Anemia u niemowląt - skutki i objawy niedokrwistości u noworodków

Niedokrwistość, czyli anemia, to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych noworodków. Leczenie anemii u niemowląt jest niezwykle ważne, ponieważ może ona prowadzić do spowolnienia rozwoju dziecka. Jakie są przyczyny i objawy anemii u noworodków i niemowląt?

Spis treści

1. Anemia u noworodków i niemowląt: przyczyny
2. Anemia u niemowląt - niedokrwistość fizjologiczna
3. Anemia u wcześniaków
4. Anemia u niemowląt - objawy
5. Anemia u niemowląt - leczenie
6. Anemia u niemowląt -  fakty i mity na temat diety

Anemia u noworodków i niemowląt wcale nie musi oznaczać, że dziecko jest blade i apatyczne. Początkowo jedynym sygnałem, że dziecko ma niedokrwistość może być  oznaką gorszy apetyt i słabsze przybieranie na wadze. Dopiero później pojawiają się bardziej widoczne objawy.

Anemia u noworodków i niemowląt: przyczyny

Najczęstszą przyczyną niedokrwistości u maluszków jest niedobór żelaza. Żelazo jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania krwinek czerwonych, a dokładniej: zawartego w nich czerwonego barwnika – hemoglobiny. Erytrocyty, czyli czerwone ciałka krwi, są wehikułem dla tlenu rozprowadzanego z płuc po całym organizmie. Gdy brakuje żelaza, stopniowo maleje stężenie hemoglobiny i pogarsza się funkcjonowanie organizmu. Dochodzi do niedotlenienia tkanek. W efekcie – bez cennego paliwa – gorzej funkcjonują. Organizm nie potrafi jednak sam wytwarzać żelaza. Musi je dostawać z zewnątrz.

Noworodek przychodzi na świat z zapasem żelaza – dostaje go od mamy w ostatnim trymestrze ciąży. Stężenie żelaza w pępowinie jest dość duże, dlatego lekarze czekają z przecięciem pępowiny kilka chwil, aby wyposażyć dziecko w "żelazny posag". Dzięki temu do krwiobiegu dziecka trafia nawet 50–100 mililitrów krwi więcej i malec ma lepszy start po drugiej stronie brzucha.

Anemia u niemowląt - niedokrwistość fizjologiczna

W kolejnych miesiącach życia malca zapasy żelaza stopniowo się wyczerpują. Dlatego zwykle między 3. a 6. miesiącem życia u niemowląt pojawia się tzw. niedokrwistość fizjologiczna. Określenie „niedokrwistość” jest trochę na wyrost, ponieważ jest to naturalny proces, który nie wymaga leczenia. Jednak łatwo może się on wymknąć spod kontroli, zwłaszcza u niemowląt karmionych naturalnie.

Dlaczego akurat u tych dzieci? Ponieważ pokarm naturalny zawiera znikomą ilość żelaza. Powstaniu anemii sprzyja też to, że dziecko rośnie bardzo intensywnie w pierwszym roku życia – potraja wagę urodzeniową i wydłuża się o połowę. Łatwiej wyobrazić sobie, jak bardzo zmienia się dziecko, porównując je z osobą dorosłą: gdyby ważący około 70 kg mężczyzna przeciętnego wzrostu rósł równie szybko, po roku miałby ponad 200 kilogramów i blisko 3 metry wzrostu!

Nic dziwnego, że rośnie dysproporcja między szybkim przybieraniem na wadze a zbyt małą ilością żelaza w diecie. Dlatego tak ważne jest podawanie w drugim półroczu życia dziecka produktów bogatych w żelazo: żółtek jaj i różnych gatunków mięsa. Przyczyną anemii z niedoboru żelaza może być także niedostateczne jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Winna tej sytuacji bywa alergia (np. na białko mleka krowiego, gluten) albo choroby (np. celiakia).

Anemia u wcześniaków

Ponieważ zapasy żelaza u maluszka gromadzą się pod koniec ciąży, szczególnie zagrożone anemią u niemowląt są wcześniaki (po prostu ich organizm nie miał czasu zgromadzić większych zasobów tego pierwiastka). Zapasy żelaza są u nich mniejsze, proporcjonalnie do masy ciała, a niewielkie rezerwy (o ile udało się je zgromadzić) szybko się wyczerpują.

Dlatego wcześniaki muszą dostawać profilaktyczne dawki żelaza. Także poważna niedokrwistość ciężarnej zmniejsza ilość przekazywanego dziecku żelaza i przyczynia się do rozwoju u malca anemii już we wczesnym okresie niemowlęcym. Można temu zapobiegać. Przyszła mama powinna zwiększyć w codziennym menu ilość produktów bogatych w żelazo, często także przyjmować preparaty zawierające ten pierwiastek.

Uszczuplone rezerwy żelaza mają także dzieci z ciąży mnogiej oraz maluchy urodzone wkrótce po starszym rodzeństwie (np. 11–13 miesięcy po siostrze lub bracie), zwłaszcza jeśli w ciąży u kobiety stwierdzono anemię.

Anemia u niemowląt - objawy

Niedokrwistość można podejrzewać, gdy malec gorzej jada, wolniej rośnie lub traci na wadze. Dlatego właśnie podczas każdej wizyty lekarz sprawdza, jak dziecko się rozwija.

Objawem anemii są także blade śluzówki. Malec bywa apatyczny i podatny na infekcje, które dodatkowo nasilają straty żelaza (zarazki potrzebują żelaza i czerpią go z organizmu dziecka). Lekarz zleca wówczas wykonanie badań z krwi. Obniżenie poziomu hemoglobiny poniżej 10,5–11 g/dl i zmniejszenie ilości krwinek czerwonych, których objętość w dodatku maleje (wskaźnik MCV w morfologii), świadczy właśnie o niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Anemia u niemowląt - leczenie

Gdy lekarz stwierdzi u dziecka anemię, przepisze żelazo w syropie lub kropelkach (na receptę). Malec musi dostawać lek przez 2–3 miesiące. W zależności od rodzaju preparatu, konieczne może być podawanie dodatkowo witaminy C, która zwiększa wchłanianie żelaza. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić także podawanie kwasu foliowego i witaminy B6. Rodzice obawiają się, że żelazo zabarwi ząbki malca na czarno. Nie wszystkie leki tak działają. Warto jednak po leku dać dziecku coś do popicia. Niepokój budzi często także ciemne zabarwienie kupki malca. Nie ma powodu, by się tym martwić. To oznaka, że dziecko dostaje żelazo. Występujące czasem zaparcia złagodzą zapisane przez lekarza leki, a u malców, które dostają już posiłki niemleczne – zmiany w diecie, np. podawanie buraczków (w 7.–8. miesiącu), surowego jabłka (po 4. miesiącu), unikanie kaszki ryżowej, soków i ograniczenie w jadłospisie ilości gotowanej marchewki.

Anemia u niemowląt -  fakty i mity na temat diety

• Starsze niemowlęta rzadziej cierpią z powodu anemii.

Prawda. Dostają już produkty żywnościowe bogate w żelazo, a ponadto ich dieta jest bardziej urozmaicona, co umożliwia zapobieganie anemii.

• Nie ma znaczenia, jakie produkty obfitujące w żelazo dziecko dostanie.

Mit. Lepiej przyswaja się żelazo z pożywienia niż z preparatów z apteki. Z kolei lepiej wchłania się żelazo z mięsa (wieprzowina, wołowina, drób) oraz z żółtka jaj niż z warzyw. Żelazo znaleźć można także w warzywach: natce pietruszki, brokułach, papryce, szpinaku, sałacie, burakach, fasoli, grochu. Źródłem żelaza są też kasze: gryczana, jęczmienna i płatki owsiane.

• Przyswajanie żelaza ułatwia witamina C.

Prawda. Dlatego najlepiej podawać mięso z warzywami lub sokami. Godne polecenia są soki: z czarnej porzeczki (po 9. miesiącu), pomarańczy i truskawek (po 1. urodzinach), bo zawierają duże ilości witaminy C. Warto także podawać z mięsem kapustę kiszoną (sok można podać po 8. miesiącu, samą kapustę – w 10.) lub wzbogacać danie w obfitującą w tę witaminę natkę pietruszki (około 10. miesiąca).

• Mleko krowie jest lepszym źródłem żelaza niż modyfikowane lub pokarm kobiecy.

Mit. Najwięcej żelaza zawiera wzbogacane w nie mleko modyfikowane, ale żelazo to nie jest wchłaniane w takim stopniu jak żelazo z pokarmu naturalnego. Mleko kobiece zawiera jednak niewiele tego pierwiastka. W mleku krowim jest tyle żelaza, co w mleku mamy, ale przyswaja się ono aż pięciokrotnie gorzej. Poza tym mleko krowie sprzyja alergii, która może prowadzić do niedoborów tego pierwiastka. Dlatego dziecku lepiej nie podawać mleka krowiego do drugich, a nawet trzecich urodzin.

• Zwykła czarna herbata utrudnia wchłanianie żelaza.

Prawda. Podobnie działają mleko i jego przetwory oraz zbyt obfite posiłki.