Zmiana czasu na letni 2025 - jak wpłynie na twoje zdrowie? Oto, co mówią badania

Zmiana czasu na letni jest jednym z czynników, który w istotny sposób wpływa na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Przestawienie zegarów o godzinę do przodu zakłóca rytm dobowy, co może skutkować szeregiem konsekwencji zdrowotnych, obejmujących zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeń snu, a nawet wpływać na zdrowie psychiczne.

Oparcie się na aktualnych badaniach epidemiologicznych oraz analizie mechanizmów biologicznych pozwala lepiej zrozumieć, dlaczego sezonowe przesunięcia czasu mogą mieć negatywne skutki dla organizmu człowieka.

Kiedy jest zmiana czasu na letni 2025?

W 2025 roku zmiana czasu na letni nastąpi w nocy z 29 na 30 marca. O godzinie 2:00 przestawimy zegary na 3:00, co oznacza, że będziemy spać godzinę krócej, ale zyskamy więcej światła wieczorem. Z kolei zmiana czasu na zimowy odbędzie się z 25 na 26 października 2025 roku – wtedy cofniemy zegary z 3:00 na 2:00, co pozwoli nam spać o godzinę dłużej.

Wpływ zmiany czasu na zdrowie

Cykliczne zmiany czasu mają bezpośredni wpływ na rytm dobowy (cyrkadianowy), czyli biologiczny mechanizm regulujący procesy fizjologiczne, takie jak cykl snu i czuwania, produkcja hormonów czy temperatura ciała. Regulacja ta odbywa się pod kontrolą jądra nadskrzyżowaniowego (SCN – suprachiasmatic nucleus) w podwzgórzu, które reaguje na zmiany światła słonecznego.

Badania American Academy of Sleep Medicine (AASM) wykazały, że ponad 50% osób odczuwa zwiększone zmęczenie w pierwszych dniach po zmianie czasu na letni (Buckle & Kornberg, 2019). Wynika to z faktu, że nagła zmiana godziny snu i czuwania nie jest zgodna z naturalnym cyklem świetlnym, co powoduje asynchronię rytmu biologicznego.

Brak synchronizacji między zegarem biologicznym a rzeczywistym czasem prowadzi do:

• Opóźnienia fazy snu, czyli trudności z zasypianiem i wcześniejszym budzeniem się.
• Zmniejszonej ilości snu REM, który jest kluczowy dla regeneracji mózgu i funkcji poznawczych.
• Spadku wydzielania melatoniny, hormonu regulującego cykl snu i czuwania.

Niedobór snu oraz jego niska jakość mogą prowadzić do pogorszenia zdolności poznawczych, osłabienia koncentracji oraz zwiększenia ryzyka wypadków komunikacyjnych.

Zmiana czasu a ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Jednym z najlepiej udokumentowanych skutków zdrowotnych zmiany czasu na letni jest zwiększone ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych, w tym zawałów serca i udarów niedokrwiennych.

Badania przeprowadzone w Szwecji wykazały 5% wzrost liczby zawałów serca w pierwszych trzech dniach po zmianie czasu (Buckle & Kornberg, 2019). W Finlandii zaobserwowano 8% wzrost liczby udarów niedokrwiennych w ciągu pierwszych 48 godzin po przestawieniu zegarów.

Mechanizmy biologiczne tłumaczące to zjawisko obejmują:

• Wzrost napięcia układu współczulnego, co skutkuje przyspieszeniem akcji serca i wzrostem ciśnienia krwi.
• Zwiększoną krzepliwość krwi, co podnosi ryzyko incydentów zakrzepowych.
• Podwyższone stężenie kortyzolu, hormonu stresu, który może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.

Warto zauważyć, że odwrotne zjawisko obserwuje się po zmianie czasu na zimowy – liczba przypadków zawałów serca maleje, co wskazuje, że dodatkowa godzina snu ma działanie ochronne.

Wpływ zmiany czasu na układ nerwowy i zdrowie psychiczne

Przesunięcie czasu o godzinę może również powodować negatywne skutki neurologiczne oraz wpływać na zdrowie psychiczne.

Badania duńskich naukowców wykazały 11% wzrost liczby przypadków depresji w pierwszych tygodniach po zmianie czasu. Objawy te stopniowo ustępowały po około 10 tygodniach. Badania australijskie wykazały, że w dniach po zmianie czasu na letni i zimowy wzrasta liczba samobójstw wśród mężczyzn (Buckle & Kornberg, 2019).

Zmieniony harmonogram snu i ekspozycji na światło może prowadzić do zaburzeń neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, które odpowiadają za regulację nastroju. Dodatkowo, osoby cierpiące na zaburzenia afektywne sezonowe (SAD – Seasonal Affective Disorder) mogą odczuwać pogorszenie samopoczucia w wyniku nagłej zmiany harmonogramu dobowego.

Wpływ zmiany czasu na metabolizm i układ immunologiczny

Długotrwałe zakłócenie rytmu dobowego może prowadzić do zaburzeń metabolicznych i obniżenia odporności organizmu.

Badania wykazały, że zmniejszona ilość snu prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi oraz insulinooporności, co może zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2. Przerywany sen powoduje wzrost poziomu greliny (hormonu głodu) i spadek poziomu leptyny (hormonu sytości), co sprzyja przejadaniu się i może prowadzić do nadwagi oraz otyłości. U osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów czy stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu 1, nagła zmiana rytmu dobowego może nasilać objawy choroby.

Interesującym odkryciem jest jednak fakt, że krótkotrwały stres związany ze zmianą czasu może wzmacniać układ odpornościowy. Badania wykazały, że nagła zmiana harmonogramu snu powoduje krótkotrwały wzrost aktywności komórek NK (natural killer), które odgrywają kluczową rolę w zwalczaniu infekcji wirusowych oraz komórek nowotworowych.

Czy zmiana czasu powinna zostać zniesiona?

Dyskusje na temat zniesienia zmiany czasu trwają od lat. W 2018 roku Parlament Europejski rekomendował, aby państwa członkowskie Unii Europejskiej zdecydowały, czy chcą pozostać na czasie letnim, czy zimowym. Polska początkowo optowała za zniesieniem zmian czasu, jednak do tej pory nie podjęto ostatecznej decyzji.

Z medycznego punktu widzenia utrzymanie jednolitego czasu przez cały rok mogłoby:

• Zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych poprzez redukcję stresu biologicznego związanego z nagłym przestawieniem zegarów.
• Poprawić jakość snu i zdrowie psychiczne poprzez zachowanie stabilnego harmonogramu rytmu dobowego.
• Obniżyć liczbę wypadków drogowych, szczególnie w dniach następujących po zmianie czasu.

Romana Makówka