Uczulenie na jad owadów może być bardzo niebezpieczne. Ekspert zaleca skuteczną terapię

Immunoterapia alergenowa dla osób uczulonych na jad owadów jest terapią, które może uratować życie. Leczenie jest bezpieczne i wiąże się z niewielką ilością działań niepożądanych. Mimo to wielu pacjentów nadal boi się z niego korzystać. Ekspert wyjaśnia, dlaczego warto ją stosować i na jakie objawy po ukąszeniu, należy zwrócić szczególną uwagę.

Na czym polega immunoterapia alergenowa?

Odczulanie, czyli immunoterapia alergenowa polega na stopniowym podawaniu zwiększonych dawek jadu owada. To pobudza działanie układu odpornościowego, a dokładniej limfocytów T-regulatorowych. Właśnie ten rodzaj komórek odpowiada za tolerancję na wszelakie substancje, z którymi człowiek ma styczność.

Najczęściej stosowaną metodą jest szybki schemat odczulania na jady owadów – ultra rush. Pierwszego dnia odczulania pacjentowi podaje się kilkanaście zastrzyków podskórnych z dawką jadu, która jest wielokrotnością dawki wstrzykiwanej przez owada podczas użądlenia. Efekty terapii są widoczne już po kilku dniach od zakończenia cyklu wstępnego. Standardowo odczulanie trwa od trzech do pięciu lat, a jego skuteczność wynosi od 95 do 99 proc.

Specjalista w dziedzinie alergologii i pulmonologii prof. Marek Niedoszytko wyjaśnia: "W trakcie tej terapii chory może bezpiecznie żyć i bezpiecznie korzystać z uroków przyrody, bo ryzyko reakcji anafilaktycznej wynosi u niego ok. 2 proc. a może mniej".

Jak rozpoznać reakcję alergiczną na jad owadów?

Ekspert wyjaśnia, że wielu chorych, którzy wymagają immunoterapii alergenowej na jad owadów, wcześniej nie uzyskało diagnozy żadnej choroby alergicznej. Reakcja alergiczna wystąpiła u nich dopiero po użądleniu. Najczęściej początkowo objawia się miejscowym zaczerwienieniem skóry i obrzękiem.

Może wystąpić również reakcja ogólnoustrojowa, w której dojdzie do rozprzestrzeniania się zmian skórnych i swędzenia ciała. Najbardziej niebezpieczną reakcją jest wstrząs anafilaktyczny, który powoduje zawroty głowy i problemy z równowagą. Jest groźny, ponieważ może spowodować utratę przytomności, a nawet śmierć.

Prof. Marek Niedoszytko wyjaśnia, jakie objawy mogą sygnalizować reakcję alergiczną na jad owadów ze strony poszczególnych układów:

• oddechowego: obrzęk krtani, świsty, kaszel, duszności;
• pokarmowego: bóle brzucha, nudności, wymioty;
• krążenia: spadek ciśnienia, utrata przytomności.

Kto powinien skorzystać z terapii?

Nawet 5 proc. populacji ogólnej może mieć istotną reakcję na uczulenie przez owady błonkoskrzydłe takie jak pszczoły, osy, szerszenie czy trzmiele. Jak wyjaśnia ekspert: "Natomiast badania przeprowadzone we Wrocławiu wykazały, że było to nawet od 8 do kilkunastu procent osób. Może to wynikać m.in. z tego, że więcej alergii na jady owadów jest w górach niż nad morzem. Nikt nie wie, dlaczego".

Ekspert podkreśla: "W Polsce do immunoterapii alergenowej kwalifikujemy tych chorych, którzy po użądleniu mieli reakcję anafilaktyczną, zagrażającą życiu, przeważnie wymagającą interwencji lekarskiej, pogotowania ratunkowego i podawania adrenaliny".

Zdaniem prof. Niedoszytko "jeżeli pacjent przebył reakcję anafilaktyczną ogólnoustrojową, zwłaszcza czwartego stopnia, czyli taką ze spadkiem ciśnienia tętniczego, z utratą przytomności, to odczulanie jest metodą, która ratuje mu życie".

Terapia ma niewiele przeciwwskazań

Istnieje niewiele przeciwwskazań do stosowania terapii. Immunoterapii alergenowej nie stosuje się u kobiet w ciąży, pacjentów onkologiczych, którzy mają aktywną chorobę nowotworową i są w trakcie leczenia (z wyjątkiem chorych na mastocytozę). Tego rodzaju leczenia - ze względu na większe ryzyko działań niepożądanych - nie wykonuje się także u osób, które mają aktywną fazę wielonarządowej choroby autoimmunologicznej.

Lekarze podkreślają, że większość chorych doskonale reaguje na leczenie. Do najczęstszych działań niepożądanych należy zaczerwienienie i rumień w miejscu iniekcji. Jednak ekspert zaznacza: "Leczenie prowadzone jest w oddziałach alergologii przygotowanych do szybkiego leczenia rzadkich działań układowych".

Jak przebiega klasyfikacja do leczenia?

Każda osoba, która miała ciężką reakcję po użądleniu owada, powinna porozmawiać o tym ze swoim lekarzem rodzinnym. Lekarz musi skierować pacjenta do alergologa. Dopiero specjalista zaleci wykonanie badań takich jak swoiste przeciwciała klasy IgE na jad danego owada.

Z wynikami chory zostanie skierowany do jednego z ośrodków zajmujących się leczeniem alergii na jady owadów. W każdym województwie znajduje się przynajmniej jedna taka placówka, a zazwyczaj jest ich dwie lub trzy. Jedynym wyjątkiem jest województwo lubuskie – ta grupa pacjentów korzysta z terapii we Wrocławiu.

- Ważne jest, żeby pacjenci nie bali się tej terapii, ponieważ jest ona bezpieczna i daje mało działań niepożądanych. Ponadto prowadzona jest w warunkach oddziałów dziennych alergologii, niewiele różniących się od poradni, gdzie chory jest pod specjalistyczną opieką zapewniającą bezpieczeństwo i komfort leczenia – dodaje prof. Marek Niedoszytko.

Patrycja Pupiec