Niepowściągliwe wymioty ciężarnych: przyczyny i leczenie

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych (hyperemesis gravidarum, HG) to nie to samo, co poranne mdłości i wymioty, których doświadcza większość, bo około 80 procent, kobiet w początkowym okresie ciąży. Hyperemesis gravidarum wyróżnia to, że powinny rozpoczynać się przed 16 tygodniem ciąży, są bardzo nasilone i wiążą się z obecnością ciał ketonowych w moczu (ketonuria). Jakie są przyczyny niepowściągliwych wymiotów ciężarnych i jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Niepowściągliwe wymioty ciężarnych: czynniki ryzyka
2. Rozpoznanie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych
3. Leczenie niepowściągliwych wymiotów u kobiet ciężarnych

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych (hyperemesis gravidarum, HG) to problem, który dotyczy nawet 3 procent kobiet. Większość z nich wymaga hospitalizacji ze względu na dobro ich samych oraz rozwijających się płodów. Niejednokrotnie w przebiegu wspomnianego zaburzenia dochodzi do powstania niedoborów pokarmowych, w tym także witamin. Do najczęściej stwierdzanych zalicza się obniżone stężenie tiaminy, ryboflawiny, witaminy A oraz witaminy B6. Zdarza się, ze długotrwałe niedobory witamin z grupy B prowadzą do rozwoju encefalopatii Wernickiego, który może przebiegać z objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Uważa się, że jeśli utrata masy ciała w przypadku wymiotów jest mniejsza niż 5%, a same wymioty nie wpływają w znaczny sposób na gospodarkę elektrolitową rozwój płodu nie powinien być zaburzony i nie należy się spodziewać żadnych nieprawidłowości aczkolwiek jest to kwestia indywidualna.

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych: czynniki ryzyka

Które kobiety są narażone na niepowściągliwe wymioty podczas ciąży? Do najczęstszych czynników ryzyka wystąpienia niepowściągliwych wymiotów w ciąży zalicza się:

• ciąża mnoga
• zaburzenia gospodarki hormonalnej tarczycy lub przytarczyc pod postacią nadczynności tarczycy. W terminologii medycznej istnieje nawet odrębna jednostka chorobowa, będąca połączeniem nadczynności tarczycy oraz niepowściągliwych wymiotów ciężarnych, przy czym sama endokrynopatia przebiega bez typowych objawów klinicznych, a jedynie z obecnością przeciwciał przeciwtarczycowych. Jest to sytuacja przejściowa i zazwyczaj nie występuje po rozwiązaniu.
• zaburzenia metaboliczne, np. otyłość
• patologie trofoblastu, w tym m.in. nadmierna produkcja gonadotropiny kosmówkowej przez komórki trofoblastu. Przykładem zaburzenia trofoblastu przebiegającego z niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych jest zaśniad groniasty.
• niepowściągliwe wymioty ciężarnych w wywiadzie

Pomimo ustalonych czynników ryzyka niepowściągliwych wymiotów ciężarnych trwają poszukiwania nowych. Ostatnio podkreśla się możliwe znaczenie infekcji Helicobacter pylori, aczkolwiek są to na razie przesłanki wymagające potwierdzenia. Serotonina, która ma znaczenie w przypadku wymiotów u osób bez współistniejącej ciąży wydaje się w tej sytuacji nie zaangażowana aż w tak dużym stopniu.

Unikanie nieprzyjemnych zapachów może dodatkowo zmniejszyć nasilenie wymiotów.

Rozpoznanie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych można rozpoznać u kobiet poniżej 16 tygodnia ciąży, najczęściej pierwsze symptomy pojawiają się około 4-10 tygodnia. Całkowite wycofanie objawów zazwyczaj ma miejsce około 20 tygodnia.

Nieodłącznym elementem diagnostyki jest badanie ultrasonograficzne: przede wszystkim ustalenie czy mamy do czynienia z żywą ciążą wewnątrzmaciczną, a także czy ciąża jest pojedyncza czy mnoga.

Poza tym wykonywane są rutynowe badania laboratoryjne, tj.:

• morfologia krwi
• jonogram, czyli ocena poziomu podstawowych elektrolitów (sód, potas, chlorki)
• enzymy wątrobowe (aminotransferazy)
• amylaza
• gospodarka hormonalna tarczycy (TSH, fT3, fT4)
• stężenie gonadotropiny kosmówkowej
• mocznik
• kreatynina
• badanie ogólne moczu w poszukiwaniu ketonurii i ocenie jej nasilenia.

Różnicowanie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych obejmuje wykluczenie takich patologii jak: zapalenie pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie trzustki, nadczynność przytarczyc lub tarczycy, stany zapalne błony śluzowej żołądka itd.

Leczenie niepowściągliwych wymiotów u kobiet ciężarnych

Leczenie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych jest przede wszystkim objawowe i polega głownie na modyfikacji diety oraz sposobów odżywiania. Dla dobra dziecka nie powinna to być dieta zero, bowiem pozbawienie składników odżywczych może przekładać się na nieprawidłowy rozwój płodu. Dieta powinna być zatem lekka, posiłki spożywane z większą częstotliwością, ale mniejsze porcje. Zaleca się rozdzielenie pokarmów stałych i płynnych, a czas przerwy pomiędzy nimi powinien wynosić około 2 godzin.

Z uwagi na zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej konieczne jest jej wyrównanie. Te same zalecania kierowane są względem gospodarki kwasowo-zasadowej. Ze względu na brak potwierdzenia bezpieczeństwa ogólnodostępnych środków przeciwwymiotnych ich stosowanie powinna poprzedzać konsultacja lekarska. Nie wolno przyjmować żadnych preparatów na własną rękę. Zazwyczaj leczenie kobiet ciężarnych cierpiących na niepowściągliwe wymioty odbywa się w warunkach szpitalnych.