Zmiany w zachowaniu to nie zawsze objaw alzheimera. Socjologowie wskazali inny, ważny powód

Choroba Alzheimera jest najczęstszą formą demencji, a jednym z jej objawów są zmiany osobowości. Dlatego kiedy osoba po 50. roku życia zaczyna zachowywać się inaczej niż wcześniej, bliscy mogą podejrzewać, że to oznaka choroby. Badania opublikowane na łamach Scientific Reports ukazują, że nie każdy przypadek oznacza, że mamy do czynienia z zaburzeniami poznawczymi.

Dr Katsuya Oi, adiunkt socjologii na Northern Arizona University, odkrył, że poważne zmiany osobowości wcale nie muszą być związane z upośledzeniem pamięci. Wraz z dr Cleothią Frazier z Pennsylvania State University dokonał analizy badań właśnie pod kątem zmian w zachowaniu u osób w wieku od 50. roku życia. Wyniki rzucają nowe światło na życie starzejących się osób.

Te objawy to niekoniecznie demencja. Zatroszcz się o bliskich

Socjologowie zainteresowani tym jak zmienia się zachowanie starzejących się osób, wykorzystali dane, które zebrano w ramach  Health and Retirement Study, czyli badania przeprowadzonego w latach 2006 - 2020. Chodzi o informacje pozyskane od ponad 12 tys. Amerykanów w wieku od 50. roku życia i starszych. 

Naukowcy przeanalizowali informacje na temat pacjentów na podstawie Wielkiej Piątki osobowości autorstwa Paula Costy i Roberta R. McCrae. Słynny model obejmuje takie czynniki jak ekstrawersja, otwartość na doświadczenie, neurotyczność, ugodowość oraz sumienność. Badacze sprawdzili, w jakim stopniu wymienione cechy występują wraz ze zmianami w życiu i zaburzeniami pamięci. 

Okazało się, że wyniki są dość zaskakujące i że nie każda zmiana w zachowaniu musi świadczyć o rozwijającej się demencji. Badacze dostrzegli, że osoby starsze bez względu na to czy doszło u nich do zaburzeń pamięci, czy też nie, wykazywały niewielkie, ale znaczące statystycznie spadki w odniesieniu do wszystkich pięciu cech osobowości w miarę upływu lat. 

Wyjaśnili, że tego typu schemat zgadzał się z dotychczasowymi badaniami sugerującymi, że nasza osobowość wykazuje tendencję do utraty wyrazistości wraz z wiekiem. Dodatkowo starzenie się sprzyja wycofaniu społecznemu i emocjonalnemu. 

Zmiany osobowości a wiek. Czy to na pewno demencja?

Dr Katsuya Oi, główny autor badań wskazał, że u części osób zaobserwowano większe zmiany osobowości. W przypadku niektórych odnotowano spadek zdolności regulowania emocji, co wskazuje na większą neurotyczność. 

U innych z kolei zauważono większe problemy w zakresie planowania i podejmowania działań dla osiągnięcia długoterminowych celów, co powiązano ze następnym czynnikiem Wielkiej Piątki a mianowicie - spadkiem sumienności.

Ciekawym i zaskakującym odkryciem dla samych badaczy był fakt, że zmiany znane  jako odzwierciedlenie upośledzeń w korze przedczołowej i układzie limbicznym były silnie związane ze stresorami życiowymi takimi jak problemy finansowe czy utrata bliskiej osób, a nie przede wszystkim z upośledzeniem pamięci. 

Naukowcy wyjaśnili, że wyjątkowo trudne sytuacje doprowadziły do 25-35% zmian w neurotyczności w ciągu ośmiu lat. Dr Katsuya Oi dodaje, że klinicyści łączą zmiany osobowości z zaburzeniami pamięci, a powodem jest fakt, że na przestrzeni lat ustalono, że jest to dostępny i obiecujący sposób, by przesiewowo wykrywać potencjalnych pacjentów z chorobą Alzheimera i to na dużą skalę.

Niemniej odkrycia dr Katsuya Oi i dr Cleothii Frazier wskazują, że zmiany osobowości w późniejszym etapie życia nie zawsze świadczą o upośledzeniu.

Nie obalamy związku między zwiększoną neurotycznością a wczesnymi stadiami demencji lub choroby Alzheimera. Jesteśmy pierwszymi, którzy wskazują, że nie wszyscy starsi dorośli, u których występuje zwiększona neurotyczność, znajdują się na wczesnym etapie spadku funkcji poznawczych. W życiu dzieje się wiele rzeczy, które wpływają na nasz mózg i osobowość w tym samym czasie. Każdy wie, że trudno jest funkcjonować jako osoba, którą się jest, gdy jest się zestresowanym

- wyjaśnia dr Katsuya Oi.

Socjolodzy podkreślają, że dzięki uzyskanym wynikom ukazano silne znaczenie stresu. Stąd tak ważne jest jego ograniczanie, a jako warto rozpocząć od zmniejszania nierówności społecznych, ponieważ wiele innych badań ukazuje, że wśród osób borykających się z dyskryminacją, ubóstwem, czy chorobami poziom stresu jest znacznie wyższy i może prowadzić do zmian w zachowaniu.

Wyobraź sobie, że pracujesz do 70. lub 80. roku życia, aby związać koniec z końcem lub nie sypiasz z powodu rachunków. Są to nieludzkie czynniki stresogenne, które nie tylko wpływają na codzienne życie, ale także zwiększają ryzyko spadku funkcji poznawczych. Aby zmniejszyć stres, musimy zająć się nierównościami systemowymi

- podsumował dr Oi. 

Naukowiec sugeruje, by lekarze współpracowali nie tylko z pacjentami, ale także rodziną, aby ustalić kontekst zaobserwowanych zmian zachowania, zanim zostaną wyciągnięte wnioski, że to na pewno demencja. Autor odkrycia dodał również, że kiedy pojawiają się zmiany osobowości, to powinniśmy mieć świadomość, że wskazują one na jakiś rodzaj napięcia, coś burzliwego.

Natomiast ważna jest czujność i diagnostyka, ponieważ powodem może być nie tylko choroba Alzheimera. Bez względu jednak na okoliczności tego rodzaju odstępstwa należy sprawdzać, zanim staną się problemem klinicznym.

Magdalena Siraga