To wyrafinowana forma przemocy psychicznej. Jak rozpoznać gaslighting?

Przemoc emocjonalna potrafi ranić równie mocno, jak fizyczna. Niektóre oblicza nadużyć psychicznych potrafią być wyjątkowo okrutne. Tym właśnie jest gaslighting, czyli wyrafinowana forma przemocy emocjonalnej, która bardzo często występuje w toksycznych związkach. Czym jest gaslighting oraz jak sprawdzić, czy jesteś jego ofiarą?

Spis treści

1. Co to jest gaslighting?
2. Technik gaslightingu, których może użyć agresor
3. Jak rozpoznać czy jesteś ofiarą gaslightingu?

Co to jest gaslighting?

Gaslighting jest formą emocjonalnego nadużycia, w której ktoś próbuje kwestionować twoje uczucia, myśli, wspomnienia, postrzeganie rzeczywistości, a nawet zdrowie psychiczne. Najczęściej obserwuje się go w toksycznych związkach, ale może dotyczyć także innych osobistych relacji. Gaslighting jest rodzajem manipulacji, szczególnie powszechnej w interakcjach, w których występuje brak równowagi sił.

Z upływem czasu ofiara poddana gaslightingowi może odczuwać spadek samooceny, a nawet poczuć się zależna od oprawcy. W Wielkiej Brytanii gaslighting jest klasyfikowany jako przemoc domowa, co oznacza, że jest przestępstwem. O gaslightingu możemy także mówić, jeśli ktoś próbuje przejąć kontrolę nad inną osobą.

Gaslighting jest niezwykle skuteczną formą przemocy emocjonalnej. Termin pochodzi od sztuki scenicznej Gas Light z 1938 roku, w której mąż próbował doprowadzić żonę do szaleństwa, przyciemniając światła zasilane gazem. Kiedy żona zwracała uwagę na zmianę oświetlenia, mąż zaprzeczał, że światło się nie zmieniło.

Technik gaslightingu, których może użyć agresor

Zazwyczaj gaslighting jest stopniowym procesem, dlatego początkowo zachowania oprawcy mogą wydawać się nieszkodliwe. Z biegiem czasu ofiara może czuć się niespokojna, odizolowana i zdezorientowana.

Utrata poczucia tego, co naprawdę się dzieje, prowadzi do coraz większego polegania na agresywnym partnerze, co utrudnia zdefiniowanie rzeczywistości.

National Domestic Violence Hotline wskazuje techniki charakterystyczne dla gaslightingu i zdania, które często im towarzyszą:

• Wstrzymanie. Oprawca udaje, że nie rozumie lub odmawia słuchania: "Nie chcę tego więcej słyszeć" albo "Próbujesz mnie zmylić"
• Kontrowanie. Partner kwestionuje pamięć ofiary o wydarzeniach, nawet jeśli ofiara dokładnie je pamięta: "Mylisz się, nigdy nie pamiętasz rzeczy poprawnie"
• Blokowanie/Przekierowywanie. Osoba stosująca gaslighting zmienia temat i/lub kwestionuje myśli drugiego człowieka: "Czy to kolejny szalony pomysł?" lub "Wyobrażasz sobie czego nie ma"
• Trywializacja. Znęcający się sprawia, że uczucia albo potrzeby ofiary wydają się nieistotne: "Zamierzasz się złościć z powodu takiej błahostki?" lub "Jesteś przewrażliwiony"
• Zapomnienie/Zaprzeczenie. Oprawca udaje, że zapomniał, co się właściwie się wydarzyło albo zaprzecza złożonym obietnicom: "Nie wiem, o czym mówisz" lub "Po prostu zmyślasz"

Jak rozpoznać czy jesteś ofiarą gaslightingu?

Wiele różnych zachowań może świadczyć, że tym, że ktoś stosuje gaslighting. Najtrudniej jednak określić charakter nadużycia, kiedy jest się jego ofiarą. Dobrym sposobem, który może w tym pomóc, jest zdefiniowanie własnych uczuć.

Psychonalityk dr Robin Stern stworzył listę oznak, które mogą świadczyć, że jesteś ofiarą gaslightingu:

1. Ciągle się zastanawiasz.
2. Wiele razy zadajesz sobie pytanie: "Czy jestem zbyt wrażliwy?".
3. Często czujesz się zdezorientowany.
4. Zawsze przepraszasz swojego partnera.
5. Nie możesz zrozumieć, dlaczego nie jesteś szczęśliwszy.
6. Często usprawiedliwiasz zachowanie partnera przed przyjaciółmi i rodziną.
7. Zauważasz, że ukrywasz informacje przed przyjaciółmi i rodziną, więc nie musisz się tłumaczyć ani szukać wymówek.
8. Wiesz, że coś jest nie tak, ale nawet przed samym sobą nie potrafisz określić, co dokładnie.
9. Zaczynasz kłamać, aby uniknąć upadków i zawirowań rzeczywistości.
10. Masz problem z podejmowaniem prostych decyzji.
11. Masz poczucie, że się zmieniłeś i kiedyś byłeś zupełnie inną osobą – bardziej pewną siebie, bardziej lubiącą zabawę, bardziej zrelaksowaną.
12. Czujesz się beznadziejny i brak ci radości.
13. Czujesz, że nie możesz nic zrobić dobrze.
14. Zastanawiasz się, czy jesteś „wystarczająco dobrym” partnerem.

Podejrzewasz, że możesz być ofiarą przemocy emocjonalnej? Spróbuj porozmawiać o swoich obawach z ekspertem, który poradzi ci, co zrobić w tej sytuacji. Zadzwoń na telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie - 800 120 002. Numer jest bezpłatny i czynny całą dobę.

Patrycja Pupiec