Leczenie wad serca w łonie matki. Na czym polega prenatalne leczenie wad serca?

Leczenie wad serca w łonie matki ma na celu zmniejszenie destrukcyjnych następstw wady serca, co pozwala na wydłużenie czasu trwania ciąży oraz urodzenie się dziecka w lepszym stanie. Zwykle ciężarnej podaje się specjalne leki, jednak coraz częściej wykonuje się terapię półinwazyjną (przezskórną), a także wewnątrzmaciczne leczenie chirurgiczne niektórych wad serca. Sprawdź, na czym polega prenatalne leczenie wad serca.

Spis treści

1. Na czym polega leczenie przed urodzeniem dziecka?
2. Prenatalne leczenie interwencyjne wad serca płodu
3. Wewnątrzmaciczna korekta wad rozwojowych płodu
4. Powikłania po zabiegu
5. Leczenie wewnątrzmaciczne wad serca u płodu w Polsce

Leczenie wad serca w łonie matki nie jest jeszcze stosowane na szeroką skalę, choć staje się coraz popularniejsze. Wszystko dlatego, że ryzyko zgonu wewnątrzmacicznego lub okołoporodowego dziecka z wadą serca jest bardzo duże, a przezskórne zabiegi interwencyjne czy wewnątrzmaciczna chirurgia płodu mogą zmniejszyć to ryzyko.

Na czym polega leczenie przed urodzeniem dziecka?

Obecnie leczenie in utero, czyli przed urodzeniem dziecka z wadą serca, polega na podawaniu ciężarnej leków lub krwi  do żyły pępkowej, w celu przerwania częstoskurczu u płodu. Transfuzje wewnątrzmaciczne również są uznaną metodą leczenia.

Interwencją kardiologiczną u płodów, która niesie za sobą najmniejsze ryzyko powikłań, jest odbarczenie worka osierdziowego. Podczas zabiegu nie jest dotykane serce, a przepływu krwi w tym narządzie i dużych naczyniach krwionośnych jest ułatwiony. Ponadto tworzą się lepsze warunki do rozwoju płuc.

Dopiero w przypadku tzw. krytycznych wad wrodzonych serca, które powodują gwałtowne pogorszenie stanu rozwijającego się w łonie matki dziecka i zagrażają jego życiu, można przeprowadzić prenatalne leczenie interwencyjne płodów. Krytyczne wady wrodzone serca to: krytyczna stenoza aortalna (SA) oraz płucna (PS), zespół niedorozwoju lewego serca (HLHS) lub przełożenie wielkich pni tętniczych (TGA) z restrykcyjnym otworem owalnym (rest. Fo).

Przezskórne zabiegi interwencyjne są możliwa wyłącznie w tych przypadkach, które zostaną zdiagnozowane w odpowiednim czasie.

Prenatalne leczenie interwencyjne wad serca płodu

Przezskórne zabiegi interwencyjne są wykonywane nie w celu wyleczenia wady, lecz zapobiegania niewydolności serca, która może być wynikiem  nieprawidłowości w jego budowie. Dlatego efektem tego typu zabiegów zazwyczaj jest zwiększenie przepływu krwi przez serce, a tym samym usprawnienie funkcjonowania układu krążenia.

Obecnie na świecie najczęściej przeprowadza się zabiegi nieoperacyjne - walwuloplastykę balonową zastawki aortalnej lub płucnej u płodów. Celem pierwszego zabiegu jest poszerzenie zastawki aortalnej, a tym samym poprawienie funkcji lewej komory. Walwuloplastyka balonowa zastawki aortalnej u płodów polega na przezskórnym wprowadzeniu prowadnika z cewnikiem balonowym przez koniec lewej komory do aorty wstępującej. W ten sposób zwężona zastawka aortalna, której powierzchnia jest zmniejszona, zostaje skutecznie poszerzona. W efekcie wypływ krwi z lewej komory serca do aorty zostaje ułatwiony.

Celem walwuloplastyki balonowej zastawki płucnej jest rozszerzenie zwężenia zastawki płucnej, a w konsekwencji poprawienie krążenia wieńcowego i doprowadzenie do lepszego rozwoju poszczególnych części prawej komory. Do 2007 r. na świecie zostało przeprowadzonych 14 zabiegów walwuloplastyki płucnej u płodów w 23.–30. tygodniu ciąży. Wiadomo, że spośród nich żyje 4 dzieci.

Podczas tego typu zabiegów można też wprowadzać przezskórnie zapinki, implanty czy sprężynki wewnątrznaczyniowe zamykające ubytki w sercu, likwidujące przecieki lub nieprawidłowości połączeń, choćby w przypadku przetrwałego przewodu tętniczego Botalla.

Wewnątrzmaciczna korekta wad rozwojowych płodu

Przed zabiegiem konieczne jest wykonanie pakietu badań. W pierwszej kolejności są przeprowadzane badania genetyczne w celu wykluczenia aberracji chromosomalnych będących przeciwwskazaniem do otwartej chirurgii płodu. Bardzo ważna jest także kardiotokografia, której celem jest ocena prawidłowej czynności serca płodu i stanu napięcia mięśnia macicy.

Wewnątrzmaciczne zabiegi chirurgiczne płodu są przeprowadzane w celu zmniejszenia destrukcyjnych następstw wady serca, co pozwala na poprawienie stanu płodu, wydłużenie czasu trwania ciąży oraz rodzenie się noworodków w terminie w lepszym stanie ogólnym. Tego typu zabiegi przeprowadza się, gdy konieczna jest pełna korekta wady serca.

Wewnątrzmaciczna korekta zwykle jest przeprowadzana przez zespół lekarzy, w skład którego wchodzą specjalista chirurg - ginekolog - położnik, kardiolog prenatalny, kardiolog interwencyjny, anestezjolog, neonatolog i inni specjaliści. Tylko dzięki współpracy wielospecjalistycznego zespołu można zminimalizować ryzyko niepowodzenia zabiegu.

Przed tego typu zabiegami matce podaje się znieczulenie ogólne, które działa także na płód. Dodatkowo płodowi podaje się domięśniowo środek zwiotczający w celu jego unieruchomienia do zabiegu.

Po każdym zabiegu interwencyjnym konieczna jest tokoliza - leczenie farmakologiczne, którego celem jest zahamowanie czynności skurczowej macicy, która zawsze pojawia się po manipulacjach na ciężarnej macicy, a co za tym idzie - przeciwdziałanie porodowi.

Po zabiegu konieczne są następne zabiegi, ale te przeprowadza się bezpośrednio po urodzeniu dziecka.

Przeprowadzono kilka zabiegów korygujących wady zastawek serca płodu dokonując ich poszerzenia, przez co zmniejszono ryzyko wystąpienia poważnych problemów z krążeniem krwi, co zagrażało jego życiu wewnątrzmacicznemu.

Powikłania po zabiegu

Leczenie chirurgiczne w okresie życia płodowego jest obarczone nie tylko dużym prawdopodobieństwem niepowodzenia, lecz także ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań (pęknięcia błon płodowych, a w efekcie wcześniejszego porodu, odpływania płynu owodniowego, krwawienia).

Leczenie wewnątrzmaciczne wad serca u płodu w Polsce

Polskie doświadczenia w dziedzinie leczenia wewnątrzmacicznego, a także prenatalnych interwencji kardiologicznych są małe. Doświadczenie w przeprowadzaniu tego typu zabiegów mają m.in. lekarze ze Szpitala Bielańskiego w Warszawie.

Najbliższa klinika, która przeprowadza tego typu zabiegi, to Klinika Kardiologii Dziecięcej w Linz w Austrii.

Monika Majewska