Lęk u dziecka: co robić, gdy dziecko jest przerażone? Zapoznaj się z przykładową sytuacją!

Lęk u dziecka to problem, z którym rodzicowi często trudno sobie poradzić - sam jest bowiem zaniepokojony tym, co dzieje się z jego dzieckiem. Co jednak robić w takich sytuacjach - czy lęk u dziecka można pokonać i jak radzić sobie z przerażonym synem lub przerażoną córką? Sprawdź to na konkretnym przykładzie, który podają autorzy publikacji "Lęk u dziecka".

Spis treści

1. Lęk u dziecka: jak sobie radzić z przerażeniem u najmłodszych?
2. Podejście rozwiązujące problem
3. Jak pomóc dziecku walczyć z lękiem? Przykład dziewczynki o imieniu Jess

Lęk u dziecka: jak sobie radzić z przerażeniem u najmłodszych?

Zastanawiasz się, jak możesz powstrzymać dziecko od odczuwania lęku w takich momentach, gdy nagle przejawia wielki strach i odmawia zrobienia czegoś? Prosta odpowiedź brzmi: "Nie możesz!". Nie da się zupełnie uwolnić dziecka od niepokoju. Wszyscy odczuwamy go od czasu do czasu i wszyscy musimy się nauczyć, jak z nim żyć. Mimo że rodzicom naprawdę ciężko jest patrzeć,jak własne dziecko boryka się ze strachem, czasami musimy zaakceptować to, że nasz syn czy nasza córka będą odczuwać niepokój. Jeśli dziecko z jakiegoś powodu naprawdę wygląda na przerażone, ważne jest, by mu nie szczędzić pociechy, kontaktu i oznak bezpieczeństwa. Ponadto, jak pisaliśmy wcześniej, bardzo istotne jest, żebyś zachował spokój i chłodny osąd, aby nie potęgować problemu. Wreszcie opiszemy tu strukturalny sposób pomagania dziecku w kontrolowaniu jego paniki i podejmowania kroków ku uspokojeniu.

Podejście rozwiązujące problem

Stosowanie tego podejścia w radzeniu sobie z dziecięcym lękiem ma dwie zalety. Po pierwsze, zachęca do wspólnego rozwiązywania problemu, tak że i rodzic, i dziecko mają wpływ na rezultat. Po drugie, rozbudza i wzmacnia samodzielność dziecka w radzeniu sobie z własnym lękiem, ponieważ część odpowiedzialności przekazuje w ręce dziecka.

Podejście rozwiązujące problem składa się z sześciu kroków:

1. Streść, co powiedziało twoje dziecko. Sprawdź, czy dokładnie rozumiesz problem – to znaczy upewnij się, że wiesz, co dziecko ma na myśli. Nie próbuj się spierać; wyraź raczej empatię we współczujący, lecz spokojny sposób.

2. Zidentyfikuj, co można zmienić. Zapytaj dziecko, co ono by zmieniło – sytuację, swoją reakcję albo i jedno, i drugie.

3. Urządź sobie z dzieckiem burzę mózgów i znajdźcie wszystkie możliwe sposoby, w jakie można osłabić jego lęki. Upewnij się, że nie wyręczasz w tym dziecka. Pomóż mu raczej wpaść na pomysły, jak może samo osłabić własne lęki i poczuć się lepiej. Rzecz jasna, w przypadku młodszych dzieci trzeba będzie w dużej mierze pomyśleć za nie, w przypadku starszych zaś – zostawić im więcej samodzielności. Chwal dziecko za pomysły, które wysuwa. Nawet jeżeli nie są właściwie zbyt użyteczne, chwal za włożony wysiłek. Sam fakt, że zaangażowało się wraz z tobą w próbę konstruktywnego osłabienia własnego lęku, to bardzo pozytywny i ważny krok. Jedna z możliwości – zachęć dziecko, żeby przywołało swego wybranego bohatera detektywa i posłużyło się myśleniem detektywistycznym.

4. Pomyślcie wspólnie nad każdym pomysłem strategii, na który wpadło dziecko – omówcie każdy po kolei. Przy każdym pomyśle zadaj dziecku pytanie: "Co się stanie, kiedy to zrobisz?". Jeżeli dziecko nie wie, łagodnie podsuń mu możliwości (np. możesz powiedzieć: "Zastanawiam się, czy ___ by się stało, gdybyś zrobił ___ , żeby się poczuć lepiej. Jak myślisz?"). Pamiętaj, że twoim nadrzędnym celem jest zachęcenie dziecka, żeby znalazło rozwiązania, w których raczej zmierzy się z sytuacją, niż jej uniknie. Pochwal syna czy córkę za próby określenia wyników dla każdej strategii.

5. Poproś dziecko, żeby wybrało strategię, która ma szanse na najlepsze rezultaty. Przypomnij mu o dowodach z myślenia detektywistycznego. Być może pomocne okaże się, że syn czy córka przyznają każdej strategii punkty w skali od 1 (wcale nie pomocna) do 10 (bardzo pomocna) i na podstawie tej punktacji wybierze najlepiej rokującą strategię.

6. Później, kiedy dziecko wypróbuje najlepiej zapowiadającą się strategię, oceńcie jej powodzenie. Omów to z dzieckiem i wspólnie rozważcie, co odniosło sukces, co było trudne i czego dziecko się nauczyło, co mogłoby zastosować następnym razem.

Jak pomóc dziecku walczyć z lękiem? Przykład dziewczynki o imieniu Jess

Rodzice Jess – Maggie i Dan – wybierają się na kolację upamiętniającą rocznicę ich ślubu. Dziewczynka strasznie się martwi, że kiedybędą poza domem, może im się zdarzyć wypadek. Płacze i przywiera do mamy i taty, błagając, żeby nie szli.

Krok 1: Maggie i Dan siadają z córką, by się dowiedzieć, w czym problem.

Maggie: Jess, widzimy, że bardzo cię zdenerwował pomysł naszego wyjścia. Czy możesz nam powiedzieć, co dokładnie tak cię niepokoi?

Jess: Nie wiem. Po prostu nie chcę, żebyście szli.

Dan: Okej, wiemy, że nie chcesz, żebyśmy szli. Ale musisz nam powiedzieć dlaczego. Czego się boisz, co twoim zdaniem się wydarzy, kiedy nas nie będzie?

Jess: Możecie mieć wypadek i będziecie ranni.

Maggie streszcza, co powiedziała córka, i sprawdza, czy dobrze ją zrozumiała.

Maggie: A więc nie chcesz, żebyśmy szli, ponieważ myślisz, że może się nam przydarzyć wypadek i zostaniemy ranni. Czy tak, Jess? Czy to cię tak niepokoi?

Jess: Tak.

Krok 2: Maggie i Dan przedstawiają córce, jaki ma wybór.

Dan: Okej, Jess, mama i ja wyjdziemy dziś wieczorem. I naprawdę tylko od ciebie zależy, jak do tego podejdziesz. Możesz dalej postępować tak jak w tej chwili i czuć się bardzo źle. Albo możesz spróbować zrobić coś, żeby poradzić sobie ze złymi uczuciami, które ci dokuczają. Mama i ja naprawdę chcielibyśmy ci pomóc w poradzeniu sobie ze złymi uczuciami. Czy masz ochotę spróbować?

Jess: Chcę, żebyście zostali ze mną w domu. Jeśli zostaniecie, nie będę miała żadnych złych uczuć.

Maggie: Jess, słyszałaś, co powiedział tata. Dziś wieczorem nie zostaniemy z tobą w domu. Musisz podjąć decyzję o tym, co zrobisz w związku z tym, jak się teraz czujesz. Może popracujemy nad tym razem i postaramy się wymyślić jakiś plan, dzięki któremu poczujesz się lepiej?

Jess: Chyba…

Dan: Dobry wybór.

Krok 3: Maggie i Dan podpowiadają córce, żeby wymyśliła kilka propozycji tego, jak mogłaby sobie poradzić ze swym niepokojem (to znaczy, co mogłaby zrobić, żeby się poczuć lepiej). Jess dostaje pochwały za swoje wysiłki.

Maggie: Okej, Jess. Powinniśmy wymyślić jak najwięcej możliwości, co możesz zrobić, aby sprawić, że poczujesz się lepiej. Co mogłabyś zrobić twoim zdaniem?

Jess: O co chodzi? Nie rozumiem.

Dan: No, na przykład niepokoi cię to, że wychodzimy, ponieważ mówisz sobie, że jeśli wyjdziemy, może się nam przydarzyć wypadek. Może zamiast tego pooglądasz sobie film, żeby oderwać myśli od zmartwień. Rozumiesz, o co chodzi?

Jess: Mogłabym zabrać kluczyki od samochodu i je schować. Wtedy nie moglibyście pojechać.

Maggie: Cóż, jest to jakiś pomysł. Na tym etapie zapisujemy je wszystkie, potem zdecydujemy się na jeden z nich.

Jess: Mogłabym pooglądać sobie film, żeby oderwać myśli.

Dan: Świetnie, Jess. Co jeszcze mogłabyś zrobić?

Jess: Mogłabym napisać te tam rzeczy, że ty i mama jesteście dobrymi kierowcami, żebym pamiętała o tym później.

Maggie: Chodzi ci o myślenie detektywistyczne – to znakomity pomysł, Jess. Naprawdę bardzo się starasz i wpadasz na dobre pomysły. Co jeszcze mogłabyś zrobić?

Krok 4: Maggie i Dan podpowiadają córce, żeby określiła możliwe konsekwencje każdej ze strategii radzenia sobie, na jakie wpadła.

Dan: Dobrze. Teraz, Jess, mamy spisanych kilka różnych pomysłów na to, co mogłabyś zrobić, żeby się poczuć lepiej w związku z naszym wyjściem. Przyjrzyjmy się im po kolei i sprawdźmy, co się stanie, jeżeli zrobisz każdą z tych rzeczy. Pierwszy był pomysł, że ukryjesz kluczyki od samochodu. Jak myślisz, co się stanie, jeżeli to zrobisz?

Jess: Zostaniecie w domu?

Dan: Wiesz, Jess, myślę, że gdybyś tak zrobiła, bardziej prawdopodobne jest, że wysłalibyśmy cię do twojego pokoju i wezwali taksówkę, żeby nas zawiozła na kolację.

Jess: Aha, chyba tak.

Dan: Co z twoim pomysłem oglądania filmu? Co się stanie, jeżeli to zrobisz?

Jess: Miałabym się fajnie i nie myślałabym o tobie i mamie.

Dan: A co z pomysłem zapisania, że mama i ja jesteśmy dobrymi kierowcami? Co twoim zdaniem by się stało, gdybyś to zrobiła?

Jess: Przypominałoby mi to, że przypuszczalnie nie będziecie mieli wypadku, i może czułabym się lepiej.

Maggie: Okej, to koniec naszej listy. Dobra robota, Jess. Naprawdę świetnie ci idzie w przezwyciężaniu twoich złych uczuć.

Krok 5: Maggie i Dan podpowiadają córce, żeby wybrała najlepsze rozwiązanie.

Dan: Okej, teraz musimy już tylko wybrać jeden z tych pomysłów. Popatrzmy na listę i na to, co się przypuszczalnie stanie, jeżeli wybierzesz ten czy tamten pomysł. Co twoim zdaniem będzie dla ciebie najlepsze?

Jess: No, to łatwe. To będzie mój pomysł z oglądaniem filmu. Mogę też dodatkowo zapisać coś o tym, że ty i mama jesteście dobrymi kierowcami, żeby mi przypominało, że mam się nie martwić.

Maggie: Myślę, że to doskonały wybór. Tata i ja jesteśmy bardzo dumni z tego, że umiesz wykombinować, jak sobie poradzić z niepokojem w przydatny sposób.

Krok 6: Zakładając, że Jess poradziła sobie ze swoim lękiem w przydatny sposób i pozwoliła rodzicom wyjść bez dalszych trudności, mama i tata pochwalą jej wysiłki następnego dnia rano i oszacują przydatność zastosowanych strategii. Mogą też przyznać córce specjalną nagrodę w uznaniu dla jej dzielności, na przykład zagrać z nią w jej ulubioną grę.

Maggie: Jestem taka dumna z tego, jak sobie poradziłaś wczoraj wieczorem, Jess. Nie tylko dałaś sobie radę z własnym niepokojem, ale też zrobiłaś rzeczy, na które się umówiliśmy, i przez cały wieczór nawet do nas nie zadzwoniłaś.

Jess: Aha, Sally [opiekunka] i ja zrobiłyśmy popcorn przed filmem. Film był trochę straszny i obie schowałyśmy się pod poduszkami!

Maggie: Zdaje się, że się nieźle bawiłaś. A czego się nauczyłaś z tego, co zrobiliśmy?

Jess: Że jeżeli znajdzie się coś fajnego do roboty, zmartwienia w końcu tak bardzo nie przeszkadzają.

Maggie: A co z myśleniem detektywistycznym?

Jess: Pomogło mi, kiedy myślałam o was przed zaśnięciem. Zaczęłam się znów martwić, ale powiedziałam sobie: "Tato jest dobrym kierowcą, a mają do przejechania tylko dziesięć minut".

Maggie: Bardzo dobre podejście. Sama nawet wpadłaś na własne dowody. Czy jest coś, co następnym razem zrobisz inaczej?

Jess: Aha, wezmę sobie do filmu czekoladę!

Po południu Dan zabrał córkę na przejażdżkę rowerową, żeby wynagrodzić jej wysiłki z poprzedniego wieczoru.

Wypełniony arkusz rozwiązywania problemu z tej sytuacji wygląda następująco: