To główna przyczyna nieswoistego zapalenia jelit. "Nadzieja na skuteczne leczenie"

Nieswoiste zapalenia jelit (IBD) to grupa chorób objawiających się silnymi dolegliwościami z przewodu pokarmowego, takimi jak bóle brzucha, zaparcia, biegunki czy wzdęcia. Z ich powodu cierpi aż 5 proc. osób na całym świecie. Naukowcy z UCL, Instytutu Francisa Cricka i Imperial College London właśnie odkryli, że główna przyczyna IBD jest związana z DNA. Co więcej, można ją zwalczyć za pomocą znanych już leków.

IBD to coraz większy problem na całym świecie

Nieswoiste zapalenia jelit to schorzenia autoimmunologiczne - w tej grupie znajduje się m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. W ich przebiegu dochodzi do stanu zapalnego, obrzęku i podrażnień przewodu pokarmowego, czego skutkiem są nieprzyjemne i bolesne objawy. Do najczęstszych objawów IBD zaliczane są:

• skurcze i bóle brzucha
• biegunki
• wzdęcia
• zaparcia
• zmęczenie
• krew w stolcu
• nadmierne chudnięcie bez wyraźnej przyczyny

W Wielkiej Brytanii choruje obecnie co dziesiąty mieszkaniec, w Polsce natomiast jest to około 100 tys. osób.  Zdaniem naukowców liczba osób chorujących na IBD rośnie na całym świecie, jednak metody leczenia stosowane obecnie nie są skuteczne w każdym przypadku. Z kolei próby opracowania nowych leków często kończą się niepowodzeniem z uwagi na niepełną wiedzę na temat przyczyn IBD.

Odkryto główną przyczynę IBD

Naukowcy z UCL, Instytutu Francisa Cricka i Imperial College London poinformowali o odkryciu głównej przyczyny nieswoistego zapalenia jelit (wyniki opublikowano w Nature). Zbadali oni dokładnie "pustynię genową" czyli ten obszar DNA, który nie koduje białek, i który już wcześniej wiązano z IBD oraz innymi chorobami autoimmunologicznymi.

Odkryli, że fragment DNA zawiera "wzmacniacz" działający - jak piszą - jak pokrętło głośności dla pobliskich genów. Wzmacniacz ten jest w stanie zwiększyć liczbę wytwarzanych przez nie białek. Badacze zauważyli, że konkretny "wzmacniacz" działa tylko w makrofagach (komórki odpornościowe ważne w IBD) i pobudza gen ETS2 zwiększający ryzyko choroby.

Dalsze badana wykazały, że obecność ETS2 jest niezbędna dla niemal wszystkich funkcji zapalnych makrofagów, również dla tych, które mają bezpośredni związek z uszkodzeniem tkanek w IBD. Już samo zwiększenie ilości ETS2 w makrofagach zmieniało je w komórki zapalne do złudzenia przypominające te, które wykryto u pacjentów chorujących na nieswoiste zapalenia jelit.

Naukowcy odkryli więc nowy szlak biologiczny. Co więcej, okazało się że inne geny, które już wcześniej wiązano z ryzykiem IBD, stanowią część szlaku ETS2. Ich zdaniem potwierdza to tezę, że główna przyczyna nieswoistych zapaleń jelit leży w DNA.

Skuteczny lek na IBD staje się realny

„Wykorzystując genetykę jako punkt wyjścia odkryliśmy szlak, który wydaje się odgrywać główną rolę w nieswoistym zapaleniu jelit i innych chorobach zapalnych. Co ekscytujące, pokazaliśmy również, że to odkrycie można wykorzystać do stworzenia skutecznych leków”- stwierdził doktor James Lee z Wydziału Medycyny UCL, kierownik grupy Laboratorium Genetycznych Mechanizmów Chorób w Crick i konsultant gastroenterolog w Royal Free Hospital.

W trakcie tego badania naukowcy poszukiwali bowiem również leku, który mógłby blokować ETS2 i zmniejszać jego aktywność - takowy bowiem nie istnieje. Okazało się, że takie działanie wykazują inhibitory MEK, stosowane w leczeniu innych chorób, w tym czerniaka i raka jelita grubego. Leki te zmniejszyły zarówno stan zapalny w makrofagach, jak i w próbkach jelit, które pobrano wcześniej od pacjentów z nieswoistymi zapalenia jelit.

Same w sobie nie są one jednak skutecznym lekiem na IBD, gdyż mogą powodować poważne działania niepożądane. Badacze szukają obecnie sposobu, który pozwoli dostarczyć inhibitory MEK prosto do makrofagów. Potencjalny lek musi być także odpowiednio "skalibrowany", by wyleczyć IBD, a jednocześnie nie narażać chorego na infekcje przez wyłączenie korzyści płynących ze stanu zapalnego w trakcie choroby.

Inna badaczka - Christina Stankey, doktorantka w Crick, powiedziała: „IBD i inne choroby autoimmunologiczne są naprawdę złożone i obejmują wiele genetycznych i środowiskowych czynników ryzyka, dlatego znalezienie jednego z głównych czynników ryzyka rozwoju IBD i sposobu, jak można je wyłączyć za pomocą istniejącego leku, to ogromny krok naprzód”.

Katarzyna Hubicz