Stres wpływa na twój metabolizm. Zaskakujące odkrycie pomoże w leczeniu otyłości?

Stres, zwłaszcza długotrwały, to jeden z czynników zwiększających ryzyko otyłości. Po raz pierwszy badaczom z Instytutu Psychiatrii im. Maxa Plancka i Szpitala Uniwersyteckiego w Bonn udało się jednak powiązać bezpośrednio czynnik, biorący udział w regulacji systemu reakcji na stres z procesem autofagii i w konsekwencji z otyłością. Jak twierdzą, może to pozwolić na zupełnie nowe podejście do leczenia tej choroby.

Bohaterem odkrycia jest białko wiążące FKBP51. Badacze już od dawna wiedzą, że białko to ma związek z występowaniem zaburzeń lękowych  i depresji, ma również istotne znaczenie w procesie chorobowym w przypadku cukrzycy i przewlekłych stanów bólowych.

FKBP51 bierze udział w regulacji systemu reakcji na stres

Białko to jest również głównym modulatorem odpowiedzi na stres - uczestniczy w procesach regulacji systemu reakcji stresowych organizmu. Jeśli procesy te są zaburzone, może - w dużym skrócie - dojść m.in. do rozwoju chorób psychicznych.

Badacze z Instytutu Psychiatrii im. Maxa Plancka i Szpitala Uniwersyteckiego w Bonn odkryli jednak jego zaskakującą, nową rolę: białko to działa mianowicie jak ogniwo łączące system odpowiedzi na stres i procesy metaboliczne zachodzące w organizmie. Najważniejszym mechanizmem jest tu zaś autofagia, czyli naturalny proces, w trakcie którego w sposób kontrolowany z komórek usuwane jest to, co nie jest już potrzebne - cząsteczki chemiczne, fragmenty komórek czy organelli.

Jak przypominają badacze, właściwa reakcja organizmu na dietę wymaga odpowiednio skoordynowanej interakcji między ośrodkowym układem nerwowym a wieloma narządami i tkankami obwodowymi w celu utrzymania homeostazy energetycznej. Wyzwanie dla tego procesu i to już na poziomie komórkowym stanowią m.in. chroniczne przekarmianie i pokarmy wysokokaloryczne. To główne czynniki rozwoju otyłości.

Z kolei autofagia jest procesem, w trakcie którego usuwane są niepotrzebne składniki komórkowe, po to by komórki otrzymywały wyłącznie cenne składniki odżywcze i elementy budulcowe. Gdy proces ten zawodzi, może dochodzić do rozwoju wielu chorób, w tym nawet nowotworowych.

W przypadku otyłości zmiany w autofagii nie są jeszcze w pełni zbadane - wiadomo, że mogą być one tłumione w komórkach beta trzustki, wątrobie i w mięśniach, natomiast nasilone w tkance tłuszczowej. Inicjacja tego procesu jest kontrolowana przez białka kodowane przez geny. Badacze w testach na zwierzętach wykazali, że białko FKBP51 uczestniczy zarówno w procesie autofagii, jak i w procesie różnicowania komórek tłuszczowych, niejako kształtując odpowiedź organizmu na wyzwania związane z otyłością .

„Autofagia to program recyklingu komórki, która dzięki temu pozbywa się starych lub uszkodzonych białek. Jako taka może przeciwdziałać procesom starzenia i – jak teraz byliśmy w stanie wykazać – zmniejszać otyłość” – wyjaśnia w podsumowaniu badań Nils Gassen, szef Grupy Badawczej Neurohomeostazy, jeden z liderów projektu.

FKBP51 jest regulatorem masy ciała i spożycia pokarmu

Na podstawie wyników badań przeprowadzonych na zwierzętach naukowcy uważają, że obecny w mózgu czynnik stresowy FKBP51 jest głównym regulatorem procesów autofagii, jest też silnie powiązany z metabolizmem. A to z kolei daje możliwość wielu interwencji medycznych skierowanych na leczenie otyłości, w tym dużo skuteczniejszej niż dotąd farmakoterapii. Badacze wykazali, że zmiany w materiale genetycznym FKBP51 silnie indukują otyłość, tymczasem jego nadekspresja chroni przed otyłością, wywołaną dietą wysokotłuszczową.

Jakie możliwości daje to odkrycie? Jak wyjaśniają badacze - zróżnicowane, zwłaszcza w trakcie pandemii, kiedy coraz bardziej jasne staje się to, że niekontrolowany stres może silnie wpłynąć i na psychikę, i na ciało. Na procesy autofagii mogą - zdaniem badaczy - pozytywnie wpływać takie czynniki, jak zdrowa dieta i aktywny tryb życia.

Dlatego naukowcy chcą teraz zbadać, czy każdy z nas  może w jakiś sposób wpłynąć na procesy autofagii, zwiększając zarazem swoją indywidualną odporność na stres, co w domyśle ma również mieć korzystny wpływ na metabolizm.

Katarzyna Hubicz