Niepłodność męska: gdy trudno zostać tatą

Zwykle odpowiedzialnością za problemy z zajściem w ciążę obarcza się kobietę. Tymczasem dziś wiadomo, że kłopoty z płodnością dotyczą, i to w coraz większym stopniu, również mężczyzn! Poznaj przyczyny męskiej niepłodności.

Dawniej, w przypadku problemów z zajściem w ciążę, niepłodność męska była brana pod uwagę jako ostatnia. Teraz, gdy przyczyny niepłodności męskiej są lepiej znane, diagnostykę pary zaczyna się często właśnie od mężczyzny, bo tak jest prościej. Gdy para, która pragnie mieć dziecko, przychodzi do lekarza, oczekuje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego im nie wychodzi i czy mają szansę na potomka. Niekiedy bywa tak, że nie udaje się zajść w ciążę, bo partnerzy współżyją wyłącznie w dni, które sami określili jako płodne (takie wyliczenia najlepiej zrobi lekarz) lub stosują błędną zasadę, że im rzadziej się kochają, tym nasienie jest lepszej jakości. W takich przypadkach wystarczy wyjaśniająca rozmowa z lekarzem i po 1-2 miesiącach kobieta zachodzi w ciążę. Takie problemy ma ok. 6 proc. par zgłaszających się do klinik leczenia niepłodności. Pozostali muszą poddać się badaniom. Jest ich sporo, ale nie zawsze trzeba przejść przez wszystkie.

Niepłodność męska - diagnostyka

Zdarza się, że przyczynę niepłodności ustala się już po badaniu poziomu hormonów, analizie nasienia czy wykonaniu USG jamy brzusznej. W klinice zwykle mężczyzna jest badany jako pierwszy, bowiem u niego analizy są mniej skomplikowane, a przede wszystkim jest ich mniej. Badanie polega na określeniu liczby, ruchliwości i żywotności plemników w próbce nasienia oglądanej pod mikroskopem. Gdy nasienie jest nieprawidłowe, potencjalnemu tacie sprawdza się poziom hormonów we krwi. W przypadku podejrzenia żylaków powrózka robi się USG jąder, zaś by wykryć ewentualne wady układu moczowo-płciowego - USG jamy brzusznej. Po serii badań, dzięki którym można ustalić, co jest przyczyną kłopotów z płodnością, specjaliści wybierają właściwą terapię.

Niepłodność męska: przyczyny

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) poinformowała, że pogarsza się stan męskiego nasienia. Jeszcze w latach 60. za normę uznawano 60 mln plemników w 1 mililitrze nasienia, a dziś za płodnego uznaje się mężczyznę, który ma "zaledwie" 20 mln plemników. To nadal dużo, ale - jak się okazuje - są one coraz gorszej jakości, mniej żywotne, z wadami budowy. Jednak przyczyn utrudniających zapłodnienie jest więcej.

• Urazy jąder - na skutek kontuzji sportowej czy wypadku drogowego.
• Skręt jądra - to jego obrót wokół odchodzącego od niego powrózka (przewodu) nasiennego. Stan ten wymaga interwencji chirurga, niekiedy nawet usunięcia jądra.
• Żylaki powrózka nasiennego - ich skutkiem może być wzrost temperatury w okolicy jąder, a to przyczynia się do ich uszkodzenia.
• Choroby nowotworowe - często leki stosowane w terapii powodują nieodwracalne zmiany w tkance jąder.
• Infekcje - zarówno te, które przechodziła matka mężczyzny w okresie ciąży, jak i infekcje układu moczowo-płciowego dorosłego mężczyzny mogą uszkodzić jądra.
• Zaburzenia hormonalne - produkcja plemników zależy od hormonu FSH wytwarzanego przez przedni płat przysadki mózgowej i od prawidłowego stężenia testosteronu. Gdy produkcja tych hormonów zostaje zaburzona, maleje ilość plemników.
• Wsteczny wytrysk - dochodzi do niego na skutek wad rozwojowych lub operacji w obrębie pęcherza moczowego. Gdy zwieracz szyi pęcherza pracuje nieprawidłowo, w czasie wytrysku nasienie nie wydostaje się na zewnątrz, ale trafia do pęcherza i jest wydalane wraz z moczem. Ten problem rzadko jest udziałem młodych mężczyzn. Częściej dotyka starszych po przezcewkowej resekcji prostaty (z powodu jej przerostu lub nowotworu).
• Niedrożność dróg wyprowadzających nasienie - może być spowodowana np. pozapalnymi zrostami, przebytymi chorobami (np. świnką, rzeżączką), urazami, może też być skutkiem operacji w obrębie jamy brzusznej.
• Niehigieniczny tryb życia - stres, siedzący tryb życia, używki, praca w złych warunkach, nadużywanie niektórych leków, przegrzewanie jąder (np. zbyt obcisła bielizna), niewłaściwa dieta (niedobór witamin i mikroelementów, zwłaszcza cynku oraz selenu) - znacznie pogarszają jakość nasienia.

Skuteczne sposoby leczenia niepłodności męskiej

Niektóre wady anatomiczne, a także skutki urazów i zabiegów można usunąć operacyjnie, dzięki czemu mężczyzna może zwiększyć swoje szanse na potomstwo. W razie niedrożności nasieniowodów plemniki pobiera się z kanalików nasiennych (znajdują się w jądrach, produkowane są w nich plemniki). Jeśli nasienie jest dobrej jakości, można je wykorzystać do zapłodnienia pozaustrojowego. W przypadku młodych mężczyzn, u których wykryto nowotwór, w grę wchodzi bank nasienia, w którym przed zastosowaniem leczenia można na lata zdeponować spermę.