Rewolucja w diagnostyce i leczeniu raka? "Pora dnia ma znaczenie"

Na rozwój, diagnozę i leczenie nowotworów może wpływać rytm dobowy, któremu podlega nasz organizm. Badacze twierdzą, że wykorzystywanie tej wiedzy mogłoby pomóc w skuteczniejszym wykrywaniu raka i jego przerzutów, a także w lepszym leczeniu choroby nowotworowej.

Nasz organizm funkcjonuje wedle zegara biologicznego, który zmienia się w trakcie doby. Dzięki rytmom dobowym możliwa jest synchronizacja różnych zadań, takich jak naprawa komórek, czy ekspresja genów. Od dawna wiadomo, że zaburzenie tego rytmu, na przykład na skutek pracy zmianowej lub problemów ze snem może zwiększać ryzyko różnych chorób, w tym nowotworów.

Najnowsze badanie pokazało, że rytmy dobowe nie tylko uczestniczą w tworzeniu guza, ale też "rządzą" powiększaniem się nowotworu i powstawaniem przerzutów - głównej przyczyny zgonu większości pacjentów onkologicznych.

„Rytm okołodobowy reguluje większość funkcji komórkowych związanych z progresją raka, dlatego jego wykorzystanie otwiera nowe obiecujące kierunki w walce z przerzutami” – piszą autorzy, onkolodzy molekularni Zoi Diamantopoulou, Ana Gvozdenovic i Nicola Aceto z Politechniki Federalnej (ETH) w Zurychu w Szwajcarii w artykule zamieszczonym na łamach Trends in Cell Biology.  

Mniejsze ryzyko błędnej diagnozy

W artykule autorzy omówili rolę rytmów dobowych w kontekście wzrostu i rozprzestrzeniania się guza. Opisali też, w jaki sposób można byłoby poprawić dokładność diagnostyki nowotworów i skuteczność leczenia dzięki właściwie dobranemu czasowi działania. 

Jak twierdzą autorzy, znajomość rytmów okołodobowych komórek nowotworowych mogłoby pomóc w rozpoznawaniu nowotworów. Komórki rakowe produkują białka z różną szybkością w ciągu dnia - niektóre z tych białek są wykorzystywane jako diagnostyczne markery molekularne.

Pobierając biopsje i przeprowadzając badania o tej porze dnia, kiedy stężenie tych białek jest najwyższe, można by zmniejszyć ryzyko błędnej diagnozy.

Lepsze leczenie nowotworów

Rytmy okołodobowe mogłyby również wspierać leczenie nowotworów. Zdaniem autorów te informacje można byłoby wykorzystać, podając chorym chemio- i immunoterapię w czasie optymalnym dla ich typu nowotworu. Praktyka dostarczania leków oraz terapii immunologicznych w określonych porach dnia jest znana jako chronoterapia.

Jak piszą autorzy pracy, badania kliniczne wykazały, że chronoterapia może zmniejszać skutki uboczne leczenia, jakie odczuwają pacjenci, wpływać też na jego skuteczność. Jedno z badań pokazało, że chorzy z czerniakiem otrzymujący leki immunoterapeutyczne przed 16:30, mieli prawie dwa razy większe szanse na przeżycie niż ci, którym leki podawano później w ciągu dnia.

Jak wskazują autorzy, optymalny czas podawania leków jest różny dla różnych typów raka i terapii, a na kliniczne korzyści chronoterapii mogą wpływać również takie czynniki, jak płeć pacjenta i podłoże genetyczne.

Skuteczniejsze zapobieganie przerzutom

Chronoterapia mogłaby również pomóc zmniejszyć ryzyko przerzutów. By te wystąpiły, komórki nowotworowe muszą oderwać się od pierwotnego guza, przeniknąć do krwiobiegu, a następnie wniknąć do nowego narządu. Badania wykazały, że tempo, w jakim komórki nowotworowe odrywają się od guza pierwotnego i dostają się do krwiobiegu, oscyluje w ciągu dnia w rytmie zależnym od rodzaju raka.

Na przykład rak piersi z większym prawdopodobieństwem daje przerzuty w nocy, podczas snu, natomiast rak prostaty i szpiczak mnogi są najbardziej aktywne pod tym względem w innych porach dnia.

 „Tworzenie przerzutów oparte na rytmie okołodobowym powinno być postrzegane jako okazja do interwencji w najbardziej terminowy i skuteczny sposób – piszą autorzy. - Chronoterapia może być cenną opcją leczenia w walce z rakiem”. - podsumowują.

Katarzyna Hubicz