Budzi obawy rodziców - nie zawsze słusznie. 9 pytań o gorączkę u dziecka

Gorączka u dziecka nie zawsze zwiastuje problemy ze zdrowiem. Ale gorączka u dziecka, zwłaszcza wysoka temperatura u niemowlęcia, wymaga uważnej obserwacji. Zanim sięgniesz po leki obniżające gorączkę, przeczytaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o gorączkę u dziecka.

Spis treści

1. Od jakiej temperatury możemy mówić o gorączce?
2. Jak mierzyć temperaturę?
3. Jakie są przyczyny gorączki u dzieci i niemowląt?
4. Jak pielęgnować gorączkującego malucha?
5. Czy gorączka u dziecka ma jakieś pozytywne strony?
6. Kiedy trzeba podać leki obniżające gorączkę?
7. Jakie leki na gorączkę można podawać niemowlętom?
8. Czy można obniżyć gorączkę bez leków?
9. Czym są drgawki gorączkowe?
10. Kiedy wezwać lekarza?

Gorączka u dziecka, zwłaszcza gorączka u niemowlęcia, wymaga uważnej obserwacji. Zanim sięgniesz po leki obniżające gorączkę, przeczytaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Od jakiej temperatury możemy mówić o gorączce?

Temperatura ciała zdrowego niemowlaka waha się od 36,6 do 37,5ºC. Jest to spowodowane niedojrzałością układu termoregulacji oraz zmienną aktywnością hormonów w ciągu całej doby – rano zwykle temperatura jest niższa o ok. pół stopnia niż wieczorem.

Układ termoregulacji nie potrafi jeszcze sprawnie ochładzać organizmu w miarę potrzeby, dlatego zdarza się, że zdrowe dziecko ma wyższą temperaturę, np. po dłuższym płaczu lub śnie. O gorączce dziecka mówimy dopiero wtedy, gdy ciepłota ciała przekroczy 38ºC, a gdy wynosi 37,5–38ºC – jest to stan podgorączkowy.

Jak mierzyć temperaturę?

Temperaturę można mierzyć na kilka sposobów: w odbycie, na czole, w uchu bądź w ustach. Bardzo wygodne są termometry douszne na podczerwień, które wsuwa się do ucha dziecka. Wynik pokazuje się po sekundzie i jest bardzo dokładny, gdyż błona bębenkowa ma identyczną ciepłotę, co ośrodek termoregulacji w mózgu.

Inny, mało stresujący sposób to termometr w smoczku. Wygląda jak zwykły gryzaczek, ale w silikonowej części ma czujniki, a w tarczy wyświetlacz. Temperaturę możesz zmierzyć także termometrem elektronicznym, wsuwanym do odbytu. Najlepiej połóż dziecko na boku albo na brzuszku.

Pod pupę podłóż mu pieluszkę tetrową. Końcówkę termometru nasmaruj tłustym kremem dla niemowląt i delikatnie wsuń do odbytu. Wynik otrzymasz po 30 sekundach. Wyjmij termometr, jeśli dziecko zacznie wierzgać nogami albo zaciśnie pośladki – końcówka termometru może uszkodzić okolicę odbytu.

Nie używaj termometru rtęciowego – według unijnego i polskiego prawa nie powinny być już one używane. Wiele z nich tłucze się i grozi skaleczeniem. Lekarze odradzają paski przykładane do czoła – służą one wyłącznie do określania przybliżonej ciepłoty ciała i nie dają gwarancji prawidłowego pomiaru.

Jakie są przyczyny gorączki u dzieci i niemowląt?

Do najczęstszych przyczyn gorączki u dzieci i niemowląt należą:

• trzydniówka
• zapalenie ucha
• infekcje jelitowo – żołądkowe, za które najczęściej odpowiadają rotawirusy

Gorączka może też pojawić się w okresie szczepień obowiązkowych (razem z innymi objawami, takimi jak: zaczerwienie lub obrzęk w miejscu ukłucia, niepokój, senność) oraz ząbkowania.

Inne możliwe przyczyny gorączki u dzieci i niemowląt to:

• przeziębienie;
• zapalenie migdałków;
• zapaleniu pęcherza moczowego;
• choroby zakaźne wieku dziecięcego: odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna;
• zakażenie meningokokami, pneumokokami.

Jak pielęgnować gorączkującego malucha?

Początkowo, gdy gorączka narasta, maluch powinien być dobrze okryty. Ale gdy temperatura już się ustabilizuje, malca nie trzeba otulać, gdyż może to doprowadzić do przegrzania. Ubierz go lekko i co jakiś czas sprawdzaj, czy się nie spocił – mokre ubranko trzeba szybko zmienić.

Gorączkujące dziecko nie ma zwykle apetytu i nie należy karmić go na siłę. Powinno być natomiast obficie pojone – jeśli karmisz piersią, przystawiaj malca często, ale na krótko. Jeśli butelką, podawaj mu picie systematycznie, w małych porcjach, najlepiej przegotowaną wodę albo dostosowane do wieku dziecka herbatki oraz soki owocowe rozcieńczone wodą (czyste soki zawierają zbyt wiele cukru).

W pokoju malca nie powinno być zbyt ciepło (optymalna temperatura to 20–22ºC) i nie za sucho. Jeśli nie masz specjalnego nawilżacza, powieś na grzejniku mokry ręcznik. Gdy gorączka przekracza 39ºC, może być konieczna kąpiel ochładzająca lub okład chłodzący na pachwiny i czoło.

Czy gorączka u dziecka ma jakieś pozytywne strony?

Początkowo tak, ponieważ jest to objaw reakcji obronnej organizmu, sygnał mobilizujący układ odpornościowy do walki z drobnoustrojami. Umiarkowana gorączka przyspiesza przemianę materii, co pobudza tworzenie się przeciwciał odpornościowych, poza tym podwyższona temperatura uszkadza wirusy. Jednak przedłużająca się wysoka gorączka działa przeciwnie – zwiększa zapotrzebowanie organizmu na tlen, wodę i energię, prowadzi do odwodnienia i wyczerpania, hamuje reakcje odpornościowe.

Kiedy trzeba podać leki obniżające gorączkę?

Leki obniżające gorączkę można podać wtedy, kiedy gorączka przekroczy  poziom 38,5ºC (mierzona w odbycie). Jest wówczas niekorzystna dla organizmu, może bowiem spowodować drgawki gorączkowe. Poza tym gorączka nasila pracę serca (wzrost temperatury ciała o 1ºC zwiększa liczbę uderzeń serca o 10 na minutę) oraz płuc (następuje zwiększona utrata wody poprzez przyspieszony oddech).

Jakie leki na gorączkę można podawać niemowlętom?

W Polsce na gorączkę stosowane są preparaty na bazie paracetamolu i ibuprofenu. Dawka leku musi być dopasowana do wieku i wagi dziecka – szczegółowe instrukcje znajdziesz w ulotce albo na opakowaniu leku. Maluchom najlepiej podawać leki w formie czopków, bo nie ma ryzyka, że rozgorączkowane i zapłakane dziecko je zwymiotuje. U dzieci poniżej 12. roku życia nie stosuje się aspiryny. Przy wysokiej i uporczywej gorączce coraz częściej na świecie podaje się metamizol.

Czy można obniżyć gorączkę bez leków?

Umiarkowaną gorączkę (do 38ºC) można pozostawić bez leków. Możesz przyłożyć na czoło i kark dziecka chłodne okłady, a łydki owinąć ręcznikiem zmoczonym w wodzie o temperaturze pokojowej (taki kompres trzeba zmieniać co kwadrans). Inny sposób to kąpiel w wodzie o temperaturze o 2 stopnie niższej niż ta, jaką ma dziecko.

Uwaga: nie stosuj się do rad z internetu i nie kąp dziecka w zimnej wodzie – może ona spowodować szok termiczny. Przy temperaturze ponad 38,5ºC zaleca się leki przeciwgorączkowe.

Czym są drgawki gorączkowe?

Drgawki gorączkowe stanowią reakcję układu nerwowego na szybko rosnącą temperaturę. U dziecka z wysoką gorączką (zwykle ponad 39ºC) występują rytmiczne skurcze mięśni, czasem z utratą przytomności. Atak drgawek gorączkowych przypomina napad padaczki i trwa zwykle kilka minut. W takim przypadku jak najszybciej wezwij lekarza.

Czekając na niego, ułóż dziecko na boku i rozluźnij mu ubranie. Podaj lek przeciwgorączkowy w czopku (leki w płynie są wykluczone, maluch mógłby się zadławić). Po napadzie drgawek gorączkowych lekarz zaleci dziecku badanie neurologiczne EEG, by wykluczyć uszkodzenie mózgu.

Kiedy wezwać lekarza?

Zawsze wtedy, kiedy noworodek ma temperaturę wyższą niż 38ºC, a starsze niemowlę – powyżej 39ºC, bądź dziecko cierpi na przewlekłą chorobę i lekarz zalecił wezwanie go w przypadku gorączki. Wskazaniami do natychmiastowego wezwania lekarza są też:

• rozpaczliwy płacz dziecka, zwłaszcza przy dotykaniu i przytulaniu;
• kłopoty z oddychaniem;
• sztywna szyja, a także opór podczas prób przyciągnięcia główki do klatki piersiowej;
• czerwone plamy na skórze;
• drgawki gorączkowe;
• biegunka lub wymioty;
• osłabienie, senność lub silne pobudzenie;
• zaburzenia świadomości (np. omamy, lęki);
• odwodnienie – dziecko płacze bez łez, jego mocz ma ciemnożółty kolor, oczodoły są zapadnięte, w buzi nie ma śliny.

Katarzyna Hubicz

Konsultacja: dr n. med. Paweł Grzesiowski