Ból brzucha u dzieci: przyczyny, diagnostyka, leczenie

Ból brzucha u dzieci to dolegliwość powszechna i bardzo częsty powód wizyt u lekarza pediatry. Jednak ponieważ przyczyny bólu brzucha u dzieci mogą być bardzo różne, dlatego najważniejsza sprawą jest postawienie właściwej diagnozy, która warunkuje późniejsze leczenie.

Spis treści

1. Bóle brzucha u dzieci: diagnostyka
2. Ból brzucha u dzieci: badania
3. Przyczyny bólu brzucha u dzieci
4. Bóle brzucha u dzieci wymagające interwencji chirurga

Ból brzucha u dzieci ma zwykle charakter czynnościowy, co oznacza, że szczegółowe badania i analizy laboratoryjne nie wykazują żadnych odchyleń, jednak ból o charakterze przewlekłym i nawracającym może znacząco wpływać na upośledzenie normalnego funkcjonowania dziecka i pogarszać jakość jego życia.

Wyróżniamy także tzw. "czerwone flagi"”, to znaczy objawy niepokojące, które zawsze muszą być wyjaśnione przez lekarza. Zaliczane są do nich:

• ból brzucha budzący dziecko w nocy
• biegunka z domieszką krwi lub śluzu
• ból promieniujący do pleców albo kończyn dolnych
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób przewodu pokarmowego
• zmniejszenie masy ciała dziecka lub zahamowanie zwiększania masy ciała

oraz objawy ogólne towarzyszące bólowi brzucha takie jak wysoka gorączka, bóle stawów.

Bóle brzucha u dzieci to bardzo częsty objaw, który wymaga wnikliwego spojrzenia lekarza, żeby nie przeoczyć sytuacji stanowiących zagrożenie dla zdrowia lub nawet życia młodego pacjenta.

Bóle brzucha u dzieci: diagnostyka

Diagnostykę zawsze rozpoczyna się od szczegółowo zebranego wywiadu. Warto dobrze przygotować się do odpowiedzi na pytania, które zada lekarz:

• Kiedy pojawiły się objawy?
• Co nasila, a co łagodzi dolegliwości, czy bóle mają związek z posiłkiem?
• Które pokarmy wyzwalają dolegliwości, a które nie?
• Czy dolegliwości mają swój rytm - czy boli o stałych porach, jeśli tak, to o jakich?
• Czy są biegunki? Jeśli tak, jaki jest charakter biegunki?
• Czy stolec zawiera śluz lub ślady krwi?
• Czy w rodzinie występowały choroby przewodu pokarmowego, jeśli tak, to u kogo i jakie?
• Czy dziecko prawidłowo się rozwija (siatki centylowe wzrostu, masy ciała, osiągnięcia szkolne)?
• Czy bierze jakiekolwiek leki na stałe, czy choruje na coś przewlekle, czy było hospitalizowane, zwłaszcza powodu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego? Czy była już wcześniej prowadzona diagnostyka w kierunku bólów brzucha? Jakie badania wykonano i jakie były wyniki?

Ból brzucha u dzieci: badania

Po zebraniu wywiadu często zachodzi potrzeba wykonania badań laboratoryjnych celem pogłębienia diagnostyki. Pierwsze badania laboratoryjne obejmują zwykle:

• morfologię krwi z rozmazem
• badanie ogólne moczu
• podstawowe badania biochemiczne krwi (elektrolity, białko C- reaktywne, OB)
• badanie kału na obecność krwi utajonej
• badanie kału w kierunku zakażenia pasożytniczego (jaja pasożytów i lamblie)
• badania w kierunku zakażenia Helicobacter pylori – zarówno badanie krwi jak i badanie kału.

Często zachodzi również potrzeba wykonania USG i/lub RTG jamy brzusznej. Diagnostykę w tym zakresie zwykle prowadzi lekarz rodzinny lub pediatra. Jeżeli dziecko wymaga dalszych bardziej specjalistycznych badań, to jest kierowane najczęściej do gastroenterologa dziecięcego lub na oddział szpitalny, gdzie można wykonać testy oddechowe (nietolerancja laktozy), badania endoskopowe (np. gastroskopię) i badania w kierunku rzadszych chorób przewodu pokarmowego.

Przyczyny bólu brzucha u dzieci

Najczęstsze przyczyny bólu brzucha u dzieci, które zwykle nie wiążą się z koniecznością interwencji chirurgicznej to:

• dyspepsja
• zatrucie pokarmowe
• angina
• zaparcia
• zakażenie pasożytnicze
• refluks żołądkowo-przełykowy
• choroba wrzodowa
• kolka niemowlęca
• alergia pokarmowa
• zakażenie dróg moczowych
• kolka nerkowa
• infekcje układu oddechowego.

Bóle brzucha u dzieci wymagające interwencji chirurga

Inną sprawą są bóle brzucha wymagające interwencji chirurgicznej. Do takich sytuacji zalicza się głównie zapalenie wyrostka robaczkowego oraz wgłobienie.

Ból brzucha przy zapaleniu wyrostka jest tępy, ciągły, zaczynający się w okolicy pępka, który stopniowo przenosi się nad prawy talerz biodrowy. Tam też ból nabiera ostrego, zlokalizowanego charakteru. Dolegliwości nasilają się przy ruchach. Można zaobserwować, że dziecko niechętnie się rusza, a przy chodzeniu chroni prawą stronę. Często występują też wymioty, stan podgorączkowy lub nieznaczna gorączka. Warto również wspomnieć, że zapalenie wyrostka robaczkowego u młodszych dzieci (przed 5. rokiem życia) często ma nietypowy przebieg i jego objawy mogą przypominać infekcję wirusową przewodu pokarmowego z biegunką i wymiotami. U takich dzieci zapalenie wyrostka jest rozpoznawane często za późno.

Wgłobienie u dziecka (którego szczyt występowania przypada w większości przypadków między 3 a 9 miesiącem życia) podejrzewamy w przypadku wystąpienia dwóch typowych objawów: silnych kolkowych bólów brzucha i wymiotów, a w badaniu przedmiotowym – na podstawie wyczuwalnego guza w jamie brzusznej i obecności krwi w stolcu. W większości przypadków prawidłowe rozpoznanie ustala się w ciągu pierwszych 24 godzin trwania objawów. W wykonanym USG jamy brzusznej obserwuje się objaw "tarczy strzelniczej".