MUTYZM - kiedy dziecko nie mówi. Przyczyny, objawy i leczenie mutyzmu

Mutyzm jest diagnozowany wtedy, gdy dziecko nie mówi lub jego mowa jest w znacznym stopniu ograniczona. Częstą przyczyną takiego stanu jest stresująca sytuacja, np. pójście do przedszkola czy nowej szkoły. Jakie są jeszcze przyczyny mutyzmu? Jak rozpoznać jego objawy? Na czym polega leczenie tej przypadłości?

Spis treści

1. Mutyzm - przyczyny
2. Mutyzm - objawy
3. Mutyzm - diagnostyka
4. Mutyzm - leczenie

Mutyzm to zaburzenie mowy, którego istotą jest brak lub ograniczenie mowy u dziecka lub dorosłego, przy jednoczesnym jej rozumieniu. Aby zdiagnozować mutyzm, czas jego trwania powinien wynosić co najmniej 1 miesiąc. Mutyzm najczęściej dotyczy dzieci, gdyż jego objawy pojawiają się zwykle między 3. a 5. rokiem życia. W tym przedziale wiekowym częściej dotyka dziewczynek niż chłopców.

Mutyzm - przyczyny

Gdy dziecko nie mówi, można podejrzewać wady w budowie anatomicznej aparatu mowy - krtani, podniebienia, jamy ustnej, języka, szczęk. Także uszkodzenie ośrodków nerwowych w mózgu, które odpowiadają za mowę, może być przyczyną tego zaburzenia. W takich sytuacjach diagnozuje się mutyzm organiczny.

Jednak znacznie częściej ograniczenie mowy lub jej brak ma podłoże psychiczne - jest to mutyzm funkcjonalny. Wówczas wśród jego przyczyn wymienia się:

• błędy wychowawcze (np. nadmiar zakazów);
• patologie rodzinne (alkoholizm, przemoc domowa - znęcanie się psychiczne i fizyczne nad dzieckiem), które są przyczyną bolesnych przeżyć, traumy;
• nowe sytuacje, które mogą wywoływać stres (np. pójście do przedszkola, szkoły);
• wychowywanie się dziecka w rodzinie dwujęzycznej. Wówczas mutyzm może wynikać z braku znajomości języka lub dyskomfortu związanego z posługiwaniem się danym językiem;

Inne możliwe przyczyny mutyzmu to zaburzenia komunikacji (np. jąkanie) lub całościowe zaburzenia rozwoju (np. autyzm).

U dorosłych mutyzm może być wynikiem uszkodzenia mózgu w wyniku wypadku, udaru itp. Może być również konsekwencją silnych przeżyć lub objawem choroby psychicznej (np. schizofrenii).

Mutyzm - objawy

Wyróżnia się 3 rodzaje mutyzmu:

• mutyzm całkowity

Dziecko nie mówi wcale, może natomiast szeptać, wydobywać nieartykułowane dźwięki, a nawet krzyczeć. Może także odpowiadać na zadawane pytania, kiwając głową lub wykonując inne gesty w celu komunikacji. Objawami towarzyszącymi mogą być trudności w przełykaniu, brak łaknienia.

• mutyzm sytuacyjny

Diagnozuje się go u dzieci, które mówią normalnie, a brak lub ograniczenie mowy pojawia się u nich tylko w pewnych sytuacjach - zwykle stresujących, trudnych (często jest to pójście do przedszkola, szkoły). Wówczas dziecko porozumiewa się z otoczeniem za pomocą gestów czy mimiki twarzy. Może także udzielać pisemnej odpowiedzi na pytania. Ten typ mutyzmu mija wraz ze zmianą sytuacji, która go wywołała. Na przykład - gdy pobyt w przedszkolu lub w szkole przestaje być dla dziecka nową, stresującą sytuacją, zaczyna normalnie rozmawiać.

• mutyzm selektywny (wybiórczy)

Dziecko wybiera osoby, z którymi normalnie rozmawia, a do pozostałych nie odzywa się wcale. Może także unikać kontaktu wzrokowego, stać nieruchomo, nie okazując żadnych emocji podczas próby nawiązania z nim kontaktu słownego lub odwrotnie - może wybuchnąć płaczem, uciekać lub zachowywać się agresywnie, np. kopać.

Osobami, z którymi normalnie rozmawia dziecko, zwykle są członkowie rodziny. Z kolei tymi, z którymi unika komunikacji werbalnej, zwykle są obcy dorośli. Psycholodzy często spotykają się także z sytuacją, w której dziecko rozmawia z bliskimi w domu, a milczy w przedszkolu czy szkole.

Mutyzm - diagnostyka

W celu zdiagnozowania mutyzmu należy zgłosić się do logopedy i psychologa/psychiatry, który postawi ostateczną diagnozę.

Mutyzm - leczenie

Leczenie mutyzmu należy podjąć jak najszybciej, zanim się utrwali. Polega ono na spotkaniach z psychoterapeutą. Stosuje on terapię behawioralną, która ma na celu zarówno przyswajanie nowych zachowań, jak i usunięcie tych utrwalonych, które są niekorzystne, i/lub terapię psychodynamiczną (terapeuta próbuje dotrzeć do problemów, które tkwią w nieświadomości pacjenta).

Ważne jest także zachowanie otoczenia w stosunku do dziecka. Na przykład pracownicy przedszkola czy szkoły powinni pomóc dziecku nawiązać relacje z innymi dziećmi, a także kierować do dziecka życzliwe komentarze, by poczuło się pewniej. Można także stopniowo zachęcać dziecko do mówienia poprzez zabawę (np. w głuchy telefon). Pomocne mogą być także zabawy wymagające manipulacji oddechem, np. dmuchanie baniek mydlanych.

Monika Majewska

Konsultacja: Ewa Guzowska