Poronienie – jak sobie radzić po stracie ciąży

Poronienie, czyli strata nienarodzonego dziecka, to dla kobiety doświadczenie bolesne i trudne do zracjonalizowania. Co może być przyczyną poronienia i jak wrócić do równowagi po stracie ciąży?

Noszone przez kilkanaście, a może nawet tylko kilka tygodni, maleństwo było źródłem marzeń, nadziei i planów, całym przyszłym życiem i nagle – jak grom z jasnego nieba – spadła na kobietę  hiobowa wieść: płód nie żyje. Wraz z nim umiera cały świat. Trudno sobie wyobrazić większy ból niż po stracie ciąży. I dla niedoszłych mam nie ma znaczenia fakt, że dziecko żyło tylko w jej ciele, że nie zdążyła go jeszcze wziąć na ręce, spojrzeć mu w oczy ani przytulić. Dla nich to było ich dziecko. Pogrążone w smutku i żalu, a nawet w rozpaczy lub depresji, zadają sobie pytanie: dlaczego mnie to spotkało?

Spis treści

1. Poronienie – najczęstsze przyczyny
2. Gdy dochodzi do poronienia
3. Jak przeżyć utratę ciąży?
4. Przetrwać najcięższe chwile po poronieniu
5. Planowanie kolejnej ciąży
7. Badania po poronieniu, które warto wykonać

Poronienie – najczęstsze przyczyny

Zanim przejdziemy do wymienienia najczęstszych przyczyn poronień, podkreślmy jedno: zjawisko to nie jest wcale takie rzadkie – poronienie to doświadczenie, z którym musi zmierzyć się ok. 20 proc. par. A jeśli dodać poronienia tak wczesne, że kobieta nawet nie zdaje sobie sprawy, że jest w ciąży, okazuje się, że odsetek poronień stanowi ponad 50 proc. wszystkich poczęć. A więc jedynie mniej niż połowa zapłodnień skutkuje urodzeniem dziecka. Najczęstsze przyczyny, które doprowadzają do poronienia to m.in.:

• Choroba zarodka – to najczęstsza przyczyna wczesnego poronienia (do 12. tygodnia ciąży); zarodek obumiera z powodu poważnych wad chromosomalnych lub innych nieprawidłowości genetycznych, uniemożliwiających prawidłowy jego rozwój. Nawet gdyby taka ciąża została donoszona u dziecka występowałyby bardzo ciężkie wady wrodzone. Natura naprawia więc błąd, który powstał w chwili zapłodnienia. Szacuje się, że dzieje się tak w przypadku ok. 50 proc. wczesnych poronień samoistnych; taka naturalna selekcja odbywa się już pomiędzy 6. a 7. tygodniem ciąży¹.
• Zakażenia wirusowe – to druga co do częstości przyczyna obumierania zarodków. Niekiedy banalna infekcja wirusowa – dwudniowy katar, pobolewanie mięśni, niekiedy biegunka – po kilku czy kilkunastu dniach skutkuje plamieniem, a następnie w badaniu USG stwierdza się obumarcie zarodka lub płodu¹.
• Zaburzenia hormonalne – zarówno niedobór hormonów płciowych, które podtrzymują ciążę, jak również inne zaburzenia gospodarki hormonalnej, związane z cukrzycą czy chorobami tarczycy mogą skutkować poronieniem; takie poronienia zwykle mają miejsce do 12. tygodnia ciąży¹.
• Zmiany w obrębie narządów rodnych – wady anatomiczne macicy (macica z przegrodą, dwurożna), mięśniaki, uszkodzenia szyjki macicy, niewydolność szyjki macicy, uszkodzenia endometrium, czyli błony śluzowej wyściełającej macicę, także należą do najczęstszych przyczyn poronień; w takich przypadkach do poronienia dochodzi zwykle w nieco późniejszej fazie ciąży –  w II jej trymestrze¹.
• Niektóre choroby zakaźne – poronieniem może skutkować również zakażenie ciężarnej różyczką, toksoplazmozą, chlamydiozą oraz innymi chorobami bakteryjnymi lub grzybiczymi, zwłaszcza przebiegającymi z wysoką temperaturą¹.
• Zaburzenia o podłożu immunologicznym – poronienie mogą wywołać również niektóre schorzenia o podłożu immunologicznym, przede wszystkim zespół antyfosfolipidowy (ASP), zwany też toczniem, w przebiegu którego przeciwciała z krwi matki uniemożliwiają wytworzenie prawidłowego łożyska¹.
• Ciąża powikłana – ciąża pozamaciczna, zaśniad groniasty (zmiana zwyrodnieniowa tkanki tworzącej łożysko), a w II i III trymestrze – pęknięcie pęcherza płodowego, zakażenie wewnątrzmaciczne, przedwczesne odklejenie się łożyska najczęściej prowadzą do poronienia¹.

Oprócz wymienionych powyżej przyczyn, istnieją także czynniki zewnętrzne i środowiskowe, które znacznie podwyższają ryzyko poronienia. Należą do nich: złe odżywianie, ciężka praca fizyczna (np. dźwiganie ciężkich przedmiotów), alkohol, nikotyna, promieniowanie rentgenowskie i jonizujące, niektóre leki, a także ciężki wstrząs psychiczny.

Gdy dochodzi do poronienia

Gdy poronienie następuje wcześnie (ok. 6.–7. tygodnia ciąży) prawie zawsze jest to tzw. poronienie całkowite, czyli z organizmu kobiety samoistnie zostaje wydalony zarodek wraz z całą tkanką płodową. Macica oczyszcza się sama. Jeśli zaś ciąża była bardziej zaawansowana, z macicy wydalony zostaje zarodek i tylko część łożyska oraz błon płodowych. Niezbędny jest wtedy zabieg wyłyżeczkowania macicy, czyli mechanicznego usunięcia z niej resztek tkanki płodowej. Wykonuje się go najczęściej w znieczuleniu ogólnym. Materiał zebrany w wyniku łyżeczkowania poddawany jest badaniu histopatologicznemu, jednak jego wynik często nie wskazuje na przyczynę poronienia. Zdarza się też, że ciąża obumiera, ale nie występują skurcze macicy, szyjka pozostaje zamknięta i nie dochodzi do wydalenia płodu. Taki stan mógłby trwać nawet 3–4 tygodnie. Noszenie martwego dziecka i czekanie na samoistny poród jest dla kobiety sytuacją trudną do zniesienia. Dlatego, według psychologów, wywołanie poronienia powinno nastąpić najpóźniej w ciągu trzech dni, aby koszty psychiczne poniesione przez kobietę były jak najmniejsze.

Jak przeżyć utratę ciąży?

• Należy pozwolić sobie na okres żałoby; nie powstrzymywać się przed płaczem – kobieta ma prawo do smutku, a nawet rozpaczy. Opłakiwanie straty to ważny etap w dochodzeniu do siebie. Dla niektórych kobiet pomocne może być stworzenie miejsca pamięci, jakim jest grób dziecka – symboliczny lub prawdziwy. Obecne przepisy pozwalają na pochówek nawet kilkutygodniowego płodu.
• Należy rozmawiać z bliskimi o swojej stracie i przeżyciach z tym związanych. Ogromnie ważne jest w tych trudnych chwilach wsparcie męża lub partnera, ale także innych osób, np. przyjaciółki, mamy, lekarza, może księdza.
• Należy poszukać kontaktu z innymi kobietami, które przeszły lub przechodzą przez to samo – takie grupy wsparcia są przy niektórych szpitalach i poradniach psychologicznych, a najłatwiej znaleźć je przez internet.
• Jeśli tylko to możliwe, należy wyjechać z mężem lub najbliższą osobą chociaż na kilka dni. Nie będą to beztroskie wakacje, ale czas spędzony w jakimś pięknym, cichym miejscu, na rozmowach i spacerach, pozwoli oderwać się od otoczenia, gdzie wszystko przypomina o tragedii, i umocnić więzi oraz poczucie bliskości.
• Należy także spróbować znaleźć sobie jakieś konkretne zajęcie, np. uporządkować ogród lub balkon albo zrobić remont. Nie będzie to możliwe zaraz po tragedii, ale gdy człowiek ma zajęcie dla swoich rąk (i głowy), szybciej upłynie ten najtrudniejszy czas, niezbędny do pogodzenia z tym, co się stało. Bo czas ma zasadnicze znaczenie – to truizm, ale tak po prostu jest. Z perspektywy kilku miesięcy, czy lat wymiar każdej tragedii maleje – inaczej nie moglibyśmy żyć dalej.

Przetrwać najcięższe chwile po poronieniu

Może to być o tyle trudne, że zapewne każda kobieta spotka  się z niefortunnym pocieszaniem w rodzaju Przecież nie zdążyłaś tego dziecka poznać, przyzwyczaić się do niego, możesz mieć jeszcze wiele dzieci. Ludzie, którzy to mówią, nie mają złej woli, brakuje im tylko delikatności i zrozumienia, bo rzeczywiście nikt, kto sam nie przeżył takiej tragedii, nie jest w stanie pojąć, co czuje kobieta po poronieniu. Najgorszy do zniesienia jest jednak widok kobiet w ciąży i małych dzieci. To boli. Należy starać się nie okazywać złości ani żalu, bo nikt nie jest winien temu, co się stało, zwłaszcza osoby postronne. Trzeba pamiętać, że w najbliższym otoczeniu są osoby, które nadal potrzebują żony, matki, córki, siostry, że jest dla kogo żyć.

Planowanie kolejnej ciąży

Większość lekarzy jest zdania, że po pierwszym poronieniu nie trzeba nawet robić specjalnych badań – wystarczy tylko dać organizmowi trochę czasu, by się zregenerował, a przede wszystkim, by kobieta odzyskała równowagę psychiczną. Życie pokazuje, że często mają rację. Należy uwierzyć, że ogromna większość kobiet, które poroniły, zachodzi wcześniej lub później w prawidłową ciążę i rodzi zdrowe dziecko. Tylko jak tę równowagę odzyskać? To trudne, ale przecież konieczne. Dla wielu kobiet najlepszą metodą leczenia z depresji jest zajście w następną ciążę. Mimo że współżycie można zacząć już po 4–6 tygodniach od momentu poronienia, część lekarzy zaleca przynajmniej 3-miesięczną przerwę przed kolejną ciążą, która pozwoli zregenerować się organizmowi. Należy skonsultować się ze swoim lekarzem i dowiedzieć się, jakie jest jego stanowisko w tej sprawie.

Badania po poronieniu, które warto wykonać

Podczas wizyty lekarskiej (ok. 3 tygodnie po poronieniu) lekarz może zlecić wykonanie podstawowych badań, takich jak USG (w I trymestrze u kobiet z poronieniami nawracającymi oraz w II trymestrze u wszystkich kobiet z co najmniej jedną stratą ciąży¹ i badanie stężenia hormonów we krwi. Wielu lekarzy na tym poprzestaje, uzupełniając opis przypadku o dokładny wywiad i zalecając przed następnym poczęciem przyjmowanie kwasu foliowego. Bardziej szczegółowe badania, przeprowadzane w celu wykrycia przyczyny poronienia, zleca się dopiero wtedy, gdy kobieta poroni trzykrotnie. Wiele z tych badań można wykonać wcześniej na własną rękę, ale wtedy są one odpłatne. Warto wykonać np. badania stężenia progesteronu i prolaktyny, badanie czynności tarczycy (TSH), badania w kierunku zakażeń różyczką, toksoplazmozą, bakterią chlamydia, ewentualnie badania immunologiczne na obecność przeciwciał antyfosfolipidowych. Wykrycie ewentualnych wad anatomicznych macicy jest możliwe podczas USG lub histerosalpingografii (HSG)¹. Jest to prześwietlenie RTG po uprzednim podaniu domacicznie kontrastu. Jeśli wyniki badań okażą się złe – można zacząć leczenie, a gdy są dobre – dają kobiecie poczucie, że zrobiła wszystko co należy, by następna ciąża rozwijała się prawidłowo. Jeżeli we krwi kobiety brak jest przeciwciał przeciwróżyczkowych, koniecznie powinna się zaszczepić. Po szczepieniu na różyczkę nie należy zachodzić w ciążę przez trzy miesiące. Ponadto, warto również zaszczepić się przeciwko grypie. Przede wszystkim jednak trzeba pogodzić się ze stratą ciąży i znów zacząć żyć, myśląc pozytywnie i wierząc, że marzenia związane z macierzyństwem wkrótce się spełnią. Należy odpoczywać, zwolnić tempo, zadbać o siebie i o relacje z najbliższymi, a będzie bardzo duża szansa, że tak się właśnie stanie i już niedługo na świat zawita upragnione dziecko.

Czytaj: 

Rozwój płodu: jak rozwija się płód tydzień po tygodniu

Ciąża zagrożona: przyczyny. Skąd te kłopoty z donoszeniem ciąży?

miesięcznik "M jak mama"