Odporne na antybiotyki bakterie zabiją miliony ludzi na całym świecie

- Bakterie oporne na antybiotyki zabijają więcej ludzi niż malaria i AIDS – takie wnioski płyną z raportu opracowanego przez ekspertów The Lancet. Naukowcy określają sytuację mianem ukrytej pandemii. Jak poważnym problem jest antybiotykooporność?

Spis treści

1. Jak powstał raport?
2. Niepokojące wyniki raportu The Lancet
3. Przyszłe wyzwania decydentów zajmujących się ochroną zdrowia

Jak powstał raport?

W przeprowadzonych analizach uwzględniono dane pochodzące z 204 krajów i terytoriów w latach 1990-2019. Autorzy raportu opracowali podejście służące oszacowaniu obciążenia opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, wykorzystujące wszystkie dostępne dane i opierające się na ilości zgonów oraz częstości występowania podstawowych schorzeń uwzględniających 369 chorób i urazów. Podejście można podzielić aż na dziesięć etapów, stosowane w ramach pięciu szerokich komponentów modelowania.

Zespół badaczy zdołał oszacować obciążenie chorobą związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe i przypisywanie jej dla 12 głównych zespołów zakaźnych m.in. zakażenia krwi, infekcjami dolnych dróg oddechowych i wszystkimi powiązanymi infekcjami w klatce piersiowej, bakteryjnymi zakażeniami OUN, w tym zapaleniami opon mózgowych czy infekcjami dróg moczowych.

Naukowcy przeanalizowali także 23 bakteryjne patogeny, 18 kategorii leków lub kombinacji preparatów, na które występuje oporność oraz 88 kombinacji bakterii i antybiotyków. To najbardziej obszerna analiza tego problemu.

Niepokojące wyniki raportu The Lancet

W wyniku infekcji opornych na działanie antybiotyków zginęło w 2019 roku 4,95 mln osób na całym świecie mimo tego, że bezpośrednia przyczyna śmierci mogła być inna. - Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR) jest główną przyczyną zgonów na całym świecie, a obciążenie może być wyższe niż w przypadku HIV lub malarii – wskazują eksperci w raporcie The Lancet.

Antybiotykooporność, o której mowa polega na braku odpowiedniej reakcji na antybiotyk. Oznacza to, że po podaniu preparatu nie działa on na bakterie, które są przyczyną choroby. Z prawie 5 mln zgonów aż 1,27 mln było bezpośrednio spowodowanych opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Co istotne, co piąty przypadek to zgon dziecka.

Dla porównania – w 2019 roku w wyniki zachorowań na AIDS umarło 860 tys. chorych, a na malarię zmarło 640 tys.

Zdaniem autorów badań „nowe odkrycia mają kluczowe znaczenie dla podejmowania decyzji politycznych i praktyki klinicznej w zależności od lokalizacji”. Szczególnie często problem oporności na leczenie antybiotykami występował u chorych zmagających się z zapaleniem płuc. Kolejne miejsca na niechlubnym podium zajmują zakażenia krwi, a także zapalenie wyrostka robaczkowego.

Naukowcy wskazali także konkretne szczepy bakterii, które wywoływały problem z opornością na leczenie. Są to baterie E.coli, pałeczki zapalenia płuc i pneumokoków oraz gronkowca złocistego. Największe obciążenie infekcjami opornymi na antybiotyki notuje się w terenach Azji Południowej oraz Afryki Subsaharyjskiej.

Winnymi tej sytuacji uznaje się prawdopodobnie wysokie wskaźniki zakażeń i brak dostępu do antybiotyków, spotęgowane poważnymi lukami danych. W tych obszarach na 100 tysięcy osób odnotowuje się 24 zgony w wyniku zakażenia bakterią oporną na leczenie antybiotykiem, podczas gdy w krajach zamożnych wskaźnik ten jest znacznie mniejszy i wynosi 13 zgonów.

Przyszłe wyzwania decydentów zajmujących się ochroną zdrowia

O zagrożeniu opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe naukowcy wspominają od dawna. Zalecenia dotyczące kroków i rozwiązań, jakie należy podjąć w celu rozwiązania problemu, są konsekwentnie zalecane w różnego rodzaju raportach. Decydenci podejmowali działania, jednak były one nierówne i epizodyczne, co doprowadziło do nierówności w różnych rejonach świata.

Naukowcy apelują do decydentów. Ich zdaniem „przywódcy krajowi mają teraz obowiązek przeniesienia oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na wyższe miejsce w swoich programach politycznych”. Badacze podkreślają, jak istotne jest zapewnienie dostępu do skutecznych antybiotyków.

- Przede wszystkim oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe musi być postrzegana jako problem globalny, który wymaga globalnie spójnego planu z podejściem "jedno zdrowie" – podkreślają.

Autorzy analiz wskazują także na abstrakcyjne podejście do zagrożenia, jakie niesie ze sobą oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, która traktowana jest jako „potencjalna przyczyna chorób i śmierci w pewnym momencie w przyszłości”. - Ten sposób myślenia ułatwia ignorowanie – dodają.

Pandemia COVID-19 według ekspertów także ma wpływ na rozwój sytuacji. Specjaliści sądzą, że może przyczynić się do przyspieszenia problemu związanego z odpornością na środki przeciwdrobnoustrojowe poprzez niewłaściwe stosowanie antybiotyków i przedłużających się hospitalizacji, dlatego tak ważne jest obecnie zintensyfikowania działań.

W raporcie eksperci wskazują, że właśnie na 2022 przypada 20. rocznica powstania Światowego Funduszu Walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią, dlatego to świetna okazja, by zrewidować jego podstawowy cel i uwzględnić obciążenie opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz związane z nią zagrożenie.

Patrycja Pupiec