To po oczach ocenią ryzyko udaru? Nowe odkrycie jest niczym "odcisk palca naczyń krwionośnych"

Udary mózgu to powód wielu przypadków trwałego kalectwa lub przedwczesnej śmierci. Dlatego specjaliści wciąż zgłębiają wiedzę na temat tego, jak oszacować ryzyko wystąpienia tego rodzaju zdarzeń sercowo-naczyniowych. Najnowsze badania sugerują, że ważną rolę mogą odgrywać oczy.

Ryzyko udaru mózgu ukryte w dnie oka? 

Udar, choć występuje w kilku odsłonach, to ma jeden wspólny mianownik, stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia. Dotyka ok. 100 mln ludzi, a z jego powodu rocznie umiera nawet 6,7 mln osób. 

Autorzy badań opublikowanych na łamach British Medical Journal Heart przypominają, że sieć naczyniowa siatkówki oka jest powiązana z układem naczyniowym mózgu. To z kolei pozwala ocenić uszkodzenia, do jakich dochodzi na skutek pogorszenia zdrowia układowego, np. z powodu cukrzycy. 

Jego potencjał w zakresie przewidywania ryzyka udaru mózgu nie został w pełni zbadany ze względu na zmienne wyniki badań i niespójne wykorzystanie specjalistycznej techniki obrazowania tylnej części gałki ocznej

- fotografii dna oka - wyjaśniają.

Okazuje się jednak, że z pomocą przychodzi sztuczna inteligencja. Dzięki stworzeniu systemu oceny zdrowia mikronaczyniowego skupionego na siatkówce naukowcy zyskali możliwość identyfikacji określonych biomarkerów. To dzięki nim są w stanie dokładniej przewidywać ryzyko wystąpienia udaru mózgu bez konieczności wykonywania inwazyjnych badań laboratoryjnych.

“Naczyniowy odcisk palca”, czyli co ma oko do ryzyka udaru

Grupa międzynarodowych naukowców pod kierownictwem dr. Mayinuer Yusufu z Centre for Eye Research Australia, The Royal Victorian Eye and Ear Hospital, wykorzystała dane 68753 uczestników badania UK Biobanku. Następnie zmierzyła 30 wskaźników a 5 kategoriach struktury naczyniowej siatkówki na podstawie obrazów dna oka. 

Wspomniane pięć kategorii obejmowało następujące cechy żył i tętnic:

• kaliber (długość, średnica, stosunek),
• gęstość,
• krętość,
• kąt rozgałęzienia,
• złożoność.

Ponadto w badaniach uwzględniono ewentualne czynniki ryzyka takie jak:

• styl życia,
• ciśnienie krwi,
• poziom cholesterolu,
• poziom cukru we krw,
• BMI.

Ostatecznie analizie poddano 45 161 uczestników, których średni wiek wynosił 55 lat. Ich stan zdrowia monitorowano ok. 12,5 roku i w tym czasie 749 osób doznało udaru. Okazało się, najczęściej problem ten dotyczył mężczyzn, oraz osób, które paliły papierosy, chorowały na cukrzycę, miały wyższe ciśnienie krwi i niższe wartości cholesterolu HDL określanego mianem “dobrego cholesterolu”. 

W wyniku analiz uwzględniono 118 mierzalnych wskaźników naczyniowych siatkówki oka. Ustalono, że 29 z nich było w sposób istotny powiązane z ryzykiem wystąpienia pierwszego udaru mózgu kiedy dostosowano je do tradycyjnych czynników ryzyka. 

Okazało się, że każda zmiana w zakresie wskaźników gęstości była powiązana z większym ryzykiem udaru od 10 do 19 %. Dodatkowo każde zmniejszenie wskaźników złożoności oraz krętości powiązano ze wzrostem ryzyka udaru od 10,5 do 19,5 %.

Wyniki badań wykazały, że ten „naczyniowy odcisk palca” siatkówki, nawet w połączeniu z samym wiekiem i płcią, był tak samo skuteczny, jak wykorzystanie samych tradycyjnych czynników ryzyka do przewidywania przyszłego ryzyka udaru mózgu

- zaznaczają autorzy badań.

Naukowcy podkreślają, że przeprowadzone przez nich badanie miało charakter obserwacyjny, dlatego nie można wyciągać jednoznacznych wniosków przyczynowo-skutkowych. Niemniej podsumowując swoje odkrycie, dodali:

- Biorąc pod uwagę, że wiek i płeć są łatwo dostępne, a parametry siatkówki można uzyskać poprzez rutynową fotografię dna oka, ten model przedstawia praktyczne i łatwe do wdrożenia podejście do oceny ryzyka udaru, szczególnie w podstawowej opiece zdrowotnej i środowiskach o niskich zasobach - dodają. 

Jakie są pierwsze objawy udaru? Nie lekceważ problemu

Przypominamy, że poza pełnowymiarowym udarem mózgu często dochodzi do przemijającego ataku niedokrwiennego (TIA). Oznacza to, że pacjent doświadcza objawów udaru, ale ta samoistnie mijają. Pod żadnym pozorem nie należy lekceważyć tego stanu, ponieważ neurolodzy traktują TIA tak samo poważnie jak udar.

Powód jest prosty, nawet jeżeli objawy ustąpią, to już za moment atak może się powtórzyć i w zależności od tego, jak duży będzie skrzep może skończyć się rozległym udarem mózgu a w konsekwencji śmiercią i trwałym kalectwem.

Objawy udaru są konsekwencją krwotoku śródmózgowego (udar krwotoczny), lub zatkaniem tętnicy (udar niedokrwienny). Choć w przypadku pierwszego rodzaju udaru pacjentom czasem towarzyszy silny ból głowy, to jednak nie jest to symptom obecny każdorazowo. Jeżeli jednak zauważysz poniższe objawy u siebie lub innej osoby, natychmiast dzwoń po pogotowie:

• zaburzenia mówienia,
• zaburzenia widzenia,
• paraliż twarzy,
• opadająca powieka, lub opadający kącik ust,
• niedowład jednej strony ciała (np. ciągnięcie za sobą nogi, nagły problem ze ściśnięciem jednej dłoni),
• zawroty głowy,
• wymioty,
• utrata przytomności.

Jeśli jesteś świadkiem takiej sytuacji - nie zwlekaj. Natychmiast dzwoń po karetkę, po w każdej sekundzie bezpowrotnie obumierają w mózgu kolejne neurony, a to z kolei prowadzi do kalectwa i śmierci.

Magdalena Siraga