Jednak często zdarza się tak, że i przy takich chorobach przeciwskazania do szczepień mogą być czasowe lub dotyczyć tylko niektórych rodzajów szczepionek.

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. farm. Leszek Borkowski