Smółka - czym jest? Brak smółki lub zielone wody płodowe

Smółka to pierwszy stolec dziecka, który jest wydalany zazwyczaj w ciągu doby po narodzinach. Jest lepki, ciągnący się, ciemnozielony lub prawie czarny i zwykle dość obfity. Wydalenie smółki jest jedną z przyczyn spadku masy urodzeniowej dziecka, co często bardzo niepokoi rodziców. Przedwczesne wydalenie smółki jest przyczyną zielonych wód płodowych. O czym świadczy brak smółki po urodzeniu?

Spis treści

1. Smółka - czym jest?
2. Z czego składa się smółka?
3. Zbyt wczesne wydalenie smółki
4. Co oznacza brak smółki?

Smółka - czym jest?

Smółka zaczyna się gromadzić w jelitach dziecka w 4-5. miesiącu życia płodowego. Ciemna barwę smółka zawdzięcza beztlenowej przemianie żółci. Czarne zabarwienie stolca noworodka może się utrzymywać przez około 3 dni. Przez kolejne dni stolce stają się brązowozielone z wyraźnymi grudkami mleka. Kolor i konsystencja stolców się zmienia wraz z rozwojem dziecka.

Liczba wypróżnień u noworodka w znacznym stopniu zależy od sposobu karmienia dziecka. Jeżeli dziecko jest karmione piersią, wypróżnienie może się pojawiać po każdym karmieniu. Zwykle jednak stolec jest dość skąpy, rzadki i szybko wsiąka w pieluszkę.

Czas wydalenie smółki jest istotny dla dalszego postępowania medycznego i zapewnienia dziecku właściwej opieki. Dlatego też często zaleca się młodym i niedoświadczonym mamom, aby zapisały czas oddania pierwszego stolca i jego wygląd.

Z czego składa się smółka?

W skład smółki wchodzą przede wszystkim:

• wody płodowe
• maź płodowa
• złuszczony nabłonek śluzówki przewodu pokarmowego
• enzymy trawienne
• bilirubina
• biliwerdyna
• cholesterol

Zbyt wczesne wydalenie smółki

Niekorzystne jest zbyt wczesne wydalenie smółki, czyli jeszcze przed przyjściem dziecka na świat. W takiej sytuacji dochodzi do powstania zielonych wód płodowych. Rośnie ryzyko wystąpienia u dziecka zachłystowego zapalenia płuc. Smółkę w wodach płodowych stwierdza się zazwyczaj w przypadku ciąż trwających 42 tygodnie lub dłużej.

Co oznacza brak smółki?

Brak stolca w pierwszych 24. godzinach życia noworodka skłania lekarzy do przeprowadzenia bardzo dokładnych badań, które wykluczą lub potwierdzą obecność wady wrodzonej u dziecka. 

Jeżeli dziecko nie wydali smółki w ciągu pierwszych dni życia może to świadczyć o istnieniu poważnego schorzenia np. mukowiscydozy.

Gdy smółka nie pojawi się w ciągu doby po narodzinach, można podejrzewać niedrożność przewodu pokarmowego. Najczęściej jednak chodzi o dwa schorzenia, chorobę Hirschsprunga oraz niedrożność smółkową.

Choroba Hirschsprunga

To choroba jelita grubego, a dokładnie jego końcowego odcinka, czyli okrężnicy. Istota schorzenia jest to, że u dzieci z tym schorzeniem nie wykształciły się komórki nerwowe, a ich brak sprawia, że masa kałowa nie może się prawidłowo przesuwać. W łagodniejszej postaci choroby pierwsze problemy mogą się pojawić u dziecka, które ma już kilka miesięcy. Choroba może się rozwinąć także u osób dorosłych.

Według statystyk medycznych chorobę Hirschsprunga stwierdza się raz na 100 tysięcy urodzeń. Ma ona podłoże genetyczne i często występuje rodzinnie. Znacznie częściej rozpoznawana jest u chłopców, niż u dziewczynek. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim te dzieci, które mają wrodzoną wadę serca lub zespół Downa.

Czytaj też: CHOROBY GENETYCZNE: przyczyny, dziedziczenie i rozpoznanie

U starszych dzieci czy dorosłych najbardziej charakterystycznymi objawami choroby są przede wszystkim problemy z wypróżnianiem - biegunki, zaparcia oraz wymioty. Czasem choroba prowadzi do poważnego uszkodzenia jelit, dlatego tak ważne jest wczesne postawienie właściwej diagnozy. U noworodków z chorobą Hirschsprunga zwykle obserwuje się:

• niemożność wypróżnienia w pierwszym lub drugim dniu życia
• obrzmiały brzuch, wzdęcie lub gazy
• biegunkę
• wymioty, w których treści może pojawiać się zielona lub brązowa substancja

U starszych dzieci występuje obrzęk brzucha, zaparcia, trudności z przybieraniem na wadze, wymioty oraz gazy. U dzieci z podejrzeniem choroby Hirschsprunga wykonuje się lewatywę z podaniem specjalnego środka kontrastującego, a następnie robi zdjęcie rentgenowskie. Jeśli dziecko jest chore, tam gdzie nie ma komórek nerwowych, jelito będzie wyraźnie zwężone.

W niektórych przypadkach konieczne może być pobranie materiału do badań histopatologicznych. U starszych dzieci wykonuje się np. manometrię. Badanie polega na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego balonika, aby sprawdzić, czy pozwoli to rozluźnić mięśnie odbytu. Jeśli tak się nie stanie, można podejrzewać chorobę Hirschsprunga.

Najlepsze efekty daje leczenie chirurgiczne, które polega na usunięciu fragmentu, w którym nie ma komórek nerwowych i połączeniu jelita. Jeśli chory jest w ciężkim stanie w pierwszej kolejności usuwa się chory odcinek i wyłania stomię. Dopiero kiedy stan pacjenta się ustabilizuje wykonuje się kolejny etap zabiegu, czyli zespolenie jelita.

Niedrożność smółkowa

Inną przyczyną braku smółki u dziecka w pierwszej dobie życia może być niedrożność smółkowa, która bardzo często uznawana jest za pierwszy objaw mukowiscydozy. Taki objaw pojawia się u 5-20% wszystkich noworodków z mukowiscydozą.

Brak smółki w takich przypadkach jest spowodowany brakiem enzymów trzustkowych. Następstwem tego jest to, że smółka nie może się rozpuścić, zmienia się w lepkie grudki, które zatykają światło jelita. Schorzenie może stwierdzić już podczas badania USG płodu. Poza brakiem smółki u dzieci z niedrożnością smółkową pojawiają się wymioty oraz wzdęcia brzucha.

Zatkanie światła jelita może doprowadzić do skrętu, uwięźnięcia lub zarośnięcia jelita. Może dojść także do perforacji jelita oraz smółkowego zapalenia otrzewnej. Pojawienie się niedrożności smółkowej nie służy do oceny ciężkości mukowiscydozy.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz