„Seks po dragach? Na szczęście możesz zajść w ciążę”. Wystartowała ważna kampania

Na nowotwory coraz częściej chorują młodzi ludzie. Wielu z nich po zakończeniu leczenia traci możliwość posiadania dzieci. Płodność można jednak zabezpieczyć - tyle, że wielu chorych zwyczajnie o tym nie wie. Fundacja Rak’n’Roll Wygraj Życie! rozpoczęła kampanię na temat onkopłodności. Patronem akcji jest Poradnikzdrowie.pl.

Tylko w 2020 roku raka wykryto u 7838 osób poniżej 40 roku, co pokazują statystyki z Krajowego Rejestru Nowotworów. Wiele z tych osób po zakończeniu leczenia chciałoby zostać rodzicami, często jest to jednak niemożliwe, ale wcale nie dlatego, że nie pozwala na to medycyna.

Chorzy przed rozpoczęciem leczenia zwyczajnie nie wiedzą, że istnieje ryzyko utraty płodności. Jedno z badań przeprowadzonych przez organizacje pacjenckie wykazało, że ponad 70 proc. chorych, u których zdiagnozowano raka piersi, nie otrzymało informacji o takim ryzyku od swojego lekarza. Chorzy nie wiedzą również, że płodność można zabezpieczyć.

Problemy z płodnością po leczeniu onkologicznym

Utrata płodności dotyczy chorych na różne nowotwory, nie tylko te, które atakują układ rozrodczy. Dotyka kobiet, mężczyzn, ale też dzieci, które tracą możliwość posiadania własnego potomstwa w przyszłości. Najliczniejszą grupą ryzyka są pacjentki, które usłyszały diagnozę raka piersi.

Mocno narażeni są także pacjenci zmagający się z czerniakiem, białaczką, chłoniakiem oraz nowotworami układu pokarmowego. Za problemy z płodnością u chorych onkologicznie najczęściej odpowiada jednak nie sama choroba nowotworowa, lecz jej leczenie.

Czasowa lub całkowita niepłodność następuje w wyniku niektórych terapii takich jak chemio- i radioterapii oraz terapii uzupełniających takich jak hormono- i immunoterapia, i zgodnie z szacunkami może dotyczyć nawet 70 proc. chorych. Najwyższe ryzyko utraty płodności wiąże się z chemioterapią, która niszczy oocyty, co z kolei prowadzi do utraty hormonów u kobiet oraz zmniejsza liczbę i ruchliwość plemników u mężczyzn.

Współczesna medycyna daje wiele możliwości

Eksperci zgodnie podkreślają, że coraz więcej nowotworów złośliwych można wyleczyć. Przykładowo, trendy zachorowalności na nowotwory złośliwe piersi wskazują, że liczba chorych w każdej grupie wiekowej będzie się zwiększać, ale jednocześnie spadać będzie liczba zgonów spowodowanych tą chorobą. Dlatego coraz więcej młodych osób będzie mogło po chorobie żyć normalnie.

Zdaniem ekspertów z tego powodu każda osoba, która rozpoczyna leczenie onkologiczne powinna zostać poinformowana o ryzyku związanym z bezpłodnością oraz odbyć indywidualną konsultację ze specjalistą medycyny rozrodu, który wskaże możliwe drogi zabezpieczenia płodności. U kobiet i dziewczynek są to zamrożenie komórek jajowych (oocytów), tkanki jajnika oraz zamrożenie zarodków. Z kolei metodami stosowanymi u mężczyzn i chłopców są zamrożenie nasienia lub tkanki jądra.

– Zabezpieczenie płodności przed leczeniem jest możliwe i bezpieczne, nie zwiększa ryzyka rozsiewu choroby nowotworowej. Procedura stymulacji hormonalnej i pobrania oocytów trwa około 2 tygodni, natomiast pobranie i zamrożenie nasienia to zwykle kwestia kilku godzin. Ważne, żeby o tym wiedzieć i zadziałać w odpowiednim momencie. Pacjentki często zadają pytanie, czy mogą tak długo czekać z rozpoczęciem leczenia onkologicznego, jednak u większości chorych, tak krótki czas oczekiwania nie ma znaczenia, a u chorych które powinny rozpocząć leczenie natychmiast, można zastosować inne metody zabezpieczenia płodności – mówi mówi dr n.med. Joanna Kufel-Grabowska, onkolog kliniczny z Kliniki Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz przewodnicząca Sekcji Płodności w Chorobie Nowotworowej w PTO.

Pacjentom brakuje informacji 

Niestety, większość pacjentów nie jest informowana o możliwości podjęcia takich działań. Z badania przeprowadzonego przez lekarzy wśród kobiet, u których zdiagnozowano nowotwór piersi w wieku 18-43 lata, wynika, że ponad 70 proc. pacjentek nie zostało poinformowanych ani przed, ani w trakcie trwania konsylium lekarskiego, o możliwości zabezpieczenia płodności przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego.

Jednocześnie, ponad 60 proc. z nich stwierdziło, że byłyby tym zainteresowane, gdyby zostały o nim poinformowane. Wśród pozostałych niespełna 40 proc. kobiet brak zainteresowania procedurami zabezpieczenia płodności wynikał głównie z: posiadania dzieci (73,5 proc.), obawy przed nawrotem nowotworu spowodowanym ciążą (11,4 proc.), chęcią szybkiego podjęcia leczenia onkologicznego (5,3 proc.), leczeniem z powodu niepłodności w przeszłości (3 proc.), brakiem możliwości finansowych (0,8 proc.). 6,1 proc. chorych deklarowała, że nie chce mieć dzieci.

– Upośledzenie płodności spowodowane leczeniem onkologicznym jest jednym z poważniejszych powikłań, które rzutuje na całe życie młodych chorych onkologicznych. Duża część nowotworów u dzieci oraz osób w wieku rozrodczym jest skutecznie leczona, więc zabezpieczenie płodności powinno być standardem opieki nad pacjentem z chorobą nowotworową. Niedawno powstały zalecenia napisane przez ekspertów i skierowane do lekarzy onkologów, których zadaniem jest edukacja środowiska lekarskiego w temacie zabezpieczania płodności przed leczeniem oraz ciąży po zakończeniu terapii onkologicznej. To ogromny krok na przód oraz dobry początek na drodze w staraniach o refundację procedur zabezpieczenia płodności – dodaje dr n.med. Joanna Kufel-Grabowska.

Temat onkopłodności w ramach najnowszej kampanii „Seks po dragach? Na szczęście możesz zajść w ciążę” podjęła Fundacja Rak’n’Roll Wygraj Życie!, która od lat zajmuje się lukami w systemie, promując pożądane działania pomagające chorym na raka. Celem działań jest stworzenie rzetelnej bazy informacyjnej dla pacjentów oraz wpisanie onkopłodności w proces zdrowienia z raka.

Katarzyna Hubicz