Tych posiłków nigdy nie tkniesz? Naukowcy odkryli, skąd się biorą nasze preferencje żywieniowe

Jesteś wybredna lub wybredny, jeśli chodzi o jedzenie? Okazuje się, że nie bez powodu. Naukowcy ustalili, że wybiórczość pokarmowa, czy też "zwyczajna" niechęć do pewnych potraw, to nic innego jak... ekspresja naszych genetycznych uwarunkowań. Czy odpowiednio skomponowana dieta może wygrać z wrodzonymi predyspozycjami i preferencjami? Wyjaśniamy, co ustalono w najnowszych badaniach.

Sprawdzono, co lubią jeść bliźniaki. Zaskoczenie? 

W badaniu opracowanym przez naukowców z University College London wzięto pod uwagę relacje i ankiety wypełnione przez rodziców bliźniąt: jedno- i dwujajowych.

Bliźnięta jednojajowe powstają, gdy dochodzi do podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej. Bliźnięta dwujajowe powstają wskutek rozwoju dwóch niezależnych komórek jajowych zapłodnionych przez dwa różne plemniki.

Oznacza to, że genetycznie bliźnięta jednojajowe są tożsame, podczas gdy bliźniaki dwujajowe to w sensie genetycznym zwykłe rodzeństwo, choć urodzone z tej samej ciąży mnogiej. A jak wiadomo, dieta matki w okresie ciąży ma niebagatelny wpływ na życie i zdrowie dzieci.

Uczestniczące w badaniu dzieci były w wieku od 16 miesięcy do 13 lat. Jak się okazało, te, które były "wybredne"... pozostawały takie również po wyjściu z okresu niemowlęcego.

Skąd się biorą wybredne osoby? Wybiórczość pokarmową mamy w genach

Wybredność w jedzeniu jest w dużej mierze zdeterminowana genetycznie i stanowi stabilną cechę trwającą od okresu niemowlęcego do wczesnej adolescencji, podali autorzy i autorki nowego badania przeprowadzonego przez naukowców z UCL Behavioural Science & Health, University of Leeds, King's College London, South London and Maudsley NHS Foundation Trust i University of Cambridge.

Badanie, opublikowane w czasopiśmie „Journal of Child Psychology & Psychiatry” i sfinansowane przez brytyjską organizację charytatywną MQ Mental Health Research, porównało wyniki ankiet rodziców bliźniąt jednojajowych i dwujajowych z Anglii i Walii, w wieku od 16 miesięcy do 13 lat.

Zespół badawczy odkrył, że średnie poziomy wybredności w jedzeniu były względnie stabilne w tym okresie, z lekkim wzrostem około siódmego roku życia i niewielkim spadkiem po tym czasie.

Co ma większy wpływ - środowisko czy geny?

Czynniki środowiskowe wspólne dla bliźniąt, takie jak rodzaje spożywanych w domu posiłków, miały znaczenie jedynie w okresie niemowlęcym, podczas gdy czynniki środowiskowe unikalne dla każdego z bliźniąt, takie jak osobiste doświadczenia (np. różni przyjaciele), stawały się bardziej wpływowe w późniejszych latach. Główna autorka badania, dr Zeynep Nas (UCL, Behavioral Science & Health), powiedziała:

Wybredność w jedzeniu jest powszechna wśród dzieci i może być źródłem dużego stresu dla rodziców i opiekunów, którzy często obwiniają siebie za to zachowanie lub są obwiniani przez innych. Mamy nadzieję, że nasze odkrycie, iż wybredność w jedzeniu jest w dużej mierze wrodzona, może pomóc złagodzić poczucie winy rodziców. To zachowanie nie wynika z wychowania. Nasze badanie pokazuje również, że wybredność w jedzeniu nie jest jedynie 'fazą', ale może być trwałą cechą.

Profesor Clare Llewellyn (UCL, Behavioral Science & Health), współautorka badania, dodała:

Chociaż czynniki genetyczne są głównym wpływem na wybredność w jedzeniu, środowisko również odgrywa rolę wspierającą. Czynniki środowiskowe wspólne, takie jak wspólne jedzenie posiłków w rodzinnym gronie, mogą być istotne jedynie w okresie niemowlęcym. Sugeruje to, że interwencje mające na celu zachęcenie dzieci do jedzenia szerszego wachlarza pokarmów, takie jak regularne oferowanie tych samych pokarmów i różnorodnych owoców oraz warzyw, mogą być najbardziej skuteczne we wczesnych latach życia.

Zespół badawczy przeanalizował dane z prowadzonego przez UCL badania Gemini, dotyczącego 2400 par bliźniąt. Rodzice wypełniali kwestionariusze dotyczące zachowań żywieniowych swoich dzieci, gdy miały one 16 miesięcy, 3, 5, 7 i 13 lat. Aby oddzielić wpływy genetyczne od środowiskowych, badacze porównali podobieństwo wybredności w jedzeniu między parami bliźniąt dwujajowych, z podobieństwem bliźniąt jednojajowych, które dzielą 100 proc. genów.

Odkryto, że pary bliźniąt dwujajowych były znacznie mniej podobne pod względem wybredności w jedzeniu niż pary bliźniąt jednojajowych, co wskazuje na silny wpływ genetyczny.

Bliźnięta jednojajowe są zawsze identyczne pod każdym względem? Niekoniecznie

Zespół odkrył również, że bliźnięta jednojajowe stawały się bardziej różne pod względem wybredności w jedzeniu w miarę upływu czasu, co wskazuje na rosnącą rolę unikalnych czynników środowiskowych w późniejszych latach.

Unikalne czynniki środowiskowe odpowiadały za około jedną czwartą indywidualnych różnic w wybredności w jedzeniu między dziećmi w wieku 7 i 13 lat, jak oszacowali badacze.

Tymczasem wspólne czynniki środowiskowe odpowiadały za jedną czwartą różnic w wybredności w jedzeniu w wieku 16 miesięcy, z niewielkim wpływem w późniejszych latach. Dr Alison Fildes (University of Leeds), współautorka badania, powiedziała:

Chociaż wybredność w jedzeniu ma silny komponent genetyczny i może się utrzymywać poza wczesnym dzieciństwem, nie oznacza to, że jest stała. Rodzice mogą nadal wspierać swoje dzieci w jedzeniu różnorodnych pokarmów przez całe dzieciństwo i dorastanie, ale rówieśnicy i przyjaciele mogą stać się ważniejszym wpływem na dietę dzieci, gdy osiągną wiek nastoletni.

Badacze planują dalsze analizy oparte na danych zebranych w społecznościach innych niż brytyjskie dzieci oraz w grupach bardziej zróżnicowanych wiekowo. 

Katarzyna Głuszak, redaktorka