W zdrowych jelitach zdrowy duch, czyli jak stan jelit oddziałuje na nasz mózg

63 proc. Polaków słusznie kojarzy probiotyki z produktami niezbędnymi do stosowania w trakcie i po antybiotykoterapii oraz w biegunce – wynika z badania opinii przeprowadzonego dla kampanii „Probiotyk – wybieram świadomie” 1. Tymczasem, mogą one także wykazywać skuteczność w terapii uzupełniającej leczenie zaburzeń psychicznych. „Psychobiotyki” mają działanie przede wszystkim w stanach depresyjnych i lękowych, a także w profilaktyce efektów stresu, o czym warto przypomnieć przy okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego, który obchodzimy 10 października.

Według danych wynikających z Raportu Rzecznika Praw Obywatelskich „Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce”, różnego rodzaju problemy i zaburzenia psychiczne dotykają od 5 do 8 mln osób dorosłych, w różnym stopniu, pośrednio lub bezpośrednio, okresowo lub trwale.

U około 20-30 % osób w wielu 18-64 lata odnotowuje się obniżenia nastroju i spadek aktywności życiowej, drażliwość i przewlekły lęk². Głównym powodem występowania tych dolegliwości jest narażenie na nieustający stres, który towarzyszy nam niemal w każdej dziedzinie życia, szybki styl życia, niepewność jutra, ale także brak aktywności fizycznej czy nieodpowiednia dieta.

Jelita = mózg?

Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego przypominamy, że jelita to nasz „drugi mózg”. Co oznacza to stwierdzenie? Czy nasze zdrowie psychiczne jest powiązane z tym, co dzieje się w jelitach?

Okazuje się, że tak. To właśnie jelita oddziałują na stan całego organizmu człowieka, mają wpływ na zachowanie i nasze emocje, a także na występowanie różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, głównie lękowych i depresyjnych. W samych tylko jelitach znajduje się 100 mln komórek nerwowych, których działanie wpływa na nasz nastrój i odgrywa niemałą rolę przy zachorowaniach na depresję, autyzm czy chorobę Alzheimera. Istnieje bowiem występowanie zależności i interakcji w obrębie osi jelitowo – mózgowej, czyli dwukierunkowego szlaku komunikacyjnego, który łączy mikrobiotę (ekosystem jelitowy) z ośrodkowym układem nerwowym (OUN). Liczne badania wskazują na wpływ mikrobioty na OUN, na nastrój, zachowanie oraz na jej potencjał oddziaływania przeciwlękowego i przeciwdepresyjnego³.

– Współczesny stan nauki potwierdza zasadność powszechnie znanego powiedzenia „jesteś tym, co jesz” – dbałość o zdrową mikrobiotę jelit to nie tylko gwarancja dobrego samopoczucia na co dzień, ale także zmniejszenie ryzyka zachorowań na liczne choroby, w tym te dotyczące naszej psychiki – tłumaczy mgr Jadwiga Przybyłowska, dietetyk.

Psychobiotyki – czym są i jak wpływają na nasze zdrowie psychiczne?

W ciągu ostatnich pięciu lat można zaobserwować wzrost ilości prowadzonych badań oraz tym samym stanu wiedzy na temat wpływu mikrobioty jelitowej na funkcjonowanie mózgu, zachowanie oraz zdrowie psychiczne człowieka.

Naukowcy stworzyli pojęcie psychobiotyku - bakterii probiotycznych, które wykazując działanie na oś jelitowo-mózgową mogą mieć wpływ na zdrowie psychiczne człowieka. Jest to termin naukowy, który powstał w efekcie badań nad rolą mikrobiomu. Okazuje się, że mikrobiota jelitowa ma wpływ nie tylko na dolegliwości układu pokarmowego (jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna), lecz także na zaburzenia psychiatryczne, takie jak: depresja, stany lękowe, autyzm czy anoreksja.

Jest to o tyle istotne, iż choroby psychiczne stanowią dziś coraz większy odsetek dolegliwości nękających populację ludzi. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie aż 350 milionów ludzi cierpi na depresję. W Polsce co 10% osoba mierzy się z tą chorobą, a każdego roku procent  tenulega zwiększeniu. Nauka wyraźnie dostrzega już, że oś mózg-jelita-mikrobiom ściśle splata stan zdrowia mózgu z tym, co jemy, jak uprawiamy i przetwarzamy żywność, jakie zażywamy leki⁴.

Jak właściwie zadbać o mikrobiotę naszych jelit?

Oprócz odpowiedniej diety, warto wybierać skuteczny probiotyk. Na rynku znaleźć dziś można blisko sto preparatów probiotycznych, lecz warto wiedzieć, iż tylko niektóre z nich mają działanie udokumentowane badaniami. Z uwagi na fakt, iż właściwości probiotyków są szczepozależne warto świadomie dokonywać wyboru preparatów, kierując się opinią lekarza bądź sprawdzoną wiedzą, by decydować się tylko na te wartościowe.

Probiotyk? Tak – ale nie każdy

Na temat probiotyków i korzyści związanych z ich stosowaniem, edukuje kampania „Probiotyk – wybieram świadomie”. To inicjatywa, nad którą merytorycznie czuwa Rada Programowa:

• Prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, specjalista chorób wewnętrznych, gastroenterolog, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych I Gastroenterologii z Pododdziałem Leczenia Nieswoistych Chorób Zapalnych Jelit CSK MSWiA, prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii
• Prof. dr hab. n. med. Hanna Szajewska, pediatra, kierownik Kliniki Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodnicząca Grupy Roboczej ds. Probiotyków Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci
• Prof. n. farm. dr hab. n. med. Stefan Tyski, kierownik Zakładu Antybiotyków i Mikrobiologii Narodowego Instytutu Leków, kierownik Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ekspert Komisji Farmakopei Europejskiej, 2010 r. zastępca Przewodniczącego Komisji Farmakopei Polskiej, Prezes Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów

Misją kampanii społecznej „Probiotyk – wybieram świadomie” jest podniesienie wiedzy pacjentów na temat znaczenia jakości probiotyków i mądrego stosowania tylko przebadanych preparatów.

Źródła:

1. Badanie opinii zrealizowane w ramach kampanii „Probiotyk – wybieram świadomie”, w dniach 2-6.05/2018 przez Agencję SW Research, n=1047
2.  https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Ochrona_zdrowia_psychicznego.pdf
3. Leszek Rudzki, Agata Szulc, Klinika Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Wpływ jelitowej flory bakteryjnej na ośrodkowy układ nerwowy i jej potencjalne znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych, , Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2013,2, 69-77.
4.  Mayer Emeran, Twój drugi mózg, wyd. Feeria Science 2017.