Wyczerpanie cieplne, udar słoneczny i udar cieplny – czym się różnią? Jak rozpoznać? Wyjaśnia ekspert

Tegoroczne lato zapowiada się bardzo upalne – jeszcze bardziej niż lata poprzednie. Wszystko wskazuje na to, że taki scenariusz będzie się powtarzać co roku. Dlatego dolegliwości, jeszcze kilka lat temu "zarezerwowane" niemal wyłącznie dla tropikalnych krajów, dziś stają się zagrożeniem także w naszym kraju. Czym różni się udar cieplny od wyczerpania cieplnego i udaru słonecznego? Na to pytanie odpowiada specjalista medycyny tropikalnej.

Czym się różni udar słoneczny, udar cieplny i wyczerpanie cieplne? 

Jest ciepło i będzie jeszcze cieplej – tak, w dużym skrócie, można opisać aktualne zmiany pogodowe. W związku z tym jesteśmy narażeni na udary cieplne, udary słoneczne oraz wyczerpanie cieplne. Co ważne, to nie są synonimy.

• Udar słoneczny powstaje przez działanie promieni słonecznych na skórę.
• Udar cieplny powstaje przez dłuższą ekspozycję ciepła na ciało.
• Wyczerpanie cieplne powstaje, gdy dochodzi do utraty płynów i soli mineralnych wskutek przegrzania. Z opisanych sytuacji, ta jest najmniej groźna, co nie znaczy, że wyczerpanie cieplne można lekceważyć.

Zobacz galerię 6 zdjęć

Lekarz ostrzega przed udarem słonecznym i cieplnym 

Dr n. med. Piotr Kajfasz, internista, specjalista chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej z Grupy LUX MED, wyjaśnia: – W przypadku wyczerpania cieplnego występuje odwodnienie lekkiego stopnia, skóra człowieka jest wilgotna, spocona, pojawia się wzmożone pragnienie, temperatura ciała sięga do 38-39°C, występuje spadek ciśnienia tętniczego krwi.

- W sytuacji udaru słonecznego czy cieplnego mamy do czynienia z wyższym stopniem odwodnienia organizmu, który jest stanem zagrażającym życiu – podkreśla specjalista. – Skóra jest sucha, zaczerwieniona, gorączka nierzadko sięga 40°C, tętno jest szybkie i dobrze wyczuwalne. Pacjenci z udarem są splątani, majaczą.

To właśnie te objawy mogą wskazywać, że dana osoba potrzebuje szybkiej i profesjonalnej pomocy. 

– Osoba w stanie splątania może mówić bez sensu i zachowywać się w sposób nieadekwatny i dziwaczny, może dojść w końcu do utraty przytomności. To ważny sygnał, który powinien zwrócić naszą uwagę. Wspólnymi objawami wyczerpania cieplnego i udaru są bóle głowy i nudności – dodaje dr n. med. Piotr Kajfasz, internista, specjalista chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej z Grupy LUX MED.

Jak pomóc osobie z udarem cieplnym lub udarem słonecznym? 

Jak postępować z osobą, co do której mamy podejrzenie, że doświadczyła udaru? - Osobę, u której podejrzewamy udar, trzeba przenieść w zacienione, chłodne miejsce i jak najszybciej zadzwonić po pogotowie, ponieważ czas odgrywa tutaj niebagatelną rolę. Dopiero po wezwaniu pomocy, w miarę możliwości, pachy, pachwiny i kark, czyli miejsca przepływu krwi, okładamy zimnym kompresem – tłumaczy dr n. med. Piotr Kajfasz.

To nie koniec zaleceń: – W związku z ryzykiem zachłyśnięcia unikamy podawania wody czy innych płynów. Podobnie postępujemy w przypadku wyczerpania cieplnego, z tą różnicą, że tutaj podajemy tej osobie wodę, najlepiej z elektrolitami – dodaje ekspert.

Jak się chronić przed udarem cieplnym i udarem słonecznym?

Bardzo istotne w tej sytuacji jest zapobieganie podobnym sytuacjom. Jak można zmniejszyć ryzyko doświadczenia udaru cieplnego? Warto pamiętać o tych kilku zasadach: 

• Należy się odpowiednio nawadniać, uzupełniać też wytracane wraz z potem elektrolity
• Nie należy wychodzić na słońce w godzinach najwyższych temperatur i najmocniejszego nasłonecznienia (ok. godz. 10-15)
• Zaleca się aktywność fizyczną w godzinach rannych lub wieczornych (lub na terenie klimatyzowanych obiektów)

CZYTAJ TEŻ: Tego latem potrzebuje serce. Kardiolożki podpowiadają, jak uniknąć problemów z krążeniem

• Wychodząc, pamiętajmy o ubraniu, które chroni ciało przed oparzeniami słonecznymi, i o nakryciu głowy.
• Nie zapominajmy też o stosowaniu preparatów z filtrami SPF 50.
• W miarę możliwości przebywajmy w klimatyzowanych pomieszczeniach, a na dworze – w cieniu lub pod parasolem.
• Zażywając leki, omówmy to z lekarzem, gdyż niektóre mogą zwiększać ryzyko fotouczulenia albo innych dolegliwości, o czym przeczytasz w artykule Po tych lekach nie wychodź na słońce. Skutki uboczne mogą być bardzo bolesne.

Udar cieplny lub słoneczny - dlaczego jest niebezpieczny 

- Udar słoneczny jest stanem zagrożenia życia. Może wystąpić utrata przytomności, odwodnienie prowadzące do niewydolności nerek, dyselektrolitemia prowadząca do zaburzeń rytmu serca. Gdy mamy do czynienia z dzieckiem, osobą starszą lub schorowaną, objawy narastają bardzo szybko – zauważa dr n. med. Piotr Kajfasz, internista, specjalista chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej z Grupy LUX MED. 

Na skutki udaru szczególnie narażone są dzieci oraz seniorzy, ale też pacjenci zażywający różne leki. Nikt jednak nie powinien lekceważyć zagrożenia, jakim jest udar słoneczny.

CZYTAJ TEŻ: Kardiolodzy załamują ręce, gdy zaczynają się wakacje. Dlaczego lato szkodzi sercu?

– Wielochorobowość w połączeniu z dużym promieniowaniem słonecznym może być swego rodzaju nieprzewidywalną kaskadą. Przykładem mogą być choroby serca, które bardzo źle reagują na niedobór sodu, potasu i magnezu. Jeśli w przeszłości zdarzało się napadowe migotanie przedsionków, to odwodnienie i utrata elektrolitów prowadzi do jednego z nich, a trzeba pamiętać, że migotanie przedsionków jest stanem zagrożenia życia. Może dojść np. do zatorowości – ostrzega ekspert. – Nagła zwyżka ciśnienia tętniczego może prowadzić do wylewu krwi do mózgu. Dlatego szczególnie latem nie należy bagatelizować potencjalnych skutków słońca i wysokich temperatur.

Katarzyna Głuszak