Śmiertelność w Polsce. Na co najczęściej umierają Polacy?

Wzrost zgonów w Polsce w 2020 roku wyniósł prawie 17%. Według danych z "Rocznika demograficznego" przygotowanego przez Główny Urząd Statystyczny umarło 477,4 tys. osób. To o 67,7 tys. więcej niż w 2019 roku. Jakie są przyczyny zgonów w Polsce? Sprawdź, na jakie choroby najczęściej umierają Polacy.

Spis treści

1. Śmiertelność w czasie pandemii
2. Na co umierają Polacy?
3. Niedokładne określanie przyczyny zgonów w Polsce

Liczba zgonów w Polsce wzrasta, jednak tempo tego wzrostu jest jednostajne, dlatego nie powinno budzić niepokoju. Wśród chorób będących główną przyczyną śmiertelności Polaków od lat wiodą prym choroby układu krążenia. Na drugim miejscu natomiast niezmiennie są nowotwory.

Śmiertelność w czasie pandemii

Pandemia koronawirusa trwa już od roku. Od tego czasu bardzo dużo uwagi poświęca się chorobie COVID-19 - w szczególności statystykom zachorowań, ozdrowień i zgonów. Pierwszy przypadek śmiertelny osoby zakażonej koronawirusem SARS-CoV-2 w Polsce miał miejsce 12 marca 2020 roku. 

Z danych Rejestru Stanu Cywilnego wynika, że w ciągu dwóch pierwszych tygodni roku 2021 zarejestrowano w Polsce 22 297 zgonów. To o 5 552 więcej niż w tym samym czasie ubiegłego roku. Oznacza to więc 33% wzrost.

Dla porównania, w latach 2016-2020 liczba ta nie przekraczała 20 000. Wynosiła ona odpowiednio:

• 16 188,
• 19 591,
• 16 513,
• 17 319
• 16 745.

Na co umierają Polacy?

Zgony z powodu zakażenia koronawirusem nie są jednak w czołówce przyczyn zgonów wśród polskich obywateli.

Z danych GUS z 2013 r. wynika, że najwięcej Polaków umiera na choroby układu krążenia. Aż 46% wszystkich zgonów w Polsce stanowią choroby kardiologiczne.

Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia dotyczyła przede wszystkim kobiet. W 2013 roku na choroby układu krążenia zmarło 95 tys. kobiet, co stanowiło 51% wszystkich ich zgonów, a mężczyzn - 82,5 tys., czyli ok. 41% wszystkich zgonów.

Wysoka śmiertelność dotyczy także chorób nowotworowych, zatruć, chorób układu oddechowego oraz trawiennego.

Choroby układu krążenia i choroby nowotworowe stanowiły ponad 70% wszystkich zgonów. Urazy i zatrucia stanowiły natomiast 6% wszystkich zgonów.

Warto zaznaczyć, że aż 6% wynosiły zgony, których przyczyny nie zostały dokładnie sprecyzowane. Jest to grupa zgonów klasyfikowana jako "rozdział R", czyli zgony, dla których nie zidentyfikowano konkretnej przyczyny.

W Polsce odsetek oznaczania przyczyny zgonów według tej klasyfikacji jest jednym z najwyższych wśród krajów Unii Europejskiej.

Z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego z 2018 roku wynika, że choroby układu krążenia nadal są główną przyczyną zgonów Polaków i stanowią ok. 40% wszystkich zgonów.

Wśród chorób będących najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce w 2020 roku można wyróżnić kolejno:

1. choroby układu krążenia (178 748),
2. nowotwory (101 552),
3. objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych (52 570),
4. COVID-19 (41 442),
5. choroby układu oddechowego (28 699).

Natomiast między rokiem 2010 a 2020 odnotowano największy procentowy wzrost liczby zgonów z powodu:

• chorób skóry i tkanki podskórnej,
• zburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania,
• objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych,
• zaburzeń wydzielania wewnętrznego, stanu odżywiania i przemiany metabolicznej,
• chorób układu nerwowego, 
• chorób układu oddechowego. 

Sprawdź, na co chorują Polacy! 

Zobacz galerię 11 zdjęć

Niedokładne określanie przyczyny zgonów w Polsce

Dane statystyczne określane są za pomocą kodów przypisanych do przyczyny zgonu. Polska w 2013 r. była wykluczana przez Światową Organizację Zdrowia z analiz porównawczych ze względu na błędne lub nieprecyzyjne określenie przyczyny zgonu.

Statystyka oparta jest na wystawianych przez lekarzy kart zgonów. Jej niedokładność przekłada się na wiarygodność prezentowanych statystyk. Niedookreślenie przyczyny zgonu określane jest przez WHO jako "garbage codes", czyli bezużyteczne kody.

Oznacza to, że lekarz, wpisując do karty zgonu przyczynę typu "ustanie krążenia i oddychania" lub "przyczyna nieznana" tak naprawdę nie podaje rzeczywistej przyczyny zgonu. "Garbage codes" nie są więc zaliczane do statystyk. W Polsce tendencję wzrostową tego zjawiska zauważono zwłaszcza w latach 2000-2012.

W Polsce jest odsetek przyczyny zgonów określanych jako "garbage codes" jest wysoki, zwłaszcza jeśli chodzi o terminologię związaną z chorobami układu krążenia.

Stanowią one przyczynę 20% wszystkich zgonów w Polsce, czyli 78,5 tys. zgonów. Aż 87% wskazań dotyczy osób powyżej 65 roku życia.

Najwyższy odsetek bezużytecznych kodów kardiologicznych zanotowano w województwie podkarpackim (61%), a najniższy w podlaskim (28%).

Dla porównania odsetek "garbage codes" w krajach ościennych w 2013 r. kształtował się na poziomie: 15% w Czechach, 14% w Niemczech, 11% na Słowacji i Łotwie oraz 6-7% na Litwie i Węgrzech, a w Polsce – prawie 30%.

Weronika Rumińska