Test CODA pozwoli wykryć zmiany przedrakowe w trzustce. Nadzieja dla milionów

Zmiany przedrakowe w trzustce nie dają objawów i trudno je dostrzec za pomocą standardowych badań. To między innymi dlatego rak trzustki - zanim zostanie zdiagnozowany - jest już często w zaawansowanym stadium i daje przerzuty. Naukowcy z Johns Hopkins Kimmel Cancer Center opracowali technikę, która pozwoli wykryć małe zmiany przednowotworowe już na wczesnym etapie.

Małe, a groźne. Zmiany PanIN mogą poprzedzać nowotwór

Rak trzustki jest jednym z najgroźniejszych nowotworów, jednak nie istnieją żadne programy badań przesiewowych, które można byłoby wykorzystać w dużych populacjach - nie ma bowiem testów, które można byłoby w tym celu zastosować.

Ani zmiany przedrakowe, ani nowotwór we wczesnym stadium nie dają objawów. Te występują dopiero w zaawansowanej fazie choroby - to m.in. utrata masy ciała, bóle brzucha lub pleców, żółtaczka, zmiany w wyglądzie stolca (tzw. stolec acholiczny), niekiedy zapalenie trzustki lub świeżo rozpoznana cukrzyca.

Jedynie osobom, u których występują dziedziczne predyspozycje do zachorowania na raka trzustki, lub chorował na niego ktoś z bliskich krewnych, zaleca się badania, w tym ultrasonografię endoskopową czy rezonans magnetyczny, co pozwala na wykrycie niewielkich zmian.

Odkryty właśnie sposób identyfikacji małych zmian przednowotworowych – zwanych śródnabłonkowymi neoplazjami trzustki (PanIN) - które prowadzą do nowotworu trzustki może to zmienić.

Nowy sposób na wykrycie zmian przednowotworowych

Śródnabłonkowe neoplazje trzustki (PanIN ) mają bardzo mały rozmiar, dlatego nie da się ich zidentyfikować za pomocą zwykłego badania radiologicznego. Znane dotychczas metody barwienia histologicznego 2D, podczas których tkanka jest krojona na cienkie plasterki, barwiona i badana pod mikroskopem, zapewniają jedynie ograniczony obraz PanIN.

Naukowcy z Sol Goldman Pancreatic Cancer Research Center w Johns Hopkins Kimmel Cancer Center opracowali technikę profilowania genomu 3D. W trakcie badania na podstawie próbek tkanek prawidłowej trzustki opracowali skomplikowane narzędzie uczenia maszynowego CODA, które pozwoliło im na analizę, a następnie przeformatowanie slajdów na cyfrowe obrazy 3D.

Takie rekonstrukcje pokazały złożone sieci PanIN, występujące w zdrowej tkance. Dalsza analiza wykazała, że sieci miały genetycznie odrębne PanIN, napędzane różnymi mutacjami genów, w tym mutacją w genie KRAS, która występuje w większości nowotworów trzustki.

Odkryto również, że liczne zmiany przedrakowe w trzustce powstały w wyniki niezależnych mutacji, co - jak podkreśliła prof. nadzwyczajna Laura Wood, onkolog i patolog na Johns Hopkins University School of Medicine, nie zostało dotąd zaobserwowane w innych narządach.

Test CODA nie został jeszcze dopuszczony do użytku diagnostycznego, ale już teraz, zdaniem badaczy, wiadomo, że będzie go można zastosować do badania dowolnej tkanki, choroby lub modelu in vivo.

 „To dopiero początek” – stwierdziła jedna z badaczek Ashley Kiemen, adiunkt patologii w szkole medycznej. „Chcemy w dalszym ciągu badać, co to oznacza w kontekście tkanek innych narządów. Jeśli normalna tkanka ma tysiące PanIN, to w jaki sposób możemy określić, które z nich są klinicznie istotne dla choroby, a które nie?” - podsumowała.

Katarzyna Hubicz