Samotność zwiększa ryzyko chorób serca, cukrzycy i infekcji. Wyniki nowych badań
Współcześnie na poczucie samotności skarży się coraz więcej osób. Dane statystyczne podają, że nawet 80 proc. społeczeństwa czuje czasem samotność, 65 proc. - praktycznie stale. Ten stan samotności generuje pogorszenie zdrowia psychicznego, ale też, co istotne, przekłada się na zwiększone ryzyko konkretnych chorób. Co się dzieje z człowiekiem, który odczuwa samotność?
Dlaczego ludzie są coraz bardziej samotni
Współcześnie jesteśmy coraz bardziej samotni. Izolacja społeczna, jaka stała się udziałem wielu osób w okresie pandemii, nie minęła po jej ustaniu. Wynika to z wielu czynników, takich jak zmiana modelu pracy na zdalną, osłabienie więzi społecznych przez pozorowane kontakty w sieci.
Wiele osób ma przekonanie, że jak kogoś obserwuje w mediach społecznościowych i co jakiś czas daje przysłowiowe lajki, to wystarcza do podtrzymania relacji. To taki paradoks: teoretycznie mamy możliwość łączności z całym światem, ale w praktyce wiele osób nie ma do kogo się odezwać na co dzień.
Tymczasem brakuje prawdziwej rozmowy, spotkania na żywo, które buduje zupełnie inną interakcję i zaspokaja inne aspekty życia towarzyskiego. Ograniczenie aktywności społecznej i zawężanie grup znajomych obserwuje coraz więcej osób. Istniejące kontakty stają się powierzchowne, mało stabilne, oparte na znikomym kontakcie internetowym.
Zmienia się też struktura społeczna, gdyż społeczeństwo się starzeje, co wiąże się z wzrastającą liczbą osób w wieku senioralnym. A to osoby wykluczone cyfrowo, a przy tym często zmagające się z ograniczeniami i trudnościami w przemieszczaniu. Niektóre osoby w starszym wieku są dosłownie „uwięzione” w mieszkaniach, bo z wiekiem nie mogą pokonywać barier architektonicznych, jak choćby zwykłe schody.
Ale też młode osoby coraz częściej po lekcjach czy po pracy nie uczestniczą w spotkaniach z rówieśnikami, wracają do domu i spędzają czas z „przyjaciółmi” - grami komputerowymi, serialami. Skutki to nie tylko problemy psychiczne i emocjonalne. Wyniki nowych badań wyraźnie wskazują na fakt, że samotność może upośledzać zdrowie fizyczne. W jaki sposób?
Jak samotność wpływa na człowieka
Badacze wzięli pod uwagę wyniki badań krwi 42 tys. osób. Dane zaczerpnięto z brytyjskiego BioBanku. Co się okazało? Osoby narażone na samotność częściej chorowały na choroby serca i układu krążenia, częściej przechodziły udary mózgu, częściej doświadczały też rozwoju schorzeń metabolicznych, jak cukrzyca typu 2.
Zdaniem badaczy kontakt z rodziną i przyjaciółmi mogą zmniejszać ryzyko występowania podanych schorzeń. Brytyjscy naukowcy, w kooperacji z chińskimi badaczami, wzięli pod lupę białka z próbek krwi. Wyniki badań opublikowano w najświeższym numerze Nature Human Behaviour.
Badacze z University of Cambridge w Wielkiej Brytanii i Fudan University w Chinach zbadali zestawy białek obecnych we krwi 42 tys. osób w przedziale wiekowym 40-69 lat.
Jak zachować psychiczną równowagę
Co się dzieje z człowiekiem, który czuje się samotny?
Zweryfikowano obecność białek odpowiedzialnych za pogarszanie stanu zdrowia. Ponadto sprawdzano, jakie białka występują we krwi osób społecznie izolowanych lub samotnych. Wyniki badań okazały się zaskakujące.
Z uwagi na fakt, że takie czynniki, jak samotność czy izolacja społeczna mogą być w pewnym stopniu subiektywne, weryfikowano takie dane, jak częstotliwość kontaktów społecznych, zamieszkiwanie samotnie, relacje z innymi osobami, ale również subiektywne poczucie samotności.
Po przeanalizowaniu szeregu zmiennych, jak wiek, płeć, status społeczny i ekonomiczny, ustalono, że 175 białek wiąże się z izolacją społeczną, a 26 białek powiązano z samotnością – z czego 85 proc. było tożsamych z białkami wiązanymi z izolacją społeczną.
Te białka są wytwarzane jako odpowiedź na stany zapalne, infekcje wirusowe, wiązane są z chorobami serca i układu krążenia, cukrzycą typu 2, udarem mózgu i większym ryzykiem przedwczesnej śmierci.
Następnie zespół badaczy zastosował technikę statystyczną znaną jako randomizacja mendelowska, aby zbadać związek przyczynowy między izolacją społeczną i samotnością z jednej strony a białkami z drugiej. W ten sposób zidentyfikowano pięć białek, których liczba rosła na skutek samotności.
Dr Chun Shen z Wydziału Neurologii Klinicznej Uniwersytetu Cambridge i Instytutu Nauki i Technologii dla Inteligencji Inspirowanej Mózgiem Uniwersytetu Fudan skomentował wyniki badań:
Wiemy, że izolacja społeczna i samotność są powiązane z gorszym zdrowiem, ale nigdy nie zrozumieliśmy dlaczego. Nasza praca wskazała na szereg białek, które wydają się odgrywać kluczową rolę w tym związku, przy czym poziomy niektórych białek w szczególności wzrastają jako bezpośrednia konsekwencja samotności.
Profesor Jianfeng Feng z University of Warwick podsumował:
Zidentyfikowane przez nas białka dają nam wskazówki dotyczące biologii leżącej u podstaw złego stanu zdrowia osób, które są społecznie odizolowane lub samotne, podkreślając, dlaczego relacje społeczne odgrywają tak ważną rolę w utrzymaniu naszego zdrowia.
Jakie są skutki samotności?
Jednym z białek produkowanych w wyższych stężeniach w wyniku samotności było białko, które odgrywa rolę w reagowaniu na stres i regulowaniu hormonów stresu i hormonów takich jak oksytocyna — tzw. „hormon miłości”. Oksytocyna może zmniejszać stres i poprawiać nastrój.
Zespół badaczy odkrył, że istnieje silny związek między wspomnianym białkiem określanym jako ADM a objętością wyspy, ośrodka mózgu odpowiedzialnego za interocepcję, naszą zdolność do odczuwania tego, co dzieje się w naszym ciele.
Im wyższe były poziomy ADM, tym mniejsza objętość tej części mózgu. Wyższe poziomy ADM były również powiązane z niższą objętością regionu zaangażowanego w procesy emocjonalne, nagrody i społeczne. Ponadto wyższe poziomy ADM były powiązane ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnej śmierci.
Inne białko, ASGR1, wiąże się z wyższym poziomem cholesterolu i zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, podczas gdy inne zidentyfikowane białka odgrywają rolę na przykład w rozwoju insulinooporności, miażdżycy i może sprzyjać rozwojowi niektórych nowotworów.
Profesor Barbara Sahakian z Wydziału Psychiatrii Uniwersytetu Cambridge powiedziała:
Te odkrycia podkreślają znaczenie kontaktów społecznych w utrzymaniu naszego zdrowia. Coraz więcej osób w każdym wieku zgłasza, że czuje się samotnych.
Światowa Organizacja Zdrowia opisała izolację społeczną i samotność jako „globalny problem zdrowia publicznego”. Musimy znaleźć sposoby na rozwiązanie tego rosnącego problemu i utrzymanie ludzi w kontakcie, aby pomóc im zachować zdrowie.
Dlaczego źle się czujemy w samotności?
- Człowiek jest istotą społeczną, a jedną z jego podstawowych potrzeb jest potrzeba przynależności. Samotność nie jest zatem stanem naturalnym i w szerszej perspektywie czasu u większości ludzi powoduje pogłębiający się dyskomfort - zauważa psycholog Bartek Kubacki. - Amerykański psycholog społeczny, John T. Cacioppo określił samotność mianem choroby, która nawet o 26 proc. zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci.
Co się dzieje z osobą, która czuje się samotna? Objawy dotyczą psychofizycznych aspektów i może to być szerokie spektrum symptomów. Bartek Kubacki, psycholog, wymienia:
- Początkowo samotność daje się we znaki objawami takimi jak: obniżone samopoczucie, przygnębienie, drażliwość czy nadmierna koncentracja na sobie. Z czasem objawy narastają i zwiększają ryzyko stanów lękowych, a także wystąpienia depresji.
Zdrowotne skutki samotności
Na tym nie koniec trudności, których może doświadczać osoba samotna: - Mogą pojawić się myśli samobójcze. Osoba dotknięta samotnością ma tendencję do częstszego podejmowania zachowań ryzykowanych. Powszechnym problemem są uzależnienia, głównie od alkoholu oraz tytoniu. U osób samotnych pojawiają się również zaburzenia w obszarze prawidłowego odpoczynku i regeneracji. To kwestia pogorszonej jakości snu, a także natrętnych myśli, które nie pozwalają naosiągnięcie stanu wewnętrznej homeostazy - tłumaczy Bartek Kubacki.
Omawiając konsekwencje samotności nie możemy oczywiście ograniczać się jedynie do zdrowia psychicznego. Samotność skutkuje bowiem pogorszeniem się ogólnego stanu zdrowia. Występuje większe ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego i chorób nowotworowych. Spada również odporność organizmu, co predysponuje do częstszych infekcji.
- Samotność to problem dotykający ludzi w różnym wieku. Życie na wysokich obrotach, w ciągłym pośpiechu, skraca czas na życie towarzyskie i utrudnia poznawanie nowych ludzi. To sprawia, że coraz więcej osób na świecie boryka się z tym problemem. Przyjmuje się, że nawet 90 proc. osób starszych cierpi na samotność. Widząc osobę starszą, która zagadała się w sklepie z panem/panią ekspedientką warto być wyrozumiałym – być może ta osoba w ten sposób próbuje chociaż częściowo zasypać pustkę, będącą konsekwencją samotności. O tym, jak poważnym problemem dla współczesnego społeczeństwajest samotność, doskonale zdają sobie sprawę chociażby Brytyjczycy. W 2018 roku ówczesna premier Wielkiej Brytanii, Theresa May, powołała do swojego rządu ministra ds. samotności - dodaje psycholog Bartek Kubacki.
Bartek Kubacki – psycholog sportu i trener mentalny. Swoją wiedzę z zakresu psychologii wykorzystuje w praktyce jako biegacz długodystansowy preferujący biegi na dystansach: 5, 10 i 21 km. Ma w planach start w maratonie oraz rozpoczęcie przygody z triathlonem. Od 2023 roku należy do grupy biegowej #BASIATEAM z Lublina. Ceni sobie możliwość aktywnego wypoczynku, dlatego na wakacje wybiera góry. Prowadzi stronę PsychologiaBiegania.pl.
Podcasty
Playlisty tematyczne
