Żylaki w ciąży: jak z nimi walczyć?

Żylaki - sine, powrózkowate zgrubienia, pojawiające się wzdłuż linii żył - szpecą łydki, a co gorsza swędzą, bolą, mogą prowadzić nawet do zakrzepicy żył. Żylaki to problem, który dotyka ok. 40 proc. kobiet w ciąży. Są to widoczne pod skórą chorobliwie rozszerzone żyły, które powstają wówczas, gdy krew z kończyn dolnych ma trudność z przepływem do serca i zalega w naczyniach żylnych, rozpychając je.

Ryzyko żylaków wzrasta w ciąży

Żylaki mogą pojawić się już w początkach ciąży. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które:

• mają ku temu predyspozycje genetyczne (jeśli twoja mama ma żylaki, ryzyko, że pojawią się u ciebie wzrasta)
• już przed ciążą miały tego typu problemy
• są w kolejnej ciąży
• mają nadwagę
• dużo czasu spędzają w pozycji pionowej, stojąc lub siedząc
• prowadzą mało aktywny tryb życia, w którym nie ma miejsca na sport i ruch.

Jak powstają żylaki

Normalnie zdrowe żyły transportują krew obwodową w kierunku serca. Ponieważ w dolnych partiach ciała krew musi przeciwdziałać sile grawitacji (innymi słowy, ma pod górę), w żyłach są zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Jeśli zastawki nie zamykają się prawidłowo, krew spływa do splotów żylnych (w nogach, odbycie, sromie), i tworzy tam rozdęcia. Ciąża sprzyja temu z kilku powodów. Rozluźniający wpływ progesteronu na mięśnie zmniejsza napięcie ścian naczyń żylnych, w wyniku czego są one podatne na rozszerzanie. Poza tym w żyłach płynie znacznie więcej krwi – od pewnego momentu nawet o 50 proc. więcej niż przed ciążą! To sprawia, że żyły rozszerzają się i zastawki nie są w stanie zamknąć się prawidłowo. Powstaje refluks, czyli wsteczny przepływ krwi (krew, zamiast płynąć do serca, cofa się na dół i rozszerza żyły). Pod koniec ciąży dodatkowo powiększona macica działa jak blokada: przyciska żyłę główną dolną do kręgosłupa i mięśni lędźwiowych, uniemożliwiając powrót krwi do serca. Dzieje się tak zwłaszcza w pozycji leżącej. Efekt jest taki, że w porównaniu z okresem sprzed ciąży ciśnienie krwi w nogach zwiększa się kilkakrotnie. Prowadzi to do rozszerzenia, a nawet skręcenia się żył w kończynach dolnych.

Objawy żylaków

Żylaki mogą mieć postać purpurowych plam, tzw. pajączków, a w końcu sinych, grubych, wypukłości, wystających nad powierzchnię skóry. Żylakom towarzyszy lekki lub ostry ból w nogach, uczucie ociężałości i opuchnięcia, skurcze łydek, drętwienie. Niekiedy skóra staje się sucha i wrażliwa, swędzi. Bardzo rzadko może się wywiązać zakrzepowe zapalenie żył (patrz ramka obok).

Zapobieganie żylakom

Wystąpieniu żylaków można przeciwdziałać. Jeśli należysz do grupy ryzyka lub zauważysz pierwsze objawy choroby (ociężałe, opuchnięte nogi, skurcze łydek, drętwienie), poważnie potraktuj poniższe zalecenia.

• Kontroluj wagę – staraj się nie przytyć więcej niż 12 kg.
• Unikaj długiego stania i siedzenia. Siedząc, utrzymuj nogi przynajmniej na poziomie bioder. Jeśli musisz długo stać lub siedzieć, co 30–40 minut przejdź się lub chociaż rozciągnij nogi w kostce, a wieczorem co godzinę połóż się na 15 minut z nogami uniesionymi powyżej tułowia; podczas siedzenia nie zakładaj nogi na nogę. Kiedy leżysz, podłóż pod nogi poduszkę, by je unieść.
• Regularnie pływaj lub przynajmniej spaceruj pół godziny dziennie.
• Zadbaj o masaż stóp i łydek – należy go wykonywać zawsze w kierunku serca, czyli od stóp w górę.
• Nie dźwigaj ciężarów.
• Noś buty z szerokimi noskami i na niskich lub płaskich obcasach.
• Nie wkładaj uciskającej, krępującej ruchy odzieży – zapomnij o ciasnych paskach, zrezygnuj z obcisłych majtek, pończoch, skarpetek.
• Unikaj wysokiej temperatury – gorących kąpieli, sauny, solarium, długiego opalania – powodują one gwałtowne rozszerzanie się naczyń.
• Profilaktycznie łykaj leki zawierające rutynę (np. rutinoscorbin, cerutin), która wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych. Podobnie działa picie naparu z kasztanowca i skrzypu polnego.
• Ogranicz spożycie soli.

Rajstopy przeciwżylakowe

Bardzo dobrym sposobem zapobiegania żylakom lub łagodzenia bólu, gdy już powstały, jest noszenie specjalnych przeciwżylakowych rajstop lub pończoch, które masują zalegającą krew. Rajstopy takie trzeba włożyć rano, jeszcze przed wstaniem z łóżka (zanim krew spłynie do stóp). Żeby jednak ich noszenie było rzeczywiście skuteczne, nie wystarczy kupić takie rajstopy na własną rękę w sklepie pończoszniczym. Trzeba się w tej sprawie skonsultować z lekarzem ginekologiem lub flebologiem (specjalista od leczenia żylaków). Dobre rajstopy muszą mieć odpowiedni ucisk – nie za duży i nie za mały. Powinny być zrobione na miarę, przez profesjonalną firmę, na podstawie recepty od lekarza. Wyroby renomowanych marek kosztują od 150 zł wzwyż, ale za dobrą jakość warto zapłacić. Niestety, wyroby te nie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Kremy, tabletki na żylaki

W początkach choroby, gdy nogi są obolałe i spuchnięte, ulgę przyniesie nacieranie ich kremami i żelami zawierającymi wyciąg z kasztanowca (escyna), który zwiększa napięcie ścian naczyń krwionośnych, łagodzi obrzęki i działa przeciwzapalnie. Podobnie działają zalecane często przez lekarzy leki w tabletkach. Pomocne mogą też być maści i żele działające przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie. Pamiętaj, że stosowanie leków powinno być jednak poprzedzone konsultacją z lekarzem. Trzeba też wyraźnie powiedzieć, że maści i żele mogą złagodzić ból, ale nie usuną już istniejących żylaków. Kiedy żylaki już się pojawią, leczenie musi być prowadzone pod okiem specjalisty, bo wiele leków przeciwżylakowych nie było testowanych w ciąży i nie jest znany ich wpływ na płód. W zdecydowanej większości, bo aż w 80 proc. przypadków, żylaki samoistnie znikają po porodzie. Niestety, zwykle powracają w każdej kolejnej ciąży, a ich objawy są coraz bardziej nasilone. Najskuteczniejszą metodą ich pozbycia się jest zabieg chirurgiczny lub skleroterapia, czyli ostrzykiwanie zmienionego naczynia lekami, ale obie te metody stosuje się zazwyczaj dopiero po porodzie.