Poważne konsekwencje niedoboru witaminy B1. Na liście uszkodzenie mózgu

Niedobór witaminy B1, najczęściej przypisywany jest osobom nadużywającym alkohol. A najnowsze badania opublikowane na łamach Nature Communications wskazują, że niektóre leki również mogą przyczyniać się do poważnych braków tiaminy. To wyjątkowo niebezpieczny stan dla mózgu, który odpowiada m.in. za encefalopatię Wernickiego oraz zespół Korsakowa.

Wciąż spotykamy się z określeniem "zespół Wernickiego-Korsakowa", warto jednak zaznaczyć, że nazwa ta skupia chorobę i zaburzenie. Zarówno encefalopatia Wernickiego jak i zespół Korsakowa powiązane są ze znacznym niedoborem witaminy B1. Natomiast każde z nich występuje pod osobnym oznaczeniem w Międzynarodowej Klasyfikacji ICD-10. Wyjaśniamy, na czym polega różnica.

Zespół Wernickiego-Korsakowa? Różnice, o których warto pamiętać

Naukowcy z University of Missouri w Kansas City wskazują, że każdy stan pacjenta, który prowadzi do przewlekłego niedoboru witaminy B1 może skutkować wystąpieniem encefalopatii Wernickiego. To ostra choroba neurologiczna, wpływająca na pracę ośrodkowego oraz obwodowego układu nerwowego. Charakteryzuje się kliniczną triadą oftalmoplegii, ataksji i dezorientacji. 

Specjaliści zaznaczają, że należy odróżnić encefalopatię Wernickiego od zespołu Korsakowa, ponieważ ta druga przypadłość nie jest chorobą, ale zaburzeniem neuropsychiatrycznym związanym z konfabulacją, a także ze znacznymi deficytami pamięci anterogradowej i wstecznej. 

A zatem w uproszczeniu encefalopatia Wernickego jest ostra i często odwracalna, ale zespół Korsakowa jest przewlekły i może być nieodwracalny. Uważa się, że zespół Korsakowa znajduje się w spektrum encefalopatii Wernickego. 

Jednym słowem kiedy zaburzenie towarzyszy chorobie można spotkać się z określeniem zespół Wernickego-Korsakowa, ale to składowa dwóch odrębnych stanów.

Niedobór witaminy B1 i encefalopatia Wernickiego

Tiamina odgrywa bardzo ważną rolę w pracy układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, jednak kiedy jej zabraknie może dojść do rozwoju różnych schorzeń w tym encefalopatii Wernickiego. To ostra choroba neurologiczna zagrażająca życiu. Choć dotyka ona głównie osoby, które borykają się z przewlekłym alkoholizmem, to naukowcy wskazują, że niedobory witaminy B1 są powiązane także z przyjmowaniem niektórych leków. 

Najnowsze badanie naukowe opublikowane 2 października 2024 roku na łamach Nature Communicaitions wskazuje na to, że leki przeciwdepresyjne, antybiotyki i leki onkologiczne mogą powodować ukryte niedobory tiaminy. Wszystko za sprawą faktu, że tego rodzaju medykamenty są w stanie upośledzić białko SLC19A3, które stanowi nośnik witaminy B1.

Odkryliśmy molekularne podstawy blokowania transportera SLC19A3 przez cząsteczki leków i obecnie wykorzystujemy tę wiedzę do przeszukiwania wszystkich leków zatwierdzonych przez FDA i EMA pod kątem podobnych efektów

- wyjaśnił pierwszy autor badania, Florian Gabriel, doktorant w EMBL w Hamburgu.

Badanie in vivo (czyli przeprowadzone na myszach), wykazało, że istnieją również cechy strukturalne odpowiadające za to, że dany lek zaburza transport witaminy B1. Zgromadzone dane pomogły zidentyfikować siedem nowym leków, które przyczyniają się do niedoboru tiaminy. 

Autorzy publikacji wskazują, że choć konieczne jest wykonanie badań klinicznych w tym zakresie, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że odkryta zależność wystąpi także u ludzi. Wskazali na kilka leków przeciwdepresyjnych, przeciwpasożytniczą hydroksychlorochinę i trzy leki przeciwnowotworowe.

Encefalopatia Wernickiego - objawy i czynniki ryzyka

Choć encefalopatię Wernickiego kojarzymy głównie jako skutek przewlekłej choroby alkoholowej, to naukowcy wskazują na więcej czynników ryzyka. Poważne niedobory witaminy B1 mogą być wynikiem takich stanów jak:

• ciężkie niedożywienie,
• nadmierne wymioty ciężarnych,
• przedłużone żywienie pozajelitowe,
• nowotwory złośliwe,
• zespoły niedoboru odporności,
• choroby wątroby,
• nadczynność tarczycy,
• ciężką anoreksję.

Źródłem witaminy B1 w diecie są nasiona, zboża, rośliny strączkowe, jajka, czy nabiał. Stąd warto dbać o zbilansowane posiłki.

Encefalopatia Wernickiego spowodowana niedoborem witaminy B1 uważana jest za ostrą chorobę zagrażającą życiu, która prowadzi do uszkodzenia mózgu. Dlatego pod koniecznie należy zwrócić uwagę na objawy i niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. 

Ze względu na fakt, że chorobie towarzyszy często wspomniany zespół Korsakowa specjaliści podają wspólną grupę objawów świadczących o możliwości wystąpienia zespołu Wernickiego-Korsakowa, natomiast my poniżej przedstawimy odrębne symptomy dla poszczególnego problemu.

Objawy encefalopatii Wernickiego:

• brak energii,
• hipotermia,
• niskie ciśnienie krwi lub śpiączka,
• zaburzenia równowagi,
• drżenia ciała,
• mimowolne ruchy ciała,
• oczopląs,
• podwójne widzenie,
• opadanie powiek.

Objawy zespołu Korsakowa:

• nieodwracalne upośledzenia pamięci,
• konfabulacje,
• halucynacje,
• apatia emocjonalna,
• brak motywacji,
• problem z podejmowaniem decyzji.

Magdalena Siraga