Dysplazja oskrzelowo-płucna (BPD): przyczyny, objawy, leczenie

Dysplazja oskrzelowo-płucna (BPD)to zaburzenie, które dotyczy przede wszystkim noworodków urodzonych przedwcześnie z bardzo niską masą urodzeniową. Stopień ciężkości omawianej patologii może być różny i wymaga zindywidualizowanego postępowania terapeutycznego. Jakie są przyczyny i objawy dysplazji oskrzelowo-płucnej? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Etiologia i częstość występowania problemu
2. Objawy dysplazji oskrzelowo płucnej
3. Leczenie dysplazji oskrzelowo-płucnej
4. Problemy oddechowe u dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną
5. Powikłania dysplazji oskrzelowo-płucnej

Czym jest dysplazja oskrzelowo-płucna? Problem dysplazji oskrzelowo-płucnej jest zarezerwowany dla dzieci urodzonych przedwcześnie (zwłaszcza poniżej 28 tygodnia ciąży), z niską masą urodzeniową (poniżej 1000 g). Postęp medycyny z zakresu neonatologii w ostatnim czasie jest na tyle duży, że pozwala przeżyć dużo młodszym i mniejszym noworodkom.

Wg najnowszych danych dysplazja rzadko występuje u dzieci z masą zbliżoną do 2000 g.

Obraz choroby w ubiegłych latach był kojarzony z dużymi zmianami włóknistymi, które utrudniają rozprężanie pęcherzyków płucnych i podjęcie aktywności oddechowej. Aktualnie wiodącą rolę w patomechanizmie omawianej patologii odgrywa zahamowanie procesu tworzenia pęcherzyków – alweoryzacja oraz obecność rozdętych, powiększonych pęcherzyków płucnych. Różny stopień nasilenia zmian w obrazie płuc nakłada obowiązek zindywidualizowania procesu terapeutycznego. Dzieci z postacią łagodną, wymagają tlenoterapii, a dokładniej wzbogacenia mieszaniny oddechowej tylko przez 28 dni ich życia. Postać umiarkowana to taka, która wymaga podaży tlenu poniżej 30%, natomiast postać ciężka wymaga stosowania tlenu w stężeniu min. 30% lub stałego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych (CPAP) w postaci wentylacji mechanicznej lub donosowej.

Etiologia i częstość występowania problemu

Szacuje się, że u blisko 76% urodzonych przed 27 tygodniem ciąży rozpoznaje się zespół zaburzeń oddychania. W miarę zwiększania dojrzałości wieku ciążowego, częstość BPD sukcesywnie spada i dotyczy nieco ponad 3% dzieci urodzonych pomiędzy 31 a 33 tygodniem ciąży.

Do rozwoju dysplazji oskrzelowo-płucnej przyczynić się może proces zapalny obejmujący owodnię, bardzo często towarzyszący dzieciom urodzonym przedwcześnie. Rozpoznanie ustala się na podstawie wyniku badania histopatologicznego łożyska, gdyż z reguły choroba przebiega zupełnie bezobjawowo.

Najczęstsze patogeny odpowiedzialne za zapalenie owodni to Ureoplasma i Mycoplasma sp.

Z drugiej strony istnieją czynniki redukujące ryzyko wystąpienia dysplazji oskrzelowo-płucnej. Mowa tu przede wszystkim o kursie sterydoterapii prenatalnej, rekomendowanej dla porodu przedwczesnego. Ich działanie polega na przyspieszeniu dojrzewania płuc, co znacznie redukuje niewydolność oddechową po urodzeniu.

Objawy dysplazji oskrzelowo płucnej

Dzieci urodzone z dysplazją oskrzelowo-płucną mają nadmiernie wysoki poziom dwutlenku węgla we krwi, co jest konsekwencją utrudnionej wymiany gazowej. Wówczas obserwuje się:

• wzmożony wysiłek oddechowy
• przyspieszenie akcji serca
• zwiększona częstość oddechów
• skurcz drzewa oskrzelowego, wynikający z nadmiernej produkcji śluzu

W rezultacie pojawiają się częste infekcje pod postacią nawracających zapaleń płuc. Rzadko, aczkolwiek należy wspomnieć, iż w przebiegu dysplazji pojawia się prawokomorowa niewydolność krążenia. Celem rozpoznania zaleca się wykonanie badania RTG klatki piersiowej.

Leczenie dysplazji oskrzelowo-płucnej

Leczenie dysplazji oskrzelowo-płucnej polega na stosowaniu długoterminowej tlenoterapii. Z reguły dzieci wymagają zastosowania wentylacji dodatnim ciśnieniem końcoworozkurczowym (PEEP) oraz donosowej met. CPAP. Należy stosować go z dużą rozwagą, ponieważ zbyt duże dawki mogą przyczynić się do powstania rozedmy śródmiąższowej, a takie nadmierne rozciąganie pęcherzyków płucnych prowadzi do aktywacji procesu zapalnego uszkadzającego zdrową tkankę płucną.

Niedojrzałe płuca wcześniaków charakteryzują się także niedoborem surfaktantu, dlatego zaleca się, aby takowy podać wszystkim noworodkom urodzonym przed ukończonym 26 tyg. ciąży albo powyżej 27 tyg., ale z koniecznością intubacji po porodzie. Ponadto rekomenduje się wysokokaloryczne odżywianie z ograniczoną podażą płynów. Wartość kaloryczna posiłków powinna być adekwatna do wieku postkoncepcyjnego. Zakłada się, że optymalny przyrost masy ciała to 15g/kg/24 h. W praktyce jest to niezwykle trudne i w wielu sytuacjach dochodzi do powstania hipotrofii zewnątrzmacicznej, która polega na osiąganiu zbyt niskiej masy, nieadekwatnej dla wieku. Wobec tego podkreśla się rolę wczesnej podaży białka, którego deficyt może opóźnić prawidłowe wzrastanie. Poza białkiem posiłki powinny być wzbogacone w substancje lipidowe, które nie tylko dostarczają odpowiednią ilość energii, ale także są niezbędne do rozwoju istoty szarej mózgu czy siatkówki oka. Ponadto należy wyrównać niedobory witaminowe – przykładem jest witamina A, pozostająca w znacznym niedoborze u dzieci urodzonych przedwcześnie. Dlatego zaleca się podaż w postaci iniekcji domięśniowej – 5000 IU 3 razy w tygodniu przez 4 tygodnie.

Problemy oddechowe u dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną

U dzieci z dysplazją oskrzelową zdecydowanie częściej pojawiają się problemy oddechowe, pod postacią bezdechów, obturacji oskrzeli, trudności w karmieniu tj. zaburzenia w koordynacji oddychania oraz połykania. Obrzęk płuc jest wskazaniem do podania diuretyków tj. furosemid. Są to leki działające moczopędnie, dające poprawę stanu klinicznego doraźnie, nie jest to bowiem leczenie celowane. Na obturację drzewa oskrzelowego zalecane są inhalacje z soli fizjologicznej oraz betamimetyków – np. salbutamol.

Powikłania dysplazji oskrzelowo-płucnej

Niemowlęta z rozpoznaną dysplazją oskrzelowo-płucną wykazują częstszą zachorowalność na choroby obturacyjne oskrzeli oraz nawracający kaszel. Jako etiologię podaje się przede wszystkim wirusy – RSV. Niestety nadal brakuje leczenia przyczynowego zapalenia płuc o wspomnianej etiologii.

Stosowane jest przede wszystkim leczenie objawowe – steroidy, sól hipertoniczna czy leki rozszerzające oskrzela. Jako działanie profilaktyczne stosuje się swoiste przeciwciała, szczególnie w okresie zwiększonej zakaźności wirusa RSV. Ze względu na wysoki koszt, nasze państwo przyznało refundację dla wszystkich dzieci urodzonych przedwcześnie, z ciąż, które nie trwały dłużej niż 28 tygodni. Rodzicom dzieci urodzonych z dysplazją odradza się umieszczanie dzieci w miejscach typu żłobek, przedszkole. Duże znaczenie w prawidłowym rozwoju ma dobrze dobrana dieta wzbogacona w substancje odżywcze, makro- i mikroelementy. To gwarantuje prawidłowy wzrost względem rówieśników.

Podstawową formą profilaktyki w przypadku dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną są szczepienia ochronne. Wskazane są nie tylko, te ujęte jako obowiązkowe, ale także dodatkowe, ze względu na większą skłonność do infekcji.