Popularna szczepionka może chronić przed demencją. Od 1 kwietnia dostępna za darmo dla osób 65 plus

Półpasiec to wyjątkowo bolesna choroba, która jest wynikiem zakażenia tym samym wirusem, który powoduje ospę. Konsekwencje zakażenia są dotkliwe nie tylko dla kobiet w ciąży, ale także dla seniorów. Z najnowszych badań opublikowanych na łamach Nature wynika, że szczepionka może nie tylko ochronić przed zakażeniem, ale także zmniejszyć ryzyko demencji.

Pozyskanie nowych danych dotyczących tego jak szczepienie przeciwko półpaściowi wpływa na ryzyko demencji, było możliwe dzięki polityce szczepień obowiązującej na terenie Walii. To właśnie w tym kraju od 1 września 2023 roku każdy obywatel w wieku 79 lat i miał prawo zaszczepić się przeciwko tej wirusowej i bolesnej przypadłości. Natomiast osoby, które ukończyły 80 lat, były zwolnione z tego obowiązku, ze względu na ograniczoną dostępność preparatu. Sprawdzamy szczegóły badań naukowych.

Szczepionka na półpasiec a demencja. Nowe badania i ciekawa zależność

Autorzy badań zaznaczają, że aby przedstawić dowody przyczynowe, a nie ukazać jedynie związek pomiędzy szczepieniem na półpasiec a ryzykiem demencji wykorzystali zasady panujące w Walii. Chodzi o to, że kwalifikowanie seniorów do szczepień ustalano na podstawie dokładnej daty. 

A zatem osoby urodzone przed 2 września 1933 nie zostały zakwalifikowane i nie były kwalifikowane przez resztę życia. Natomiast już ci, którzy urodzili się dzień wcześniej i młodsi zostali zakwalifikowani do otrzymania preparatu przez co najmniej jeden rok.

Cały proces opierał się na dokumentacji medycznej prowadzonej na dużą skalę. Dzięki temu udało się ukazać, że odsetek szczepionych seniorów, którzy byli zaledwie tydzień starsi i przez to nie zakwalifikowali się do szczepień, wynosił 0,01%. Natomiast w porównaniu do poziomu wyszczepialności w grupie o tydzień młodszej, wskaźnik przyjęcia preparatu wzrósł do 47,2%. 

Naukowcy dodają, że poza różnicą w prawdopodobieństwie przyjęcia szczepionki nie będzie innych systematycznych różnic pomiędzy osobami urodzonymi tydzień przed lub po 2 września 1933 roku. A to z kolei pozwala ocenić, jak samo przyjęcie szczepienia przeciwko półpaścowi wpływa na ryzyko demencji.

Szczepionka na półpasiec ochroną przed demencją?

Opisane wyżej analizy dotyczyły dokumentacji medycznej 282 541 zaszczepionych oraz niezaszczepionych seniorów w mocno zbliżonej grupie wiekowej. Obserwacje trwały 7 lat. Pod koniec badań zauważono, że u jednej na osiem osób postawiono nową diagnozę demencji. 

Zespół porównał następnie szczegółową dokumentację medyczną 282 541 zaszczepionych i niezaszczepionych dorosłych w bardzo podobnym wieku, zaledwie kilka tygodni po obu stronach daty granicznej. Co ciekawe wyniki wykazały, że w grupie osób, które przyjęły szczepienie przeciwko półpaścowi, prawdopodobieństwo wystąpienia demencji było aż o 20 niższe niż w grupie, która nie otrzymała preparatu. 

Naukowcy sprawdzali również, czy spadek ryzyka demencji jest spowodowany faktem, że szczepionka była w stanie zmniejszyć reaktywację uśpionego wirusa, którego wielu z nas nosi w sobie.

Zespół zbadał również, czy spadek ryzyka demencji może być wynikiem zmniejszenia przez szczepionkę reaktywacji uśpionego wirusa ospy wietrznej. Do tej kwestii odniósł się ekspert Harvardu ds. polityki zdrowotnej Anupam Jena, który nie był zaangażowany w badanie, ale skomentował najnowsze ustalenia dla Nature News and Views.

Może się to zdarzyć, jeśli wirus jest bezpośrednio toksyczny dla neuronów lub promuje uogólnioną odpowiedź zapalną w układzie nerwowym, która jest neurotoksyczna, lub jedno i drugie. Uważa się, że reaktywacja wirusa powoduje odkładanie się amyloidu-β, agregację tau i uszkodzenie naczyń krwionośnych — kluczowe cechy choroby Alzheimera

 - zaznaczył.

Okazuje się, że wyniki także potwierdziły tę teorię. Natomiast wyższe wskaźniki demencji odnotowano u seniorów z wieloma epizodami półpaśca. Natomiast efekt ten był łagodzony u chorych, którzy w trakcie epizodów przyjmowali leki przeciwwirusowe. 

Główny autor badań prof. Pascal Geldsetzer z Wydziału Epidemiologii i Zdrowia Populacji na Uniwersytecie Stanforda wraz z zespołem powtórzył metodę badawczą, sięgając po dane z innych krajów, w których wdrażanie szczepień przebiegało na podobnych zasadach do w Walii. Dzięki temu pozyskał informacje na temat tego jak szczepionka na półpasiec wpływa na ryzyko demencji w takich regionach jak Anglia, Kanada, Australia, czy Nowa Zelandia. 

Zdaniem profesora wyniki badań stanowią silny sygnał ochrony przed demencją, choć szczegóły ustaleń nie zostały jeszcze opublikowane.

Szczepienie na półpasiec. Od 1 kwietnia za darmo dla seniorów

1 kwietnia 2025 roku Ministerstwo Zdrowia objęło refundacją kolejne szczepionki. Wśród nich jest szczepienie przeciw półpaścowi. Choć osoby w wieku 18+ otrzymali 50% refundację, to już seniorzy powyżej 65. roku życia mogą przyjąć szczepionkę zupełnie za darmo. Osoby zainteresowane szczepieniem otrzymują preparat o nazwie Shingrix. 

Jak informuje portal szczepienia.info, który powstał z inicjatywy Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH- Państwowego Instytutu Badawczego szczepionka przeciwko półpaścowi cechuje się wysoką skutecznością w kontekście zapobiegania także neuralgii półpaścowej u osób powyżej 50. roku życia.

Dokładniej rzecz ujmując, efektywność przyjęcia preparatu podzielono na skuteczność przeciwko półpaścowi i procentowo wygląda ona następująco:

• powyżej 90% we wszystkich grupach ≥50 lat.

A także skuteczność przeciw neuralgii popółpaścowej:

•  91,2% u osób w wieku ≥50 lat,
• 88,8% u osób w wieku ≥70 lat.

Organizm jest chroniony do 10 lat od momentu przyjęcia szczepionki. 

Objawy półpaśca. Ból

Półpasiec jest chorobą wirusową i może zaatakować osoby, które mają za sobą przechorowanie ospy wietrznej. Przypominamy, że nawet po wyzdrowieniu wirus nie zostaje w pełni usunięty z organizmu, ale jest uśpiony w układzie nerwowym. Dlatego zachorowania na półpasiec jest tak niebezpieczne.

Wystarczy spadek odporności, stres, czy starzenie się organizmu, a uśpiony wirus może się aktywować. Wtedy mówimy o zachorowaniu na półpasiec. Objawy tej choroby to:

• silny ból ciała,
• swędzenie,
• bóle głowy,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• bóle gardła,
• osłabienie,
• pieczenie i wysypka z pęcherzykami wypełnionymi płynem,
• zmiany skórne zazwyczaj obejmują jedną stronę ciała (klatka piersiowa, plecy, twarz, oczy).

Czy półpasiec jest groźny? Neuralgia 

Przebieg choroby to zawsze kwestia indywidualna, ale zdecydowanie nie jest to lekka przypadłość. Najgorsze są jednak powikłania obserwowane nawet o 30% pacjentów. Wówczas chory doświadcza przewlekłego bólu. Leczenie jest długotrwałe i często nieskuteczne, a wynikiem czego jest uszkodzenie układu nerwowego. 

Szczególnie niebezpieczny jest półpasiec gałązki ocznej nerwu trójdzielnego. U pacjentów obserwuje się nie tylko owrzodzenie rogówki oka, ale także zmiany zwoju kolankowego nerwu twarzowego, które obejmują następujące objawy:

• wysypka w zewnętrznym przewodzi słuchowym oraz z zajęciem błony bębenkowej,
• szum w uszach,
• zawroty głowy,
• porażenie nerwu twarzowego.

Neuralgia półpaścowa może doprowadzić do problemów ze wzrokiem, a nawet do uszkodzenia mózgu.

Magdalena Siraga