Te leki stosują wszyscy. Badania pokazały, że zwiększają ryzyko chorób jelit

Przez wiele lat antybiotyki uznawane były za jeden z największych wynalazków w medycynie. Obecnie wiadomo, że powinny być przepisywane z rozwagą, zwłaszcza osobom dorosłym. Zbyt częste ich stosowanie nie tylko może doprowadzić do oporności bakterii na ten rodzaj leków, ale także zwiększyć ryzyko nieswoistych zapaleń jelit - chorób przewlekłych, których objawy są dokuczliwe i bardzo nieprzyjemne.

Z nieswoistymi zapaleniami jelit (IBD, inflammatory bowel disease) na całym świecie zmaga się blisko 7 milionów osób, a liczba ta w ciągu najbliższych lat z pewnością bardzo wzrośnie - twierdzą naukowcy.

Coraz więcej dowodów naukowych sugeruje, że w rozwój chorób z tej grupy - wśród których dominuje choroba Leśniowskiego Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego - zaangażowane są czynniki środowiskowe. Najnowsze badania wskazują, że jedną z przyczyn występowania IBD jest częste stosowanie antybiotyków.

Antybiotyki zwiększają ryzyko zachorowania na IBD

O tym, że antybiotyki mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie jelit u osób młodszych, wiedziano już od jakiegoś czasu. Nie było jednak jasne, czy podobny związek występuje u dorosłych po 40. roku życia. Postanowili to zbadać naukowcy z Danii. W szczególności chcieli sprawdzić, czy dla rozwoju IBD ważny jest czas przyjmowania antybiotyku i jego dawka, a także czy różnią się one w zależności od typu choroby i rodzaju antybiotyku.

Badacze wykorzystali  krajowe dane medyczne z lat 2000-2018 dotyczące osób w wieku powyżej 10 lat, u których do chwili rozpoczęcia badania nie zdiagnozowano nieswoistego zapalenia jelit. Przeanalizowali w sumie dane ponad 6,1 miliona osób - ponad połowę stanowiły kobiety.

5,5 milionom pacjentów w okresie trwania badania przepisano co najmniej jeden cykl leczenia antybiotykami. W tym czasie wśród uczestników badania zdiagnozowano około 36 017 nowych przypadków wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i 16 881 nowych przypadków choroby Leśniowskiego-Crohna.

Badanie pokazało, że stosowanie antybiotyków miało związek z wyższym ryzykiem rozwoju IBD i ryzyko to rosło wraz z wiekiem.

Badacze ustalili, że najbardziej narażone na rozwój chorób zapalnych jelit z powodu stosowania antybiotyków narażone są osoby w wieku 40-60 lat. Nieco wyższe jest przy tym ryzyko rozwoju choroby Leśniowskiego Crohna, niż wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. 

Co ciekawe, ryzyko miało związek z liczbą przyjmowanych antybiotyków. Każda kolejna terapia tymi lekami zwiększała je średnio o 11-15 proc. Najbardziej narażeni na rozwój IBD byli ci, którzy w okresie objętym badaniem przyjęli co najmniej pięć cykli leczenia - w przypadku osób powyżej 60. roku życia ryzyko, że z powodu antybiotyków rozwinie się u nich któraś z chorób zapalnych jelit wynosiło aż 95 proc. Najwyższe było w ciągu 1-2 lat po ekspozycji na antybiotyki, a każdy kolejny rok bez takiej terapii obniżał ryzyko.

Znaczenie miał również rodzaj antybiotyku.

• Rozwojem IBD najbardziej zagrożone były osoby przyjmujące leki z dwóch grup - to nitroimidazole i fluorochinolony, antybiotyki o szerokim spektrum działania, niszczące wiele różnych gatunków bakterii (nie tylko tych powodujących chorobę) i zwykle stosowane w leczeniu infekcji jelitowych.
• Z rozwojem IBD związane były również penicyliny o wąskim spektrum działania - chociaż w ich przypadku ryzyko było znacznie niższe.
• Jedynym rodzajem antybiotyku, który nie zwiększał ryzyka chorób zapalnych jelit była nitrofurantoina.

Możliwą przyczyną są zmiany w mikrobiomie jelitowym

Celem tego badania nie było zbadanie przyczyn wyższego ryzyka IBD na skutek kuracji antybiotykowej. Badacze sądzą jednak, że kluczową rolę w tym mechanizmie mogą odgrywać zmiany w mikroflorze bakteryjnej jelit. Wiele antybiotyków, zwłaszcza tych o szerokim spektrum działania, może zmieniać skład drobnoustrojów bytujących w jelitach.

Jednym z  powodów, co sugerują badacze, może być również naturalne zmniejszenie odporności oraz zakresu drobnoustrojów w mikrobiomie jelitowym związane ze starzeniem się organizmu, co z kolei może potęgować stosowanie antybiotyków. Jeśli kuracje te powtarzają się regularnie, flora bakteryjna jelit nie ma czasu by skutecznie się zregenerować.

Badacze sugerują, że ryzyko zachorowania na choroby zapalne jelit w dorosłym wieku można zmniejszyć ograniczając przepisywanie antybiotyków.

Katarzyna Hubicz