Zapłodnienie i pierwszy tydzień życia dziecka w łonie matki

Ludzki zarodek w pierwszym tygodniu życia to "luźny pomysł" na przyszłe istnienie. Jeśli plemnik nie wniknie do komórki jajowej i podział komórkowy nie odbędzie się w ściśle określonym czasie, kolejną szansę na zapłodnienie kobieta otrzyma w następnym cyklu miesiączkowym.

Z pewnością plemnik nie ma łatwego życia. Gdy dostaje się do organizmu kobiety, czeka go morderczy wyścig. Rozpoczyna go ok. 300 mln plemników, ale do ostatniego etapu dociera zaledwie 200. Mozolną drogę pod górę, aż do jajowodów położonych w górnej części dróg rodnych, mogą pokonać tylko najsilniejsze. Zwycięski plemnik spotyka wreszcie komórkę jajową, ale na tym nie kończą się jego problemy. Musi przebić się przez otaczający ją wieniec promienisty, czyli zewnętrzną otoczkę. Kolejną przeszkodą jest osłonka przejrzysta. Do wnętrza komórki jajowej dostanie się dopiero wtedy, kiedy wydrąży sobie w niej kanał. Choć pierwszą barierę może pokonać kilka plemników, to do środka komórki jajowej zwykle dostaje się tylko jeden. Dlatego właśnie pośpiech jest tu wskazany. Z chwilą, gdy jeden z plemników wnika do komórki jajowej, jej otoczka twardnieje i już żaden z depczących mu po witce kolegów, nie ma szans.

Decydujące o płci dziecka chromosomy X, Y

Kiedy plemnik przenika do wnętrza komórki jajowej, jego błona komórkowa łączy się z błoną komórkową jaja. Do środka wnika jedynie główka z jądrem komórkowym. Zarówno w nim, jak i w komórce jajowej są po 23 chromosomy, więc gdy po połączeniu się obu jąder mieszają się także one, w nowym tworze - zwanym zygotą - są 23 pary chromosomów. Za sprawą chromosomów, w momencie zapłodnienia, zapada również decyzja o płci dziecka. Jeżeli w wielkim wyścigu zwyciężył plemnik posiadający w swym zestawie chromosom X - będzie dziewczynka; jeśli Y, w łonie kobiety rośnie przyszły mężczyzna.

Zygota zamienia się w morulę

Po zapłodnieniu nowe życie nie dysponuje żadnymi znaczącymi zapasami energii, zarodek przemieszcza się więc jajowodem w dół, w kierunku jamy macicy, w poszukiwaniu żyznego podłoża, które dostarczyłoby mu pokarmu. Jednocześnie zygota dzieli się nieprzerwanie w procesie bruzdkowania. Podział zygoty na dwie pierwsze komórki zachodzi już po ok. 30 godzinach od zapłodnienia. Po 40 - 50 jest ich już 4, po 60 godzinach 7 - 8. Zygota nie zmienia jednocześnie swojej wielkości, ponieważ ogranicza ją, pamiętająca czasy plemnika, osłonka przejrzysta. Dlatego też powstające w jej wnętrzu młodziutkie komórki, nazywane blastomerami, są coraz mniejsze. Po 3 - 4 dniach w jej wnętrzu znajduje się już 12 - 16 blastomerów. Wówczas zygota zmienia swą nazwę. Przypomina z wyglądu owoc morwy, została więc nazwana morulą.

Zarodek zagnieżdża się w ścianie macicy

W czasie, gdy w kierunku jamy macicy przesuwa się morula, do jej wnętrza, przez zanikającą osłonkę przejrzystą dostaje się płyn pochodzący z jajowodów. Gromadzi się pomiędzy blastomerami, aż wreszcie wypełnia całą przestrzeń wewnątrz moruli. Powstaje w ten sposób pojedyncza jama, zwana jamą blastuli, zaś morula zmienia swą nazwę i staje się odtąd blastocystą. Komórki układają się w zewnętrzną warstwę (z której powstanie łożysko) i wewnętrzną masę komórek tworzącą węzeł zarodkowy. To właśnie z niego rozwinie się człowiek. Około 3 - 4 dnia po zapłodnieniu blastocysta wypada z jajowodu i po kilkudziesięciu godzinach, ok. 5 - 6 dnia, gdy osłonka przejrzysta zanika, osiada gdzieś we wnętrzu jamy macicy. Wyściełająca macicę błona śluzowa, czyli endometrium, jest idealnym miejscem do rozwoju. Blastocysta wczepia się w nią, a proces ten nazywany jest zagnieżdżeniem, czyli implantacją.Gdy zarodek na dobre zagnieździ się w ścianie macicy, komórki w jego wnętrzu rozpoczynają żmudny proces specjalizacji. Układają się w tzw. listki zarodkowe. Z listka ektodermalnego wykształci się układ nerwowy, skóra i włosy; z endodermalnego - układ pokarmowy wraz z wątrobą, trzustką oraz tarczyca; z listka mezodermalnego powstanie szkielet, tkanka łączna, układ krwionośny, moczowo-płciowy oraz większość mięśni.

miesięcznik "Zdrowie"