Choroba hemolityczna z konfliktem serologicznym - objawy i leczenie

Choroba hemolityczna to powikłanie związane z konfliktem serologicznym. Pierwsze dziecko z konfliktu serologicznego zwykle jest bezpieczne, ale kolejnym grożą poważne problemy - choroba hemolityczna noworodków. Dlatego każdy, kto chce mieć dziecko, powinien wykonać proste badanie określające grupę krwi i czynnik Rh. Jeśli kobieta ma Rh-, a jej partner Rh+, ciąża musi być pod specjalnym nadzorem.

Spis treści

1. Choroba hemolityczna - przyczyny
2. Choroba hemolityczna - objawy
3. Choroba hemolityczna – diagnoza
4. Choroba hemolityczna – leczenie
5. Jak zapobiec konfliktowi serologicznemu?
6. Konflikt serologiczny: obejrzyj film

Choroba hemolityczna jest związana z konfliktem serologicznym. O tym ostatnim można mówić wtedy, gdy matka ma Rh-, a ojciec Rh+, i właśnie po nim dziecko odziedziczy krew. Wówczas do krwiobiegu kobiety z ujemnym Rh mogą dostać się "dodatnie" krwinki dziecka. Zaprotestuje wtedy układ odpornościowy matki: uzna krwinki płodu za "obce" (podobnie jak bakterie, które przedostają się z zewnątrz do organizmu) i potraktuje je jak intruza. Zaczną wytwarzać się przeciwciała, które będą niszczyły krwinki dziecka.

Na szczęście problem ten raczej nie występuje w pierwszej ciąży. Dlaczego? Ponieważ "wymieszanie" krwi matki i dziecka, a tym samym uruchomienie produkcji przeciwciał, możliwe jest tylko w czasie porodu, gdy łożysko oddziela się od ściany macicy.

Choroba hemolityczna - przyczyny

Pierwsze dziecko urodzone z konfliktu zwykle jest bezpieczne. Ale gdy kobieta po raz kolejny zachodzi w ciążę (i dziecko także dziedziczy po ojcu Rh+), wytworzone w jej organizmie przeciwciała uaktywniają się. Dostają się przez łożysko do krwiobiegu płodu i uszkadzają jego czerwone ciałka krwi - to choroba hemolityczna noworodka.

W lżejszych przypadkach choroba hemolityczna noworodka powoduje niewielką niedokrwistość, a w poważniejszych - nawet śmierć dziecka w łonie matki czy nasiloną żółtaczkę poporodową z powiększeniem wątroby i śledziony.

Jeśli poziom przeciwciał zagraża dziecku, można mu przetoczyć krew przez pępowinę jeszcze w łonie matki. Częściej jednak wykonuje się u dziecka tzw. przetoczenia wymienne krwi przez pępowinę zaraz po urodzeniu. Taka sytuacja ma miejsce, gdy poziom bilirubiny u noworodka przekracza 150 mg na litr krwi.

Choroba hemolityczna - objawy

• Choroba hemolityczna przebiegająca z anemią

W przebiegu tej najłagodniejszej postaci choroby hemolitycznej dochodzi do zniszczenia krwinek dziecka, czego skutkiem jest anemia. Może mieć również powiększoną wątrobę i śledzionę. Wówczas choroba nie zagraża jego życiu.

• Choroba hemolityczna przebiegająca z żółtaczką

W pierwszym dniu po porodzie pojawia się żółtaczka (ta fizjologiczna pojawia się nie wcześniej niż w drugiej dobie życia). Z badań krwi wynika, że poziom bilirubiny, barwnika odpowiedzialnego za żółte zabarwienie skóry, jest bardzo wysoki. W nadmiarze jest on toksyczny dla mózgu dziecka, w związku z tym ta postać choroby zagraża jego zdrowiu (może dojść do zaburzeń psychicznych, rozwoju padaczki, problemów z mową), a nawet życiu. Objawami towarzyszącymi są drgawki i wzmożone napięcie mięśniowe.

• Choroba hemolityczna przebiegająca z uogólnionym obrzękiem płodu

To najcięższa postać choroby, w przebiegu której dochodzi do zaburzeń krążenia u dziecka i przepuszczalności naczyń. Płyn z naczyń dostaje się do sąsiednich tkanek, powodując rozwój zagrażających jego życiu obrzęków.

Choroba hemolityczna – diagnoza

Wstępną diagnostykę wykonuje się już na początku każdej ciąży. Wówczas lekarz zleca badanie, którego celem jest oznaczenie grupy krwi matki i miana przeciwciał.

Drugi etap diagnostyki choroby hemolitycznej polega na wykonaniu morfologii płodu. Poza tym ocenia się parametr maksymalnej prędkości przepływu krwi przez tętnicę środkową mózgu płodu.

Trzeci i ostatni etap diagnostyki to badania biochemiczne i serologiczne dziecka, które wykonuje się po jego urodzeniu.

Choroba hemolityczna – leczenie

W czasie ciąży lekarz może zdecydować o wewnątrzmacicznym przetaczaniu krwi niewrażliwej na działanie matczynych przeciwciał. Natomiast po porodzie stosuje się fototerapię w celu obniżenia stężenia bilirubiny. W ciężkich przypadkach konieczna jest  transfuzja wymienna krwi przez pępowinę zaraz po urodzeniu.

Jak zapobiec konfliktowi serologicznemu?

Jeśli kobieta ciężarna ma krew Rh-, powinna oprócz rutynowych kontroli badać krew na obecność przeciwciał w osoczu. Żeby zapobiec konfliktowi serologicznemu, kobiecie o krwi Rh- podaje się w ciągu 72 godzin po każdym porodzie (lub poronieniu) specjalną immunoglobulinę (anty-D), która blokuje wytwarzanie przeciwciał. Dzięki temu kolejne dziecko będzie bezpieczne w brzuchu matki.

Konflikt serologiczny: obejrzyj film

miesięcznik "Zdrowie"

Monika Majewska

Dorota Radomska

Konsultacja: dr Krzysztof Dynowski