Małowodzie: przyczyny, objawy, leczenie

Małowodzie to stan, gdy wód płodowych jest za mało (ich ilość nie przekracza 500 ml). Zwykle małowodzie rozpoznaje się pomiędzy 32. a 36. tygodniem ciąży. Jakie są przyczyny i objawy małowodzia? Czym grozi zbyt mała ilość wód płodowych? Jak przebiega leczenie małowodzia?

Spis treści

1. Czym jest płyn owodniowy?
2. Kiedy mówimy o małowodziu?
3. Co oznacza odejście wód płodowych?
4. Małowodzie a inne patologie położnicze
5. Objawy małowodzia
6. Leczenie małowodzia
7. Powikłania małowodzia

Małowodzie (łac. oligohydramnion, ang. oligohydramnios) to stan, w którym objętość płynu owodniowego nie jest wystarczająca. Najczęściej sytuacja ta dotyczy kobiet pomiędzy 32. a 36. tygodniem ciąży. Wówczas orientacyjna ilość wód płodowych nie przekracza 500 ml, co odpowiada 5-6 cm wskaźnika AFI. Dla porównania prawidłowa ilość na tym etapie zaawansowania ciąży oscyluje pomiędzy 500 a 2000 ml. Niemalże ¼ sytuacji małowodzie wynika z przedwczesnego odpływania płynu owodniowego, dlatego wykluczenie tej patologii jest obowiązkowe w procesie diagnostyczno-terapeutycznym.

Czym jest płyn owodniowy?

Płyn owodniowy jest naturalną mieszaniną substancji strojowych pochodzących zarówno od matki, jak i rozwijającego się płodu. Zawiera poza elementami komórkowymi owodni, substancje białkowe, tłuszcze, aktywne enzymy. Wody płodowe podlegają mechanizmom wymiany co odbywa się w takich samych odstępstwach czasowych, co 2 godziny. Mechanizm powstawania płynu owodniowego nie jest do końca poznany, a sama objętość jest ściśle uzależniona od wieku ciążowego. Największa wartość przypada na 30-36 t.c. i następnie sukcesywnie spada wraz ze zbliżaniem się do porodu. Wody płodowe są niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu, dzięki ich obecności jest zachowany jego dobrostan. Są przede wszystkim najbardziej znaczące dla prawidłowego rozwoju układu oddechowego. W związku z tym im wcześniej ilość płynu owodniowego jest zmniejszona, tym gorzej rozwijają się elementy tego układu. Płyn owodniowy zapewnia także doskonałe warunki do zachowania aktywności ruchowej, amortyzuje ruchy wykonywane przez płód.

Kiedy mówimy o małowodziu?

Tak jak zostało nadmienione powyżej prawidłowa objętość płynu owodniowego w trzecim trymestrze ciąży nie powinna przekraczać 2000 ml, ale też nie powinna być mniejsza niż 500 ml. Funkcja wód płodowych jest nieoceniona. Stanowią doskonałą amortyzację dla rozwijającego się dziecka. Ochraniają je przed wstrząsami, uderzeniami czy otarciami powstałymi podczas wykonywania ruchów. Gwarantują także utrzymanie temperatury wewnątrz macicy na stałym poziomie.

Każda pacjentka z podejrzeniem nieprawidłowej ilości płynu owodniowego powinna być pod ścisłym nadzorem. We wczesnym etapie ciąży mała ilość wód płodowych współistnieje z hipotrofią płodu, czyli nieprawidłowym wzrastaniem. Może także wiązać się z niedotlenieniem, co oczywiście znacznie zwiększa śmiertelność okresu okołoporodowego. Błędem w sztuce lekarskiej jest rozpoznanie małowodzia w terminie okołoporodowym, ponieważ w tym okresie fizjologicznie zmniejsza się ilość wód płodowych.

Co oznacza odejście wód płodowych?

Małowodzie a inne patologie położnicze

Najczęstsze patologie położnicze ze współistniejącym małowodziem:

• wady układu moczowego, z których najczęstsze to niedrożność na poziomie samej nerki albo dróg wyprowadzających mocz z nerek
• PROM – przedwczesne pęknięcie pęcherza owodni
• powikłania ciąży bliźniaczej, TTTS – zespół przetoczenia między płodami
• nieprawidłowy/zaburzony przepływ matczyno-łożyskowy, który może być konsekwencją nadciśnienia tętniczego czy hipowolemii, czyli zmniejszenia objętości krwi krążącej w obrębie łożyska

Objawy małowodzia

Pierwszym objawem zmniejszonej ilości płynu owodniowego jest zmniejszona wielkość macicy, innymi słowy nie jest ona adekwatna do wieku ciążowego. Zdarza się, że przyszłe mamy obserwują słabszy przyrost masy ciała. Kolejnym bardzo istotnym objawem są słabsze ruchy płodu. Jest to naturalne, gdyż zmniejszona ilość płynu owodniowego ogranicza ruchy dziecka. Pacjentki z małowodziem, w przebiegu odpływania płynu owodniowego odczuwają częstsze poczucie wilgoci, co nakłada obowiązek na częstsze zmiany wkładki.

Leczenie małowodzia

Leczenie zmniejszonej ilości płynu owodniowego początkowo polega na odpowiednim nawodnieniu pacjentki. Dostawa kilku litrów płynu dziennie powinna poprawić sytuację, aczkolwiek nie zawsze. W skrajnych przypadkach rekomendowaną formą postępowania jest amnioinfuzja. Jest to zabieg, który polega na podaży roztworu soli fizjologicznej, która ma imitować płyn owodniowy. Cała procedura odbywa się po uprzednim przygotowaniu pola operacyjnego, pod kontrolą USG. Za pomocą cienkiej igły punkcyjnej przechodzi się do pęcherza płodowego i podaje odpowiednią ilość płynu. Zabieg z reguły powtarza się często, nawet codziennie. Przy pierwszym wkłuciu zakłada się odpowiedni port, który służy do podaży płynu bez konieczności dodatkowego ukłucia. Cewnik wyposażony jest w specjalny filtr bakteriologiczny, który ma na celu ochronę przed infekcjami.

Powikłania małowodzia

Powikłania zmniejszonej ilości płynu owodniowego dotyczą przede wszystkim dziecka. Niestety, ale prawidłowy rozwój może być utrudniony. Zdecydowanie najczęściej pojawiają się różnego rodzaju deformacje, które są wynikiem utrzymywania przymusowej postawy ciała. Zdarza się:

• stopa końsko-szpotawa
• przykurcze kończyn
• płaska twarzoczaszka
• nieprawidłowy rytm serca, będący konsekwencją obciążenia układu krążenia płodu
• hipotrofia płodu
• problemy związane z układem oddechowym

W najcięższych sytuacjach pojawia się wewnątrzmaciczne obumarcie płodu.