Ospa wietrzna w ciąży. Jakie zagrożenia dla matki i płodu niesie ze sobą ospa wietrzna w ciąży?

Ospa wietrzna w ciąży niesie ze sobą zagrożenie zarówno dla kobiety w ciąży jak i płodu. Najpoważniejszym powikłaniem u kobiety w ciąży chorej na ospę jest zapalenie płuc, przy czym śmiertelność dochodzi 2 procent. U dziecka może wystąpić wrodzony zespół ospy wietrznej. Jakie jeszcze zagrożenia dla matki i płodu niesie ze sobą ospa wietrzna w ciąży? Czy kobiety w ciąży mogą zaszczepić się na ospę wietrzną?

Spis treści

1. Ospa w ciąży: przebieg choroby
2. Ospa w ciąży: leczenie ospy w ciąży
3. Ospa w ciąży: powikłania u matki
4. Ospa w ciąży: powikłania u dziecka
5. Objawy zespołu ospy wrodzonej
6. Półpasiec w ciąży: czy jest groźny tak jak ospa wietrzna?

Ospa wietrzna w ciąży zdarza się na szczęście niezmiernie rzadko - szacuje się, że odsetek ciężarnych, które przebyły zakażenie i uodporniły się na wirusa ospy wynosi 95 procent. To dobra wiadomość, gdyż ospa wietrzna w okresie ciąży może powodować poważne powikłania i problemy zdrowotne zarówno u dziecka jak i u matki.

Na ospę wietrzną w ciąży mogą zachorować te przyszłe mamy,  które nie przechodziły tej choroby w dzieciństwie, nie były zaszczepione i mają już małe dzieci. W Polsce istnieje obowiązek szczepienia przeciw ospie dzieci, które przebywają w żłobkach lub klubach dziecięcych, szczepienie przeciw ospie jest zalecane również kobietom, które planują zajść w ciążę, a wcześniej nie chorowały.

Mimo to przypadki zachorowań wciąż się zdarzają -  jednak na ospę wietrzną choruje nie więcej, niż 3 na 1000 ciężarnych. Choroba ta u kobiet w ciąży ma dużo cięższy przebieg, niż u pozostałych dorosłych. Zarażenie ospą płodu może doprowadzić zaś do poważnych powikłań, łącznie z jego zgonem.

Płód może jednak zarazić się wirusem ospy wietrznej tylko od chorej matki, jeśli matka jest zdrowa, dziecko na pewno też. Do zakażenia nie dojdzie więc wtedy, gdy kobieta w ciąży przechorowała ospę w dzieciństwie lub jest zaszczepiona, a choruje jej starsze dziecko.

Ospa w ciąży: przebieg choroby

Wirusem wywołującym ospę Varicella zoster virus (VZV) kobieta w ciąży może zarazić się drogą kropelkową. Okres inkubacji wirusa trwa do 21 dni, zazwyczaj około 2 tygodni. Ospa objawia się swędzącą wysypką, którą może poprzedzać gorączka, ból głowy i brzucha, a także osłabienie - objawy te mogą pojawić się na dwa dni przed pierwszymi wykwitami.

Wysypka pojawia się w kilku rzutach przez kilka kolejnych dni. Zazwyczaj najpierw pojawia się na twarzy, owłosionej skórze głowy i tułowiu, a następnie na kończynach. Zmiany mają różny charakter, od plamek przez grudki, pęcherzyki, krostki, a następnie strupki. Kobieta w ciąży zarażona ospą może zarażać innych już na dwa dni przed pojawieniem się wysypki do momentu zaschnięcia pęcherzyków.

Ospa w ciąży: leczenie ospy w ciąży

Przyszła mama, która nie chorowała w dzieciństwie na ospę ani nie jest na nią zaszczepiona, a podejrzewa, że mogła się zarazić np. od chorego dziecka, powinna jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Ryzyko zachorowania jest największe wówczas, gdy chorują domownicy, albo bezpośredni kontakt "twarzą w twarz" z chorą osobą trwał dłużej, niż 5 minut.

O dalszym postępowaniu decyduje lekarz, zazwyczaj na podstawie danych zebranych w trakcie wywiadu. Najczęściej przyszłym mamom chorym na ospę w ciągu 96 godzin od przypuszczalnej ekspozycji na zakażenie podawana jest immunoglobulina VZIG (varicella zoster immune globulin) przeciw wirusowi Varicella po to, by złagodzić objawy i zapobiec powikłaniom u matki. Immunoglobulina ta nie zabezpiecza jednak płodu.

Kobietom w ciąży, które mają objawy ospy wietrznej, podawany jest lek przeciwwirusowy acyklowir, łagodzący przebieg i objawy choroby. 

W przypadku wystąpienia duszności, wysypki krwotocznej lub objawów neurologicznych konieczna jest hospitalizacja. 

Leczenie objawowe ospy u kobiet w ciąży polega na zapewnieniu maksymalnego komfortu i stosowaniu leków łagodzących objawy. U kobiet w ciąży lekiem przeciwgorączkowym i przeciwbólowym pierwszego wyboru jest paracetamol. W celu łagodzenia świądu nie należy stosować pudrów i papek, gdyż zwiększają one ryzyko nadkażeń bakteryjnych skóry. Możliwe jest natomiast miejscowe zastosowanie preparatów przeciwświądowych.

Ospa w ciąży: powikłania u matki

Przebieg ospy wietrznej u kobiet w ciąży jest znacznie cięższy niż u innych dorosłych. Grozi również szeregiem powikłań, a nawet śmiercią matki.

Do najczęstszych powikłań ospy u kobiet w ciąży należą:

• ospowe zapalenie płuc
• zapalenie wątroby 
• zapalenie mózgu
• wtórne zakażenie bakteryjne wykwitów skórnych
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• zespół Guillaina-Barrego
• poprzeczne zapalenie rdzenia
• porażenie nerwów czaszkowych
• zapalenie siatkówki oka

Szacuje się, że zapalenie płuc to powikłanie ospy u przynajmniej 10 proc. chorujących na nią kobiet w ciąży - jego objawy to przede wszystkim duszności, zwłaszcza duszność wysiłkowa, a także suchy kaszel i gorączka.

Ospa w ciąży: powikłania u dziecka

Ospa w ciąży niesie za sobą również szereg powikłań dla płodu. Zachorowanie w I trymestrze wiąże się z większym ryzykiem poronienia, obumarcia płodu, a nawet wystąpienia wrodzonej ospy wietrznej.

Zachorowanie matki po 20 tygodniu ciąży może doprowadzić do wystąpienia u dziecka w pierwszych latach życia półpaśca, co ma związek z pierwotną wewnątrzpłodową infekcją.  Zakażenie matki kilka dni przed porodem i kilka dni po nim może być przyczyną ciężkiej uogólnionej infekcji VZV u noworodka, która może doprowadzić nawet do zgonu noworodka. 

Dlatego stan płodu musi być obowiązkowo monitorowany. Podstawowym narzędziem są badania USG w 18. i 28. tygodniu, w trakcie których lekarz sprawdza, czy u płodu nie wystąpiły objawy typowe dla wrodzonej ospy wietrznej. Zakażenie płodu można również diagnozować za pomocą badań serologicznych krwi pępowinowej pobranej w trakcie jednego z inwazyjnych badań prenatalnych - kordocentezy.

Jak wygląda ospa wietrzna? Wysypka przy ospie [ZDJĘCIA]

Zobacz galerię 7 zdjęć

Objawy zespołu ospy wrodzonej

Do najczęstszych objawów wrodzonej ospy wietrznej zaliczane są:

• małogłowie
• zanikowe zmiany skórne
• niedorozwój móżdżku
• wodogłowie
• zwapnienia mózgu
• zanik nerwu wzrokowego
• mikroftalmia (tj. małoocze)
• zapalenie siatkówki
• anizokoria (tj.nierównomierna szerokość źrenic)
• zaćma
• zahamowanie rozwoju czuciowo-ruchowego
• niedorozwój lub deformacje kończyn
• zaburzenia czynności zwieraczy odbytu i zwieracza pęcherza moczowego
• bliznowacenie skóry

Wykazano, że dzieci matek, które w okresie okołoporodowym wykazywały cechy zakażenia VZV, ale u których nie doszło do wad wrodzonych, rozwijały się podobnie jak dzieci z nieobciążonym wywiadem.

Półpasiec w ciąży: czy jest groźny tak jak ospa wietrzna?

Półpasiec jest wywołany przez ten sam wirus co ospa, ale chorują na niego osoby, które już na ospę chorowały. Po przebyciu ospy wietrznej wirus pozostaje uśpiony w zwojach nerwowych. W sytuacjach obniżenia odporności następuje reaktywacja zakażenia i pojawienie się zmian skórnych, ograniczonych do określonego dermatomu, czyli obszaru skóry unerwionego przez ten jeden nerw rdzeniowy. Nie powoduje to uszkodzenia płodu, ponieważ w organizmie matki i płodu są już przeciwciała. 

Jaka to choroba?

Pytanie 1 z 12

Co dolega temu dziecku?

Atypowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atypiczne zapalenie skóry

Następne pytanie

Agnieszka Paculanka

Katarzyna Hubicz

Konsultacja: lek. med. Agnieszka Motyl