Powikłania wcześniactwa i choroby wcześniaków. Czym jest syndrom wcześniaka?

Dzieci przedwcześnie urodzone mają niedojrzałe układy i narządy, dlatego lista problemów zdrowotnych, z którymi mogą się zmagać wcześniaki, jest dość długa. Zagrożone są szczególnie skrajne wcześniaki, czyli dzieci urodzone przed 32. tygodniem ciąży. Sprawdź, jakie są najczęstsze choroby wcześniaków.

Spis treści

1. Syndrom wcześniaka. Co to jest?
2. Choroby wcześniaków - układ oddechowy
3. Problemy wcześniaków - schorzenia układu krwionośnego
4. Problemy wcześniaków - schorzenia układu nerwowego
5. Wcześniactwo - powikłania neurologiczne
6. Powikłania wcześniactwa - martwicze zapalenie jelit
7. Co grozi wcześniakowi? Retinopatia wcześniacza
8. Choroby wcześniaków w dorosłym życiu
9. Co grozi wcześniakowi? Wyziębienie

Co grozi wcześniakowi? Dzieci urodzone przedwcześnie, tzn. między 22. a 37. tygodniem ciąży, mają niedojrzały ośrodkowy układ nerwowy, oddechowy i sercowo-naczyniowy. Upośledzona jest również funkcja wątroby i nerek. Skóra wcześniaka także nie jest w pełni rozwinięta, przez co nie może spełniać swoich zadań, m.in. tych ochronnych. W związku z tym lista problemów zdrowotnych, z jakimi zmagają się wcześniaki, jest dość długa. Następstwa wcześniactwa są tym groźniejsze, im wcześniej urodziło się dziecko, a co za tym idzie - im większy jest stopień niedojrzałości narządowej dziecka i im mniejsza masa jego ciała. Na konsekwencje przedwczesnego porodu najbardziej są narażone dzieci urodzone przed 32. tygodniem ciąży (tzw. skrajne wcześniactwo).

Syndrom wcześniaka. Co to jest?

Przedwczesne urodziny to szok dla organizmu niemal w każdym wymiarze. Dziecko nie jest przygotowane na ogrom bodźców, które serwuje otoczenie, na zmienne warunki środowiskowe (temperaturę, oświetlenie, wilgotność powietrza). Nie dojrzało w pełni do samodzielnego oddychania, przyjmowania i wchłaniania pokarmów, radzenia sobie z infekcjami etc. Te wszystkie zagrożenia przyczyniły się do powstania terminu: syndrom wcześniaka.

Świadomość na temat syndromu wcześniaka wciąż rośnie. Coraz więcej rodziców otacza swoje przedwcześnie urodzone dzieci bardzo dobrą opieką. Czego potrzebuje wcześniak? Pierwsze 6 lat życia to trudny czas, ponieważ maluch może potrzebować z jednej strony mniejszej liczby bodźców, a z drugiej – dodatkowej stymulacji rozwoju.

Rodzina musi być przygotowana na konieczność wielu wizyt lekarskich, terapii, zabiegów rehabilitacyjnych. Jeśli jednak dziecko otrzyma odpowiednią dawkę czułości oraz miłości, a także poświeci mu się odpowiednią do potrzeb ilość czasu, często udaje się pokonać wiele trudności i zwiększa szanse na prawidłowy rozwój w przyszłości.

Choroby wcześniaków - układ oddechowy

Najczęstszym problemem zdrowotnym u dzieci urodzonych przed wyznaczonym terminem i jednocześnie główną przyczyną ich umieralności jest zespół zaburzeń oddychania (ZZO). Jego przyczyną zwykle jest niedobór surfaktantu - substancji, która odpowiada za sprawność pęcherzyków płucnych (zapobiega ich sklejaniu się, a dalej niedotleniu i martwicy). Objawy zespołu zaburzeń oddychania pojawiają się zaraz po przyjściu wcześniaka na świat. Dziecko ma problem ze "złapaniem" normalnego oddechu - postękuje, widać, że wkłada wielki wysiłek w to, by oddychać (zauważalne jest poruszanie skrzydełkami nosa, używanie dodatkowych mięśni oddechowych), oddech dziecka jest przyśpieszony (powyżej 60 oddechów na minutę), pojawia się sinica.

Inne schorzenia ze strony układu oddechowego, które mogą pojawić się u wcześniaków, to:

• bezdech wcześniaczy - to przerwa w oddychaniu, która trwa co najmniej 20 sekund. Bezdechowi mogą towarzyszyć bradykardia, czyli zwolnienie akcji serca poniżej normy, oraz zasinienie skóry i błon śluzowych;
• niedodma płuc to zmniejszenie upowietrznienia tkanki płucnej. Przyczyną niedodmy zwykle jest niedobór surfaktantu;
• zachłystowe zapalenie płuc (zespół Mendelsona) - jest wynikiem zachłyśnięcia się płynem owodniowym lub pokarmem u wcześniaków, u których odruch kaszlowy jest upośledzony;
• dysplazja oskrzelowo-płucna - jest wynikiem podłączenia wcześniaka do respiratora. W tym przypadku płuca zostają uszkodzone przez toksyczne działanie tlenu oraz wysokie ciśnienie, które jest stosowane podczas sztucznego oddychania. Chorobę podejrzewa się, gdy pojawiają się trudności przy próbie odłączenia dziecka od respiratora;

Problemy wcześniaków - schorzenia układu krwionośnego

• niedokrwistość - przyczyną jest zbyt mała liczba czerwonych krwinek, spowodowana przez niedobór erytropoetyny - hormonu stymulującego ich wytwarzanie;
• drożny przewód tętniczy Botalla - przewód ten jest naczyniem, które w życiu płodowym łączy aortę i pień płucny. Prawidłowo powinien się zamknąć zaraz po przyjściu dziecka na świat. W przeciwnym razie krew pozbawiona tlenu (z pnia płucnego) miesza się z tą, która jest wysycona tlenem (z aorty). Wówczas pojawiają się zaburzenia oddychania, bezdechy, tachykardia, szmer skurczowy lub skurczowo-rozkurczowy. Może nawet dojść do niewydolności krążenia;
• krwawienia śródczaszkowe - dotyczą przede wszystkim skrajnych wcześniaków z bardzo niską masą ciała. Najczęściej są to krwawienia do komór mózgu. Objawami krwawienia - o ile w ogóle się pojawiają - są najczęściej apatia, bezdechy, zmniejszone napięcie mięśniowe, drgawki. Rokowania zależą od masywności krwawienia;

Problemy wcześniaków - schorzenia układu nerwowego

• dziecięce porażenie mózgowe - pojawia się np. asymetria w ułożeniu ciała, nadmierna wiotkość mięśni, trudności w połykaniu pokarmów, drgawki;
• zaburzenie rozwoju psychoruchowego - dziecko może być opóźnione w rozwoju lub osiągać niektóre umiejętności na czas, a inne zbyt późno, może mieć zaburzenia emocjonalne (być nadaktywne, mieć zaburzoną koncentrację);

Wcześniactwo - powikłania neurologiczne

Niestety, nie ze wszystkich problemów w układzie nerwowym po prostu się wyrasta. Bywa, ze konsekwencje odczuwane są przez wiele lat, a także w życiu dorosłym.

Najczęstszym problemem neurologicznym występującym u dzieci przedwcześnie urodzonych jest wspomniane mózgowe porażenie dziecięce. To trwałe uszkodzenie, które powstaje w obszarze intensywnie rozwijającego się układu nerwowego.

Początkowo objawy kliniczne mogą być dyskretne i nasilać się wraz z procesem dojrzewania mózgu. Każdy niepokojący objaw musi być zdiagnozowany, by odpowiednio wcześnie rozpocząć właściwą terapię. Wczesne rozpoczęcie terapii daje szansę na poprawę funkcjonowania w późniejszym okresie, stąd jest wskazane, by wszystkie wcześniaki były konsultowane w ośrodkach wczesnej interwencji.

Powikłania wcześniactwa - martwicze zapalenie jelit

Martwicze zapalenie jelit to zespół objawów związanych z występowaniem zmian niedokrwienno-martwiczych, które są zlokalizowane głównie w obrębie jelita cienkiego. W przebiegu choroby pojawiają się wzdęcia brzucha, nietolerancja pokarmowa, tkliwość powłok brzusznych, zalegania treści pokarmowej, wymioty, zaleganie mas kałowych, brak perystaltyki, widoczne wzdęcie jelit przez powłoki brzuszne.

Co grozi wcześniakowi? Retinopatia wcześniacza

Retinopatia (patologia naczyń krwionośnych siatkówki oka) u wcześniaków jest wynikiem nagromadzenia się wolnych rodników w niedojrzałej siatkówce oka. Niewyleczona może doprowadzić do upośledzenia widzenia i ślepoty. Na szczęście w większości przypadków (80 proc.) zmiany w siatkówce cofają się samoistnie. Ryzyko retinopatii jest większe u wcześniaków, które były podłączone do respiratora.

Choroby wcześniaków w dorosłym życiu

Pomijając problemy i schorzenia przewlekłe, z których wcześniaki nie wyrastają, jest szereg badań wskazujących, że także w dorosłym życiu osoby przedwcześnie urodzone są bardziej narażone na zachorowanie na szereg chorób.

Mechanizmy, które do tego prowadzą, są złożone i jeszcze nie do końca poznane. Niewątpliwie jednak wcześniaki są w większym stopniu od dzieci urodzonych w terminie narażone na nadwagę, cukrzycę czy nadciśnienie tętnicze w wieku dorosłym.

Co grozi wcześniakowi? Wyziębienie

Noworodek ma dużą powierzchnię ciała w stosunku do jego masy, w związku z tym dochodzi do zaburzenia równowagi między wytwarzaniem a utratą ciepła, a dalej do wyziębienia. Poza tym wcześniak ma małą ilość tkanki tłuszczowej białej i brązowej, tkanki podskórnej i cienką skórę. To kolejne czynniki, które sprzyjają obniżeniu temperatury ciała dziecka.

Monika Majewska