Sezon szczepień na grypę w dobie pandemii. Czy można łączyć szczepionki?

W związku z kontynuacją szczepień przeciw COVID-19 i nadchodzącym sezonem szczepień przeciw grypie, pojawia się mnóstwo wątpliwości co do łączenia tych dwóch preparatów. Czy nie ma przeciwwskazań do przyjęcia szczepionki przeciw CIVID-19 i przeciwko grypie? Czy objawy poszczepienne mogą się ze sobą łączyć? O wypowiedź poprosiliśmy eksperta - Piotra Rzymskiego

Spis treści

1. Szczepionka przeciw grypie i COVID-19 - czy to bezpieczne, aby przyjąć obydwie?
2. Jakie mogą być skutki jednoczesnego zakażenia wirusem grypy i SARS-CoV-2?
3. Czy należy zachować odstęp pomiędzy tymi dwoma szczepionkami?
4. Czy odczyny poszczepienne mogą się ze sobą łączyć?
5. Czy pomimo szczepień, w dalszym ciągu  będziemy nosić maseczki?

Jesień to czas, gdy rusza sezon szczepień przeciwko grypie. Jednak w dobie panującej pandemii, pojawia się szereg wątpliwości, co do łączenia preparatów przeciwko wirusowi grypy oraz wirusowi SARS-CoV-2. W związku z tym, o wypowiedź poprosiliśmy eksperta - Piotra Rzymskiego, biologa medycznego i środowiskowego, dr hab. nauk medycznych, popularyzatora nauki.

"Coraz więcej badań wskazuje, że otrzymywanie szczepionek prowadzi do trenowania nieswoistych (wrodzonych) mechanizmów odpowiedzi immunologicznej, m.in. na drodze epigenetycznego programowania poszczególnych komórek. 

Zapoznanie się układu odpornościowego gospodarza z antygenem patogenu "edukuje" monocyty, makrofagi i inne wrodzone komórki dzięki czemu mogą one być bardziej reaktywne w walce z innymi, niepowiązanymi patogenami. To niezwykle fascynująca koncepcja, bo przecież w klasycznej immunologii uważano, że tylko swoista (nabyta) odpowiedź immunologiczna może wykazywać się mechanizmami pamięci.

Co ważne, mamy dane epidemiologiczne, które wydają się potwierdzać istnienie zjawiska wytrenowanej przez szczepienia odpowiedzi nieswoistej i przykładem są tu szczepienia przeciw grypie"

Szczepionka przeciw grypie i COVID-19 - czy to bezpieczne, aby przyjąć obydwie?

"Obecnie już kilka badań, w tym również takie obejmujące dziesiątki tysięcy osób, wskazują, że przyjęcie szczepionki przeciw grypie zmniejsza ryzyko infekcji koronawirusem i zachorowania na COVID-19. Wyniki wskazują również, że szczepienie przeciw grypie zmniejsza ryzyko hospitalizacji w przypadku, gdy jednak zakazimy się SARS-CoV-2, a jeżeli mimo wszystko trafimy do szpitala to ryzyko podłączenia do respiratora jest mniejsze, a większa staje się szansa na szybszy powrót do zdrowia i domu.

To są wszystko świetne informacje, bo wskazują, że szczepienia przeciw jednej chorobie - grypie - mogą być dodatkowym narzędziem w walce z innym schorzeniem, w tym przypadku COVID-19. To oczywiście nie oznacza, że wystarczy szczepić przeciw grypie, aby zapobiec zakażeniom SARS-CoV-2, bo takie szczepionki nie prowadzą do produkcji przeciwciał przeciwko koronawirusowi.

One jedynie usprawniają to jak układ immunologiczny w ogóle reaguje na obcych. To trochę tak jak z bieganiem: ktoś kto regularnie udaje się na przebieżki, na ogół lepiej radzi sobie w wielu innych sytuacjach, które wymagają kondycji"

Jakie mogą być skutki jednoczesnego zakażenia wirusem grypy i SARS-CoV-2?

"Pandemia COVID-19 jest wręcz dodatkowym impulsem, by zaszczepić nas i naszych bliskich przeciw grypie. Wiedzmy również, że badania dosyć jednoznacznie wskazują: jednoczesne zakażenie wirusem grypy i wirusem SARS-CoV-2 znacznie zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji, zgonu lub poważnych konsekwencji dla zdrowia. Przed nami kolejny sezon grypowo-koronawirusowy, który tym razem będzie zdominowany wariant Delta SARS-CoV-2. Szczepiąc się przeciwko grypie i COVID-19 przejdziemy go spokojniej" 

Czy należy zachować odstęp pomiędzy tymi dwoma szczepionkami?

"Początkowo zalecano, by zachować 14-dniowy odstęp między szczepieniem przeciw COVID-19, a otrzymaniem jakiejkolwiek innej szczepionki. Obecnie jednak wymóg ten złagodzono. Szczepionkę przeciw grypie można podać w dowolnym momencie. W mojej opinii warto jednak zrobić przynajmniej tygodniową przerwę, by odczyny poszczepienne po podaniu jednego preparatu nie nakładały się na siebie i by dać chwilę odpocząć układowi odporności"

Czy odczyny poszczepienne mogą się ze sobą łączyć?

"Nie ma żadnych przesłanek, by sądzić, że wcześniejsze otrzymanie jednej szczepionki potęguje objawy po podaniu drugiej. Jest wręcz odwrotnie: osoby dorosłe, które regularnie się szczepią przeciw grypie lepiej znoszą szczepienia, bo mają świadomość, że mogą się gorzej czuć 1-3 dni po otrzymaniu preparatu. Są więc inaczej psychicznie nastawione. Ponieważ jednak wyszczepialność przeciw grypie wśród dorosłych jest w Polsce na bardzo niskim poziomie to nic dziwnego, że wiele z osób, które otrzymały szczepionkę przeciw COVID-19 ze zdziwieniem skarżyło się na przejściowy ból głowy, gorsze samopoczucie, zmęczenie czy gorączkę"

Czy pomimo szczepień, w dalszym ciągu  będziemy nosić maseczki?

"Stosując maseczki zmniejszamy ryzyko transmisji różnych patogenów związanych z układem oddechowym, nie tylko SARS-CoV-2. Wymóg noszenia ich w przestrzeniach zamkniętych musi zostać utrzymany w Polsce przez okres jesienno-zimowy, bo nie jesteśmy dobrze wyszczepieni, a na domiar złego do dominacji doszedł wariant Delta, który łatwiej się rozprzestrzenia. 

Badania z Singapuru pokazują, że poziom wiremii (liczba cząstek wirusa) u osób zaszczepionych, u których doszło do zakażenia wariantem Delta jest przez pierwsze 4-5 dni taki sam, jak u osób niezaszczepionych - dopiero później zaczyna być istotnie niższy. Maseczka to dodatkowy arsenał broni przeciwko wariantowi Delta, kiedy walczymy o wyższy poziom zaszczepienia w populacji. 

Proszę jednak nie sądzić, że będziemy nosili maseczki już zawsze! Mam jednak ogromną nadzieję, że nie będziemy o nich zapominać, ilekroć zakatarzeni czy z gorączką udawać będziemy się do przychodni, albo w miejsca, gdzie są duże ludzkie skupiska. Pamiętam sytuację, gdy na długo przed pandemią zapytałem azjatycką studentkę, czemu podczas wykładu ma założoną maseczkę. Odpowiedziała, że czuje się trochę słabiej, być może jest przeziębiona i nie chce zakazić swoich koleżanek i kolegów. Zaimponowało mi to. To dobry przykład odpowiedzialnej postawy, wypływający z naszej ludzkiej empatii i mającej pozytywny wpływ na zdrowie publiczne"

Piotr Rzymski - polski biolog medyczny i środowiskowy, dr hab. nauk medycznych, popularyzator nauki

Biolog medyczny i środowiskowy, współautor ponad 150 publikacji naukowych, wykładowca akademicki, popularyzator nauki, dziennikarz naukowy. Stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i MNiSW, ekspert unijnej Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych, ambasador międzynarodowej sieci naukowej Universal Scientific Education and Research Network (USERN), członek Rady Programowej inicjatywy "Nauka Przeciw Pandemii"

Marcelina Dzięciołowska