Stwardnienie rozsiane to powikłanie zakażenia wirusowego? Tak sugeruje nowe badanie

Stwardnienie rozsiane - choroba neurodegeneracyjna, prowadząca do niepełnosprawności - może być powikłaniem zakażenia wirusem Epsteina-Barra (EBV). Do takich wniosków doszli naukowcy z Harvard Medical School. Wyniki badań opublikowano w "Science".

Stwardnienie rozsiane to nieuleczalna, postępująca choroba neurodegeneracyjna. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia struktur układu nerwowego, czego konsekwencją jest nasilająca się niepełnosprawność. Choroba postępuje powoli - wraz z kolejnymi uszkodzeniami układu nerwowego chory może doświadczać takich objawów, jak zaburzenia równowagi, zaburzenia czucia, problemy z ostrością wzroku, skurczy mięśniowych, przewlekłego zmęczenia, upośledzenia pamięci i uwagi czy zawrotów głowy.

Mimo, że po raz pierwszy chorobę tę opisano jeszcze w XIX wieku, jej dokładne przyczyny ciągle nie są znane. Wśród możliwych powodów jej występowania wymieniane są m.in. uwarunkowania genetyczne, towarzyszące choroby autoimmunologiczne, czy też czynniki środowiskowe.

Jedną z hipotez dotyczących przyczyn stwardnienia rozsianego jest również infekcja wirusowa - konkretnie zakażenie wirusem Epstein-Barr.

Tej właśnie hipotezie przyjrzeli się naukowcy z Harvard Medical School.

Wirus Epsteina-Barr (EBV) , ludzki herpeswirus 4, należy do tej samej rodziny, co wirus wywołujący opryszczkę. To jeden z najczęściej spotykanych ludzkich wirusów. Jest przyczyną mononukleozy, prawdopodobnie również odgrywa pewną rolę w procesach powstawania nowotworów, depresji czy zespołu przewlekłego zmęczenia.

Przenosi się głównie przez ślinę. Wirus w postaci utajonej może przetrwać w limfocytach typu B. Jego nosicielami może być nawet 90 proc. dorosłej populacji - u zdecydowanej większości wirus nie wywołuje żadnych objawów. W przypadku pacjentów ze stwardnieniem rozsianym nosicielami jest aż 99,5 proc.

Hipotezę na temat tego, że stwardnienie rozsiane może być wywoływane przez wirus Epsteina-Barra badacze z Harvard Medical School przetestowali na kohorcie badawczej liczącej aż 10 milionów młodych dorosłych, będących w czynnej służbie armii amerykańskiej.

U 955 osób w trakcie okresu służby zdiagnozowano stwardnienie rozsiane. Jak ustalili naukowcy, ryzyko wystąpienia stwardnienia rozsianego wzrosło aż 32-krotnie u osób, które w przebiegu służby zakaziły się wirusem Epsteina-Barr. Nie wzrosło natomiast po zakażeniu innymi wirusami, w tym cytomegalowirusem, który jest przenoszony w podobny sposób.

Badacze mogli to ustalić dzięki temu, że cały czynny personel wojskowy USA musi dostarczać na początku służby, a następnie co dwa lata, do zbadania próbkę surowicy krwi - wyniki badania oraz sama surowica są następnie przechowywane w ewidencji Departamentu Repozytorium Surowic Obronnych (DoDSR). System stworzono głównie w celu wykrywania wirusa HIV, ale jest to również baza danych biologicznych, w której przechowywanych jest ponad 62 mln próbek surowicy pobranych od 10 mln osób.

Zespół badaczy na podstawie wyników analiz surowicy zidentyfikował osoby, w których  surowicy - w momencie oddania pierwszej próbki - obecne były przeciwciała przeciwko EBV.

Niezakażonych było zaledwie 5,3 proc. osób. Oddzielnie szukał osób, u których w okresie służby rozwinęło się SM. Z wyjątkiem jednego przypadku, każdy pacjent z tej kohorty badawczej, u którego rozwinęło się stwardnienie rozsiane, jeszcze przed wystąpieniem objawów miał udokumentowaną w badaniu obecność przeciwciał anty-EBV. Chorobę rozpoznano u nich w okresie od 2 do 15 lat od pobrania pierwszej próbki.

Jak skomentował to w wypowiedzi dla serwisu Technologynetworks starszy autor badania, prof. Alberto Ascherio z Harvard Medical School: "Kluczowym odkryciem jest to, że stwardnienie rozsiane jest powikłaniem zakażenia wirusem EBV. Choroba ta od lat uważana jest za chorobę autoimmunologiczną o nieznanej etiologii. Myślę, że to badanie dowodzi, że ten proces odpornościowy, który prowadzi do uszkodzenia mózgu, jest napędzany przez infekcję EBV”.

To, że stwardnienie rozsiane jest powikłaniem zakażenia wirusem Epsteina-Barra, nie oznacza, że na tę chorobę zachoruje 90 proc. światowej populacji. Badanie sugeruje, że fakt, iż dana osoba ma we krwi przeciwciała EBV jest konieczna, ale nie wystarczająca do tego, by rozwinęło się stwardnienie rozsiane. Jej rozwój warunkują bowiem dodatkowo, zdaniem badaczy, czynniki genetyczne i środowiskowe.

Katarzyna Hubicz